Đóng đáy trên sông

Nguồn tin: Báo An Giang, 07/10/2011
Ngày cập nhật: 8/10/2011

Ngã ba Dung Thăng nhánh sông Hậu xã Vĩnh Hội Đông (An Phú - An Giang) bắt nguồn từ phía thượng nguồn Campuchia đổ về Châu Đốc, hằng năm cứ vào mùa lũ nước chảy xiết mang theo lượng lớn cá, tôm trôi dạt xuống hạ nguồn. Nắm bắt được quy luật của tự nhiên, dân nghèo lục đục đem xuồng, lưới, phuy sắt ra sông đóng đáy để khai thác thủy sản…

Quay chiếc xa tay đổ đáy.

Ghé thăm luồng đáy đầu tiên của ông Nguyễn Văn Sến mới hay, mùa lũ năm nay, ông tranh thủ đóng đến 3 miệng đáy. Mỗi miệng có chiều dài khoảng chục mét, ông gắn 12 thùng phuy dàn hàng ngang và cắm 5 chiếc neo sắt kiên cố dưới lòng sông để giữ chặt luồng đáy chống chịu với sức chảy của lũ. Ngoài ra, ông Sến còn thuê 10 nhân công và 5 chiếc xuồng túc trực canh đổ đáy ngày đêm. Ông Sến cho biết: “Đầu tháng năm, tôi trúng thầu luồng đáy 300 triệu đồng. Đến tháng bảy, tôi chọn ngày tốt bắt đầu xuống đáy để hứng cá linh đầu mùa, nhưng lúc này cá chạy cũng ít lắm! Mãi đến nay, luồng đáy chạy mỗi ngày cũng chỉ khoảng vài trăm ký cá linh, cá lăng, tôm các loại. Thời điểm này, cá linh lớn bằng ngón tay chủ yếu bơi dạt trên đồng tìm thức ăn nên đáy đổ chạy chỉ đủ kiếm sống qua ngày. Đợi khoảng nước trên đồng giựt xuống vài tấc, cá từ đồng bắt đầu ra sông, chừng ấy miệng đáy của tôi hứng mỗi ngày có thể lên đến vài tấn cá…”.

Mùa nước giựt dàn đáy không chỉ chạy cá linh mà còn chạy tôm, cá kết bạt, cá trèn bầu, trèn răng, cá lăng, cá chạch lấu mỗi ngày 300 - 400 kg... Canh ngay con nước, nhiều bạn hàng chợ Châu Đốc chạy ghe đục đến cân sáng đêm, tạo nên không khí nhộn nhịp trên sông. Anh Nguyễn Văn Chí, một người có thâm niên trong nghề đóng đáy đang làm thuê cho ông Sến cho biết: “Nước giựt, hạ lưới đụng đáy sông, hứng cá linh mỗi ngày từ 2 - 3 tấn. Lúc này giá cá linh rẻ như bèo, chỉ với giá vài ngàn đồng/kg nên được bạn hàng mua về cắt đầu làm mắm. Chủ yếu hứng tôm và các trèn, cá kết bạt, cá chạch lấu bán mới có giá. Thấy ham nhất là tôm càng, tôm trứng chạy mỗi đêm khoảng 300 kg, kiếm một đêm trên chục triệu đồng. Thời gian hứng cá, tôm dưới sông kéo dài đến hết tháng 12 âm lịch…”.

Trúng đáy cá linh nhảy.

Tuy nhiên, nghề đóng đáy trên sông cũng khá bấp bênh. Nếu năm nào cá chạy mạnh thì kiếm ăn được, còn năm nào cá, tôm chạy thất thì xem như lỗ, đói. “Cũng có năm thu hoạch cá xong mùa lũ, chúng tôi lỗ trắng, bởi cá chạy rất ít không đủ chi phí trả tiền công cho anh em thức canh đổ đáy. Bình quân, mỗi tháng, tôi phải trả tiền nhân công lên đến 30 triệu đồng cho 10 người. Nếu đến con nước cá ra, giàn đáy chạy mỗi ngày dưới 2 tấn cá linh xem như lỗ nặng” - ông Sến trầm ngâm.

Nghề đóng đáy trên sông rất vất vả, họ canh trực thâu đêm. Để mẻ lưới thông, cá chạy mạnh, mỗi buổi sáng có đến 10 người dùng thanh tre nỗ lực đập mành lưới lịch bịch sao cho thật sạch rong rêu. Ngoài ra, họ còn phải canh chừng thường xuyên không cho những giề chấp trôi dạt vào miệng đáy. Cực nhất là vào những tháng mới hạ giàn đáy xuống sông, giề chấp lục bình, rác rưởi trôi dạt đầy sông, anh em phải túc trực ngày đêm dùng xuồng máy để kéo rác tránh khỏi miệng đáy. Nếu không làm như vậy, lỡ một giề chấp tấp vào, cộng với sức nước chảy cuồn cuộn sẽ đứt trôi giàn đáy.

Cái nghề đóng đáy trên sông, anh em thường nói vui với nhau là nghề “đâm hà bá” vì suốt ngày cứ làm việc lầm lũi trên sông. Ngoài ra, khi làm nghề này, mọi người còn phải hết sức kỹ lưỡng đến từng lời ăn tiếng nói. Khi quan sát thấy tại đầu giàn đáy có đặt một thanh tre giống bàn thông thiên trước nhà, chúng tôi thắc mắc thì những người đổ đáy giải thích, đó là cây xôm dùng để thắp hương khấn vái “bà cậu” độ cho làm ăn suông sẻ, cá chạy đầy xuồng. “Làm nghề sông nước, dân trong nghề tin tưởng “bà cậu” dữ lắm! Vào những ngày cá ra như mùng 10 tháng 9 và con nước 25 tháng 10 âm lịch, mỗi ngày miệng đáy hứng trên 1 tấn cá linh. Lúc này, anh em đổ đáy không kịp nghỉ tay. Cách khoảng 1 tiếng đồng hồ là đổ một lần. Cá trúng chạy vài đêm là lấy vốn ngay. Khi lấy vốn được, người chủ luồng đáy phải khấn vái, cầu nguyện và cúng “bà cậu” nguyên con heo tại đầu miệng đáy. Đây được xem là “thủ tục” không thể thiếu trong nghề đóng đáy nhằm thể hiện sự biết ơn “thần sông” đã cho nguồn sinh lợi...” - anh Nguyễn Văn Chí nói.

Nói xong nhìn đồng hồ, anh Chí khều chân mọi người đang thiêm thiếp trên ghe, rồi giục: “Nhanh… nhanh lên… đến giờ đổ đáy rồi, để lâu quá cá ngộp chết hết bán bạn hàng sẽ chê”. Nói đoạn, anh Chí vội vã bước đến đầu xuồng lom khom quay chiếc xa tay để kéo miệng đáy. Khiêng bầu đáy giựt mối dây đổ cá vào khoan xuồng, cá nhảy lách chách làm văng nước tứ tung. Cá trúng đầy khoan, sự mừng rỡ cộng với tiếng cười nói của anh em nghèo đã làm vơi đi nỗi quạnh hiu trên sông nước mùa lũ.

THÀNH CHINH