Mùa cá lia thia

Trong vô số những loài cá nước ngọt bé nhỏ, vụn vặt thì lia thia là loài có danh, có tiếng bởi một kỹ năng nổi bật: đánh nhau. Bản năng hiếu chiến của cá lia thia hóa ra lại bắt nguồn từ một lý do rất… tình cảm, chính đáng.

Trẻ con thôn quê Nam Bộ thường chơi cá lia thia theo mùa. Mà không chỉ cá lia thia; đá dế, bắn bi (bắn cu li), thả diều… đều theo mùa. Mùa cá lia thia vào đầu mùa mưa. Khi những cơn mưa đêm đầu mùa làm ngập nước đồng ruộng, thì bóng dáng những chú cá lia thia cũng lượn lờ trong giấc mơ trẻ con.

Trong thế giới cá lia thia, phái đẹp lại thuộc về… giống đực. Tất cả những gì đẹp đẽ ở ngoại hình đều nằm hết ở con đực: vảy xanh đen, mình thon, phướn dài, vây to, mang rộng, cả thân hình lấp lánh ánh ngũ sắc. Con cái trông có vẻ lầm lũi, phướn cụt, vây ngắn, bụng to, chỉ điểm trên bộ vảy những chấm hay sọc đen nhợt nhạt.

Dấu hiệu để nhận biết "ngôi nhà" của cá lia thia là miếng bọt trắng cỡ đốt ngón tay cái nổi bập bềnh trên mặt nước. Miếng bọt ấy là do chú cá đực tạo ra để "dẫn dụ" một cô nàng nào đó. Miếng bọt xốp kia về sau sẽ là nơi để chị nàng đẻ và ươm trứng, gầy dựng thành đàn cá con.

Dù nước ngập tràn đồng, nhưng để tìm được nơi ngụ cư của cá lia thia không khó. Cá lia thia có thể làm tổ ở khắp nơi, trong những đám cỏ rậm ngập nước, dưới những gốc rạ chưa kịp mục rã, cho tới những hốc kẹt giữa những thân bẹ trong các đám dừa nước.

Nhưng với những đứa trẻ sành sỏi, chúng sẽ biết ngay rằng, ở những nơi ấy chỉ có những chú cá thông thường. Những chú cá thiện chiến thường chiếm cứ những chỗ ở độc đáo, như trong bọng một trái dừa bị chuột khoét rụng xuống ở bờ mương hay một lõm nước dấu chân trâu ở bờ đám mạ. Để sở hữu những nơi này, chủ nhân của nó phải đủ sức đánh bại những kẻ xâm lăng muốn chiếm cứ chỗ ở và người bạn tình của nó. Tình thế ấy đã biến những chàng cá xinh đẹp thành kẻ thiện chiến.

Hớt một ổ cá lia thia thường khi là bắt được cả con đực và con cái. Việc đầu tiên của đứa trẻ là thả con cái để nó còn kiếm bạn tình khác mà sinh sôi đàn con. Con đực, nếu không mang theo gì để đựng, chỉ cần ngắt một cái lá môn cho vào bụm nước là ổn. Nếu thả hai con đực vào chung một lá môn thì nó vẫn đánh nhau trong ấy.

Thức ăn chủ yếu cho cá lia thia là lăng quăng (bọ gậy) và trứng nhền nhện. Để "tăng lực" và làm cho răng cá bén hơn, đánh nhau hay hơn thì cho cá ăn thêm trùn chỉ. Một chú cá thua trận vẫn có thể nuôi lại và sau khi bình phục nó vẫn tiếp tục "chiến đấu". Nhưng thường thì chủ nó sẽ trả nó lại với đồng ruộng, bởi cá lia thia có một nhược điểm khó hiểu là đã thua thì nó chạy mặt luôn, không bao giờ dám đánh nhau lại với đối thủ thắng trận. Thông thường trước khi được thả về đồng, nó vẫn được chủ nuôi dưỡng cho lành lặn hết thương tích.

Mùa cá lia thia nào rồi cũng đi qua, nhưng tuổi thơ của đứa trẻ thì vẫn ở lại với chấm bọt xốp trắng tinh, với hốc đất, với bọng dừa, với mùa sa mưa.

Ngô Gia Phú

Các tin khác:

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007 | 2006: