Nghĩa địa cá Ông

Nguồn tin: Sài Gòn giải phóng, 20/12/2008
Ngày cập nhật: 23/12/2008

Qua một dốc nhỏ, bước chân lên chuyến phà chạy chưa đầy 20 phút, xã đảo Tam Hải, huyện Núi Thành hiện ra trước mắt chúng tôi. Nơi đây, người dân thôn Thuận An đang trăn trở cho số phận của một di tích đã xếp hạng: Nghĩa địa cá Ông.

500 ngôi mộ trong rừng Dương

Bước chân lên xã đảo, sự nhộn nhịp buôn bán mỗi khi thuyền về “đổ cá” cho thương lái không còn nữa mà thay vào đó là cảnh đìu hiu chỉ có gió và sóng cứ gào thét. Trong rừng dương thấp thoáng bóng người, mùi hương khói bay tà tà làm cho không gian thêm nhuốm màu huyền thoại. “Mấy người trong làng đang làm lễ cầu ông, năm nay làm ăn cầm chừng quá nên họ đang xin ông được thuận buồm xuôi gió, ra khơi nhắm đúng luồng cá” -già làng Bạch Ngọc Hùng, 75 tuổi rỉ vào tai tôi.

Cứ thế già Hùng thều thào mở đầu câu chuyện ly kỳ về loài cá Voi linh thiêng, đựơc dân làng gọi là cá “Ông”. Trên xã đảo, một nghĩa địa với hàng trăm ngôi mộ chôn cất cá ông đã trải qua nhiều thế kỷ ở thôn chài Thuận An, xã Tam Hải này. Không ai biết ngôi mộ cá Ông đầu tiên ở đây được chôn cất từ lúc nào. Người ta chỉ biết qua những câu chuyện được truyền lại từ đời này sang đời khác mà vẫn không mai một thất truyền. Cái lệ ăn của biển, sống nhờ biển và mang ơn biển được người dân ghi nhớ trong tâm khảm qua việc thờ cá ông. Loài cá to lớn của đại dương nhưng mang một sức mạnh huyền bí lạ kỳ.

Vào nghĩa địa ông không phải dễ, để vào được đây phải là người trong làng mới vào được. Bởi khi bước vào đây nhìn đâu cũng giống đâu, nó như một mê cung giữa muôn ngàn cây dương. Theo bước chân dẻo dai của già Hùng với bác Nguyễn Tấn Dũng, nghĩa địa cá Ông nằm một nơi thanh vắng và yên tĩnh hoang sơ.

500 ngôi mộ nằm ngay ngắn có thứ tự trên dưới, những ngôi mộ nhỏ đã chôn cất lâu năm nằm giữa, và được ôm ấp bởi những ngôi mộ to kềnh của các ông được an nghỉ sau này. ở những ngôi mộ cũ, hai đầu mộ còn để viên đá ong đã bị thời gian bào mòn như minh chứng cho sự tồn tại hàng trăm năm nay của nó. Kể cả già Hùng hay bác Dũng cũng như những người cao tuổi trong làng cũng không biết những ngôi mộ này có từ bao giờ. Khi già Hùng còn là chú bé đầu để tóc chỏm, thì xóm chài này đã có nghĩa địa hàng trăm năm rồi. Chỉ biết người xưa vẫn nói vùng đất này có duyên lành, quanh năm bốn bề sóng nước vỗ về, nên mỗi khi “lụy” (chết – NV) các Ông đều tìm đường về an nghỉ trên xã đảo.

Nỗi niềm người dân chài

Gương mặt mang những vết nhăn thời gian, già Hùng ngồi bệt xuống đất thầm thì kể về loài cá bao năm qua gắn bó với dân làng: “Các Ông linh lắm, khi còn sống là thần cứu nạn mỗi khi dân chài lâm nguy ngoài biển khơi, khi lụy thì về đây thành thần phù hộ cho dân làng, tìm đúng luồng cá. Tôi thấy, cứ năm nào có Ông tấp vào bờ là năm đó dân làng trúng lớn”. Như con người, loài cá này khi chết cũng được chôn cất, khâm liệm chu đáo. Mỗi năm cứ vào ngày 20 tháng giêng Âm lịch, dân làng xã Tam Hải lại làm lễ cúng tế các Ông. Lễ tế diễn ra linh đình, thường có đoàn hát bội về hát ba ngày, ba đêm cầu may cho mùa cá bội thu. Có năm dân làng còn tổ chức đua thuyền, rước kiệu… mong các Ông phù hộ độ trì sóng yên, bể lặng, tôm cá đầy ghe.

Theo mạch câu chuyện bác Dũng tiếp lời già Hùng làm cho câu chuyện thêm huyền bí: “Hồi đó tui còn trẻ lắm theo ba đi lần đầu tiên. Không ngờ ra khơi gặp dông bất ngờ, thuyền chao đảo con sóng như muốn nhấn chìm tất cả. Chúng tôi đành phó mặc cho biển thì bất ngờ hai Ông xuất hiện, kẹp lấy mạn thuyền mà dìu vào bờ, khi vào tới nơi mọi người lạy rạp xuống mà tạ ơn ông”. Câu chuyện này được bác Dũng kể lại không biết bao nhiêu lần vào những đêm trăng sáng ngồi nhâm nhi mấy chén rượu đế, cho thế hệ sau để nhắc nhở công ơn của ông.

Già Hùng còn nhắc chuyện mới mai táng một ông tháng 3 năm nay, cái chết kỳ bí của ông cách đây hai năm về trước: “Đêm đó chúng tôi đã thấy có ông dạt dần vào bờ nên cho thanh niên đưa thuyền dẫn ra xa nhưng sáng mai ông lại quay về nằm và đẻ hai ông nhỏ nữa rồi mới chết. Mà cũng lạ ông nào chết cũng hướng vào con đường dẫn đến nghĩa địa”.

Năm 2007, nghĩa địa cá Ông được UBND tỉnh Quảng Nam công nhận là di tích văn hóa cấp tỉnh. Nhưng trong thời gian sắp tới, toàn bộ xã Tam Hải sẽ được giải tỏa trắng và di dời đến thôn 5 xã Tam Hòa, nhường lại 600ha đất liền và 829ha mặt nước để thực hiện dự án xây dựng khu du lịch tiêu chuẩn quốc tế với vốn đầu tư lên tới 2,5 tỷ USD. Các dịch vụ như khu giải trí đặc biệt, khách sạn, nhà hàng, trung tâm thời trang, trung tâm thương mại… sẽ được thực hiện một cách quy mô. Nhưng đến bây giờ, người dân nơi đây vẫn chưa hề biết số phận của một di tích văn hóa đã được công nhận – nghĩa địa cá Ông sẽ ra sao?.

Dương Phi