“Phù thủy” của những gốc cây khô

Nguồn tin: SGGP, 18/07/2008
Ngày cập nhật: 20/7/2008

Ông Nguyễn Văn Ba chăm sóc cho các tác phẩm

Tại ngày hội cây, trái ngon, an toàn lần VIII - 2008 vừa diễn ra, gian hàng trưng bày điêu khắc gỗ tạo sự chú ý của đông đảo khách tham quan. Trong 40 tác phẩm trưng bày, có 30 tác phẩm của nghệ nhân Nguyễn Văn Ba (Ba Bình An) ở xã Nhơn Thạnh, thị xã Bến Tre, tỉnh Bến Tre.

Thổi sự sống vào gốc cây khô

Lần theo địa chỉ, tôi tìm đến nhà nghệ nhân Nguyễn Văn Ba. Vừa đặt chân vào sân, hình ảnh đầu tiên đập vào mắt tôi là những gốc cây sần sùi, xấu xí nằm ngổn ngang. Ông Ba Bình An đang đứng bên cây mận cao hơn 3m, lớp vỏ của cây đã được bóc ra để bước vào công đoạn tạo những con thú trên thân cây.

Ông nói: “Cây mận này hơn 80 năm tuổi, khi công trình làm bờ kè ở Mỹ Thạnh An thi công, cây phải đốn, tôi đến mua gốc và một phần của thân giá 70.000đ (bán giá củi). Tôi chọn chủ đề tác phẩm là “Đất lành chim đậu”.

Nói đến đây, ông kéo tôi lại sát phần thân và gốc cây rồi giải thích cặn kẽ: Mỗi tác phẩm trước khi bắt tay vào tạo hồn phải xác định chủ đề để khi thực hiện không lạc đề. Riêng tác phẩm “Đất lành chim đậu”, phần thân cây có nhiều ưu điểm để tạo những tổ chim và chim đang nằm trong tổ, các phần nhánh phía ngoài tạo các con vật khác, ở phần gốc cũng thế.

Bàn tay ông chạm vào tác phẩm mới 20 ngày, dự kiến còn hơn 1 tháng nữa mới hoàn chỉnh, nhưng qua giải thích tôi đã hình dung được ý tưởng mà ông muốn gởi đến người thưởng thức.

Bước vào hiên nhà, tôi nhìn thấy tác phẩm hoàn chỉnh gồm 1 trâu lớn và 1 trâu con, chú mục đồng đang cỡi trên lưng trâu thổi sáo, phía dưới là những con cò đang tìm mồi. Ông đặt tên tác phẩm “Quê hương tôi thời thơ ấu”.

Đây là một gốc mận, trên 100 năm tuổi, một người bạn của ông ở phường 3, xây nhà mới nên đốn cây và gọi ông đến cho. Ông thuê 5 người đào bứng phần gốc mất 2 ngày, rồi dùng phương tiện đưa gốc xuống sông kè về. Ông phải mất gần 2 tháng mới thực hiện xong. Ông giới thiệu thêm với tôi nhiều tác phẩm đã hoàn chỉnh khác.

Ông cho biết, khi đào đất lấy lên một gốc cây nên hạn chế tối đa việc loại bỏ các rễ. Những gốc nhiều rễ tuy trông rất rối và là “bài toán khó” nhưng nếu giải được thì sẽ “đạt điểm mười”. Thường khi gặp những “bài toán khó”, ông phải suy ngẫm rất nhiều, có khi uống hết các lượt trà vẫn chưa tìm ra chủ đề ưng ý. “Làm nghệ thuật không nên miễn cưỡng”, ông nói.

Nếu suy nghĩ chưa ra và thấy căng thẳng thì sang nhà bạn bè chơi, tán gẫu, đến khi đầu óc thoải mái thì trở về thực hiện tiếp. Nhiều lần trong lúc ngả lưng chập chờn, bất chợt nảy sinh ý tưởng, ông liền ngồi dậy và phác họa sơ lên các bộ phận thân, gốc cây vì sợ để đến hôm sau sẽ quên.

Thú tiêu khiển hái ra tiền

Ông kể: “Ngay từ nhỏ tôi đã có thú đam mê này. Lớn lên, tôi đến với nghề đánh bắt xa bờ và cái tên Ba Bình An ra đời. Ba là tên của tôi còn Bình An là tên hai đứa con. Sau hàng giờ lênh đênh trên sóng biển để mưu sinh, khi tàu neo đậu, ông Ba Bình An tìm nhặt vỏ ốc và lắp ráp lại thành hình quái thú.

Trò tiêu khiển này phần nào giúp ông thỏa nỗi đam mê và vơi đi mệt mỏi trong công việc. 35 năm trên biển khơi, các con cũng đã lớn nhưng không ai nối nghiệp cha. Và ông chia tay nghề đánh bắt. Chiếc tàu từng gắn bó với ông cũng được bán cho người khác. Ông lấy xi măng làm chiếc tàu thu nhỏ tựa như chiếc tàu từng lăn lộn sóng gió với ông.

Chiếc tàu được đặt trước sân nhà như một kỷ niệm. Cũng từ đây, thời gian nhàn rỗi ông tha hồ thỏa thích thú đam mê. Cứ nghe có ai đốn cây quao, cây mận, cây nhãn để chuyển đổi cây trồng, ông đều tìm đến. Người bán theo giá củi, người cho, ông cặm cụi đào đem về.

Rồi bắt tay vào việc thổi hồn để biến những gốc cây sần sùi, xấu xí, thô kệch thành tác phẩm nghệ thuật.

3 năm trôi qua, ông cho ra lò 50 đứa con tinh thần và niềm đam mê trong ông cứ thế lớn dần. Các tác phẩm đều được ông đặt tên rất ý nghĩa và gần cuộc sống đời thường. Một chú khỉ ngồi bơ vơ một mình trên thân cây, ông đặt là “Lẻ bạn”, vợ chồng già keo sơn gắn bó bên nhau “Vẹn đạo tào khang”, con cá nằm phía dưới lườn con cò và cò không thể nào xơi được “Thất vọng” v.v…

Với ông, điêu khắc gỗ không dừng lại ở thú tiêu khiển tao nhã mà còn hái được lắm tiền. Ông khoe: “Tác phẩm hoàn chỉnh loại nhỏ giá phải 500.000đ và cao nhất là trên 50 triệu đồng”. Trong ngày hội nói trên, ông bán tác phẩm “Đồng quê” giá 2 triệu đồng và tác phẩm “Nàng tiên cá” giá 700.000đ. Trong nhà ông treo đầy giấy khen, bằng khen của Hội Sinh vật cảnh Bến Tre, UBND tỉnh trong các lần tham gia trưng bày sản phẩm.

Trúc Giang