“Vua” sâm ba kích

Nguồn tin: Báo Quảng Nam, 28/12/2009
Ngày cập nhật: 29/12/2009

Vượt gần 150km đèo dốc quanh co để đến xã Lăng (Tây Giang), rồi từ đó lội qua 5 con suối, băng qua mấy vạt đồi, chúng tôi mới gặp được già Bh'riu Pố. Người đàn ông này được mệnh danh “ông vua sâm ba kích” của núi rừng Tây Giang.

“Ông chủ tịch thầy thuốc”

Là học sinh miền Nam trên đất Bắc trong những năm 60 của thế kỷ XX, năm 1977, tốt nghiệp Đại học Sư phạm Thái Nguyên chuyên ngành Sinh học, Bh'riu Pố về công tác tại trường cấp 3 huyện Hiên (cũ, nay chia tách thành huyện Đông Giang và Tây Giang). Đến năm 1984, ông được bầu làm Chủ tịch UBND xã Lăng, nơi ông sinh ra. Sau, ông được bầu làm Bí thư xã Lăng. “Lúc trước, người dân xã mình còn mông muội lắm, cái gì cũng trông chờ vào Giàng. Khi lên làm chủ tịch, với những kiến thức đã học, mình hướng dẫn bà con cách trồng lúa nước và phương thức sản xuất tiên tiến. Dần dần, bà con trong làng ưng cái bụng rồi làm theo. Mãi đến năm 2007, mình kiên quyết viết đơn từ chức Bí thư để về vui sống cùng núi rừng...” - Bh'riu Pố tâm sự.

Khi còn làm Chủ tịch xã, Bh'riu Pố được bà con gọi là “ông chủ tịch thầy thuốc” vì đã chữa khỏi bệnh cho nhiều người. Già Pố kể, ngày ấy, rừng núi cách trở, khi có người bị bệnh không thể đưa đi bệnh xá kịp nên nhiều người chết chỉ vì những bệnh bình thường như tả, rắn cắn... Và khi đứa con trai duy nhất của ông bị bệnh qua đời, ông quyết tâm phải làm thầy thuốc để cứu chữa cho dân làng. Bh'riu Pố trở thành “bác sĩ bất đắc dĩ”. Ông khoe với chúng tôi hai cuốn “bí kíp” dày cộm về “Hướng dẫn sử dụng cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” và “Hướng dẫn chữa bệnh bằng thuốc Tây”. Ông bảo: “Hồi đó, già phải đổi 2 chỉ vàng để được sở hữu những cuốn sách quý này. Nhờ nó, mà già chữa khỏi bệnh cho nhiều người, đặc biệt là chữa rắn cắn”.

“Vua” sâm giữa đại ngàn

Sau ngày về hưu, già Bh'riu Pố bắt tay vào làm rẫy, tiếp tục hướng dẫn và cùng bà con trong làng làm kinh tế. Đặc biệt, ông đã trồng thành công cây sâm ba kích và đó cũng là hướng để giúp đồng bào xóa nghèo. Bh'riu Pố kể, năm 2006, có đoàn cán bộ nghiên cứu về các loại thuốc trên cánh rừng Tây Giang tình cờ phát hiện ra cây sâm ba kích - một loại thuốc quý, có giá trị kinh tế cao và chỉ mọc ở một số ít vùng núi râm mát.

Lúc bấy giờ, suốt nhiều đêm, già Pố tự hỏi mình “tại sao không trồng cây ba kích để làm kinh tế”. Nghĩ là làm, ít lâu sau, ông vác rựa lên rừng tìm cây ba kích để lấy giống về trồng. Lúc đầu, người làng và cả vợ ông đều cho ông là “khùng”. Nhiều người bảo: “Đây là cây của Giàng, ông đừng trồng, nó không cho quả và củ đâu”. Thế nhưng, Bh'riu Pố vẫn quyết tâm lên rừng mang hạt cây ba kích về trồng. Sau một thời gian gieo hạt, những chồi xanh nẩy mầm và phát triển tốt. Chỉ thời gian ngắn, ông trồng được vài trăm cây. Những lúc rỗi, ông ngồi hàng giờ trước cây ba kích để suy nghĩ về cơ chế sinh sản của nó. Và ông phát hiện ra một điều: cây ba kích có thể trồng bằng cách giâm thân cành. “Một buổi trưa, già ngồi trước cây ba kích để nghiên cứu. Mình thấy cây ba kích hễ thân bò đến đâu thì rễ phát triển và cho củ đến đó. Lúc đó trong đầu lóe lên ý tưởng: tại sao mình không trồng bằng cách giâm thân cành. Thế là già chiết một cây thành nhiều đoạn để về trồng. Nếu gieo hạt thì cây ba năm mới cho củ, còn trồng theo cách giâm thân cành thì chỉ cần một năm là cho củ” - Bh'riu Pố tâm sự.

Ông A Lăng Reng - Chủ tịch UBND xã Lăng, cho biết: “Ông Pố là người có công lớn trong nhân giống sâm ba kích và trong công tác xóa đói giảm nghèo ở địa phương. Ông đã giúp đỡ bà con kỹ thuật chiết giống và nuôi dưỡng cây ba kích. Đây không chỉ là cây dược liệu quý mà con là “cây xóa đói giảm nghèo” cho địa phương. UBND huyện cũng vừa cấp giống cho bà con xã Lăng trồng để chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Tính đến nay, cả xã Lăng đã có được hơn 6ha rừng sâm ba kích”.Đến cuối năm 2009, Bh'riu Pố đã trồng được 6 nghìn cây sâm ba kích trên diện tích hơn một héc ta. Cầm chén nước chè tươi đánh ực, rít hơi thuốc nhả khói lên trời cao, già Pố nhẩm tính: “Mỗi bụi cây bình thường cho từ 4 đến 5 ký củ, có bụi nặng đến 10 ký. Tính ra mỗi bụi bán được hơn một triệu đồng. Tính sơ sơ, với 6 nghìn cây, chừng vài năm nữa mình đã có tiền tỷ”. Khi trồng thành công cây ba kích, Bh'riu Pố bắt đầu hướng dẫn cho hơn 30 hộ gia đình ở xã Lăng kỹ thuật trồng.

Theo cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” (GS-TS. Đỗ Tất Lợi - NXB Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội 1986), cây ba kích còn gọi khác là: Ba kích thiên, cây ruột gà, chẩu phóng xì, ba kích nhục...; tên khoa học là Morinda Officnalis How (thuộc họ cà phê - Rubiaceae). Nước sắc ba kích có tác dụng làm tăng sự co bóp của ruột và giảm huyết áp, không có độc. Tính vị theo tài liệu cổ, ba kích có vị cay ngọt, tính hơi ôn; có tác dụng ôn thận trợ dương, mạnh gân cốt khử phong thấp. Dùng chữa dương ủy, phong thấp cước khí, gân cốt yếu, mềm, lưng yếu mỏi đau. Người âm hư, hỏa thịnh, đại tiện táo bón cấm dùng. Trong nhân dân, ba kích là một vị thuốc bổ trí não và tinh khí, dùng trong các bệnh liệt dương, xuất tinh sớm, di mộng tinh, phụ nữ kinh nguyệt không đều...

LÊ PHONG