Bảo hộ giống cây trồng ở ĐBSCL

ĐBSCL là vùng sản xuất (SX) nông nghiệp trọng điểm cả nước, chiếm 90% sản lượng lương thực và XK lúa gạo và diện tích vườn cây ăn trái hơn 228.000 ha. Theo xu hướng nâng cao chất lượng nông phẩm, tăng năng suất và khắc phục yếu điểm thoái hóa giống, những năm qua nông dân các tỉnh trong vùng ĐBSCL bỏ dần tập quán cũ lấy lúa thịt làm giống, chuyển sang tăng dần chọn mua, sử dụng giống lúa xác nhận (XN) để đạt hiệu quả cao hơn. Bên cạnh đó, nhiều vườn cây chuyên canh cũng tìm mua giống cây trồng (GCT) mới có bản quyền từ các công ty SX kinh doanh giống có địa chỉ, uy tín. Tuy nhiên trên thực tế ở một số địa phương, một số giống dù được công nhận quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) được bảo hộ thì ngoài thị trường vẫn còn hiện tượng SX kinh doanh SX tự do, trôi nổi.

Nông dân chọn giống lúa OM của Viện lúa ĐBSCL.

Trước thực trạng này vừa qua Hiệp hội Thương mại Giống cây trồng Việt Nam (GCT-VN) phối hợp Văn phòng bảo hộ GCT-VN (Cục Trồng trọt) tổ chức phổ biến Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) và bảo hộ GCT đối với các đơn vị Trung tâm giống nông nghiệp các tỉnh ĐBSCL và các DN, HTX và cơ sở SX kinh doanh GCT ở ĐBSCL. Đặc biệt việc bảo hộ bản quyền GCT về giống lúa thuần đang SX trong vùng hiện có một số DN SX kinh doanh giống đã mua bản quyền và việc SX kinh doanh giống lúa đang có sức hút trên thị trường sắp tới sẽ ra sao? Hiện nay có một số DN nhỏ, các HTX nông nghiệp đang SX kinh doanh giống ở các địa phương băn khoăn, lo ngại sẽ bị loại ra khỏi "cuộc chơi".

Giống lúa OM được nông dân ĐBSCL chọn sản xuất.

Ông Trần Xuân Định - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại giống cây trồng VN (VSTA), cho biết: Từ năm 2008 Luật SHTT được Quốc hội nước ta ban hành. Nước ta đã tham gia vào công ước UPOV (Công ước quốc tế về bảo hộ GCT-hiện có 74 quốc gia thành viên) đến 2017 tròn 10 năm. Khi tham gia công ước, vấn đề SHTT và bảo hộ GCT ở nước ta tuân thủ theo thông lệ quốc tế về Luật bản quyền và SHTT, đáp ứng yêu cầu gia nhập WTO và hội nhập thế giới. Tuy nhiên hiện nay vẫn còn một số vấn đề SHTT và bảo hộ GCT.

Ông Nguyễn Thanh Minh, Chánh Văn phòng Bảo hộ GCT, nhận định: Nước ta là nước nông nghiệp, trong đó ngành giống đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sản lượng và chất lượng sản phẩm cây trồng. Từ khi nước ta trở thành quốc gia có nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu, Chính phủ chú trọng quyền bảo hộ GCT và đó cũng là mục tiêu ưu tiên của Chính phủ. Giống mới sẽ góp phần quan trọng cho mục tiêu khuyến khích phát hiện, chọn tạo, lai tạo giống mới. Đối tượng phổ biến pháp luật SHTT và bảo hộ GCT là các tác giả GCT Viện, Trường đại học, Công ty giống; cán bộ quản lý trong lĩnh vực nông nghiệp các cấp và nông dân.

Theo Văn phòng Bảo hộ GCT VN, việc đăng ký bảo hộ GCT mới từ năm 2004 văn phòng bảo hộ GCT nhận những đơn đăng ký bảo hộ đầu tiên, với số đơn rất khiêm tốn (7 đơn mỗi năm trong 2 năm đầu 2004 và 2005 và 9 đơn năm 2006). Tuy nhiên số đơn tăng mạnh trong năm 2007 có 28 đơn và sau đó số đơn tăng dần hàng năm tới 148 đơn năm 2015. Đến cuối năm 2016 đạt gần 200 đơn. Số đơn đăng ký bảo hộ tăng lên đồng nghĩa với việc nhiều GCT mới có các đặc tính tốt được đưa vào cơ cấu SX giúp nông dân tăng hiệu quả SX.

Hiện nay ĐBSCL có diện tích gieo sạ lúa khoảng 4,3 triệu ha, hàng năm cần hơn 400.000 tấn giống lúa XN để đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng lúa gạo trong SX lúa hàng hóa. Tuy nhiên những năm qua nguồn giống cung cấp từ các viện, trường, trung tâm giống các tỉnh trong vùng chỉ đáp ứng khoảng 30% nhu cầu, tư nhân SX lúa giống đảm bảo chất lượng khoảng dưới 10%. Như vậy còn chưa đến 70% giống lúa SX vẫn chưa được cung ứng theo tiêu chuẩn quốc gia. Do đó, trong 3 năm qua (2014-2016) Bộ NN-PTNT chủ trương thực hiện mở rộng mạng lưới liên kết sản xuất giống lúa chất lượng cao thông qua dự án Xây dựng mô hình liên kết SX hạt giống lúa thuần chất lượng cao phục vụ SX lúa hàng hóa tại ĐBSCL, do Viện Lúa ĐBSCL tổ chức thực hiện nhằm mục tiêu nâng tỷ lệ sử dụng giống lúa XN ở ĐBSCL lên trên 70%.

Theo ông Minh, việc bảo hộ GCT tạo cơ chế cho chủ sở hữu độc quyền khai thác giống, điều này làm giá giống có thể cao hơn, đây là điều hợp lý vì để tạo ra một GCT tác giả cần chi phí công sức, thời gian và tiền của. Có những giống cần cả một đời người mới tạo ra được (các cây công nghiệp dài ngày). Như vậy bảo hộ GCT sẽ giúp họ có điều kiện thu lại chi phí đầu tư khi được độc quyền khai thác để tái đầu tư cho việc chọn tạo giống mới tiếp theo. Chính vì vậy cần có cơ chế cân bằng lợi ích giữa người SX và nhà nghiên cứu. Tuy nhiên không nên quá lo lắng đến việc giá giống vì khi thực hiện tốt bảo hộ GCT sẽ có nhiều giống từ nhiều thành phần khác nhau được chọn tạo và như vậy nông dân sẽ có nhiều cơ hội lựa chọn, không có công ty nào có thể bán giống của họ với giá trên trời vì nông dân có thể chọn giống khác từ công ty khác. Vả lại nông dân là người rất thông minh, họ sẽ lựa chọn dựa trên hiệu quả kinh tế, nếu chủ sở hữu bán giống quá đắt mà không để nông dân có hiệu quả thì cũng không thể kinh doanh lâu dài được.

Đối với DN nhỏ và HTX vẫn có chỗ đứng ở những thị phần mà các đại gia ngành giống (các công ty lớn) bỏ ngỏ. Mặt khác, các đơn vị SX kinh doanh nhỏ có thể thương lượng với các chủ sở hữu giống (Nhà nước hoặc tư nhân) để nhận chuyển giao SX và trả tiền bản quyền cho họ để SX. Như vậy sẽ hợp lý và khai thác giống hiệu quả hơn.

HỮU ĐỨC

Các tin mới:

Nhấn vào đây để xem các tin trước