Xuất khẩu sản phẩm cá tra vào Mỹ - Nâng cao chất lượng để vượt qua rào cản

Vừa qua các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra ở ĐBSCL cảnh báo nhiều bất lợi xảy ra trên đường xuất cá tra vào Mỹ. Nguyên nhân chủ yếu do FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) đã tăng tần suất kiểm tra các lô hàng cá tra nhập khẩu vào Mỹ. Nếu kiểm không đạt, hàng bị trả về, không chỉ tốn thời gian mà còn tốn thêm chi phí vận chuyển, tái chế...

Lo nhiễm chất cấm

Các lô hàng thủy sản xuất khẩu, nếu gặp rủi ro trong quá trình kiểm tra về vệ sinh an toàn thực phẩm của nước nhập khẩu sẽ phát sinh ra vấn đề. Giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu cá tra tại Cần Thơ nhận xét như vậy và thừa nhận có tin 20% lô hàng nhập khẩu vào Mỹ bị kiểm tra. Lý do: Ngành chức năng Mỹ trước đó phát hiện một số lô hàng có nhiễm chất cấm vượt chỉ tiêu cho phép. Dù rằng đến nay chưa có thông tin rõ ràng có bao nhiêu lô hàng của doanh nghiệp nào bị phát hiện nhiễm chất cấm. Do vậy các DN ngành hàng cá tra dự cảm con đường xuất hàng cá tra qua Mỹ sẽ còn gian nan.

Sản phẩm cá tra của Công ty IDI thuộc Tập đoàn Sao Mai xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới mang lại giá trị gia tăng cao. Ảnh: Thiện Khiêm

Theo các DN xuất khẩu cá tra, chính vì dự liệu trước khả năng xảy ra xuất khẩu cá tra vào Mỹ sẽ gặp khó khăn, Bộ NN&PTNT ban hành quy chế áp dụng chế độ kiểm tra, lấy mẫu kiểm nghiệm chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm đối với 100% lô hàng cá thuộc bộ silurifomes-catra xuất khẩu vào Mỹ, thời gian áp dụng từ 17-4 đến 31-8-2017. Các chỉ tiêu kiểm nghiệm Bộ NN&PTNT đưa ra cũng trùng với chỉ tiêu mà Mỹ đang áp dụng. Tất cả các chỉ tiêu này nằm trong danh mục thuốc/hóa chất cấm, như: Salmonella là vi khuẩn gây bệnh thương hàn, nhiễm trùng máu; Malachite Green còn có tên khác là Leuco malachite hay Crystal Violet/Leuco Crystal là hóa chất trị bệnh ký sinh trùng; Enrofloxacine, Cifrofloxacine và Nitrofurazone là kháng sinh trị bệnh do vi khuẩn gây ra.

Tuy nhiên có thể nhận thấy mối lo của các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra gần như "soi" vào quá trình sản xuất từ vùng nuôi. Nghi vấn truy xét bắt đầu từ môi trường nuôi do ô nhiễm nguồn nước cùng với chất lượng cá giống không đạt khiến người nuôi cá phòng trị bệnh bằng cách tăng dùng thuốc kháng sinh. Song, đây là chuyện nếu có đã xảy ra từ hơn chục năm về trước khi hộ nuôi cá nhỏ lẻ còn chiếm số đông. Hiện nay, phần lớn người nuôi cá tra đều nuôi theo "đặt hàng". Ông Nguyễn Ngọc Hải, thành viên nuôi cá tra của Hợp tác xã Thới An, quận Ô Môn, Cần Thơ, cho biết: "Suốt 4 năm qua, tôi cùng với một nhóm hộ dân đã chuyển sang nuôi cá tra gia công cho Tập đoàn Sao Mai. Về nguồn thức ăn, thuốc thú y thủy sản phòng trị bệnh cá do bộ phận kỹ thuật của Tập đoàn này hướng dẫn đúng danh mục cho phép của Bộ NN&PTNT. Chúng tôi lo phòng bệnh chứ không dám tự tiện trị bệnh. Đến khi nuôi cá trọng lượng khoảng 700-800g/con, nhân viên công ty đến lấy mẫu cá kiểm nghiệm xem có tồn dư các chất cấm hay không. Như vậy thì làm sao cá tra bị nhiễm chất cấm cho được!?"

Rào cản tăng dần

Các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra lý giải tình hình xuất khẩu cá tra tăng mạnh trong những tháng đầu năm nay là do thị trường Trung Quốc hút hàng, dẫn đầu thị phần các nước. Bên cạnh đó, các nhà nhập khẩu các tra từ Mỹ cũng đẩy mạnh nhập hàng cá tra trước thời điểm tháng 9-2017 vì lo ngại Bộ Nông nghiệp Mỹ áp dụng Luật Nông trại (Farm Bill) đối với cá tra của Việt Nam. Vì vậy nguồn cung cá tra nguyên liệu có lúc không đáp ứng nhu cầu chế biến xuất khẩu, khiến cá nguyên liệu tăng giá.

Thế nhưng diễn biến thực tại gần đây trái với dự đoán ban đầu. Việc tăng tần suất kiểm tra hàng cá tra vào Mỹ mới đây đã làm số lượng sản phẩm cá tra nằm lưu kho chờ kiểm tra thêm nhiều, còn hàng được thông quan vào Mỹ thực tế lại giảm. Mặt khác, dù Mỹ cấp phép cho hơn 40 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra vào Mỹ, nhưng thực tế, chỉ có khoảng 4 doanh nghiệp xuất hàng cá tra vào thị trường này, nhờ có được mức thuế xuất thấp.

Sau khi còn lại số ít doanh nghiệp vượt qua được rào cản thuế quan, các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra đã từng tiên đoán xảy ra tăng mức kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm cá tra vào Mỹ. Và điều này chẳng khác nào dựng rào cản kỹ thuật cho bước tiếp theo. Đó là nếu sắp tới Bộ Nông nghiệp Mỹ áp dụng việc triển khai chương trình giám sát cá da trơn theo quy định Luật Nông trại sẽ chính là rào cản gắt gao hơn. Bên cạnh các điều kiện quy định trước đây của FDA, các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra phải đáp ứng các tiêu chuẩn tương đồng giữa cá tra Việt Nam với cá da trơn Mỹ từ con giống, thức ăn, nuôi trồng, vận chuyển, chế biến, an toàn thực phẩm... Nghĩa là rào cản kỹ thuật này sẽ siết chặt kiểm soát gắt gao cá tra đến thị trường Mỹ.

PGS TS Trương Quốc Phú, Trưởng Khoa Thủy sản Trường Đại học Cần Thơ: “Phần lớn sản lượng cá tra thịt là từ các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu có vùng nuôi cá nguyên liệu. Quy trình nuôi, loại thuốc hay hóa chất sử dụng đều do doanh nghiệp quyết định. Do đó, doanh nghiệp hoàn toàn có thể tránh được việc sử dụng thuốc/hóa chất cấm. Trong trường hợp doanh nghiệp chế biến thu mua nguyên liệu từ các hộ nuôi nhỏ lẻ (hiện nay số hộ nuôi nhỏ lẻ không còn nhiều) đều có thực hiện khâu kiểm nghiệm, nên có thể tránh được việc thu mua nguồn nguyên liệu bị nhiễm thuốc/hóa chất cấm. Trong nuôi trồng thủy sản, các nhà khoa học khuyến cáo không được dùng thuốc bảo vệ thực vật, vì có thể gây ô nhiễm môi trường và mất an toàn vệ sinh thực phẩm. Các nhà quản lý đã ban hành danh mục thuốc, hóa chất cấm sử dụng trong nuôi trồng thủy sản. Do đó biện pháp ngăn chặn là xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm sử dụng thuốc/hóa chất cấm”.

Các doanh nghiệp ngành hàng cá tra vừa có cuộc họp bàn về việc triển khai thực hiện Nghị định 55/2017/NĐ-CP ngày 9-5-2017 của Chính phủ về Quản lý nuôi, chế biến và xuất khẩu sản phẩm cá tra (Nghị định 55). Nhiều ý kiến đồng thuận đã đến lúc thực thi giải pháp nâng cao giá trị cá tra bằng cách nâng cao chất lượng để cạnh tranh trên thị trường thế giới.

Ông Dương Ngọc Minh, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Hùng Vương cho biết: "Nghị định 55 triển khai thực hiện vào thời điểm hiện nay thuận lợi nhất, nhằm củng cố lòng tin về chất lượng sản phẩm cá tra với nhà nhập khẩu của các nước trên thế giới. Chúng ta xác định quy chuẩn kèm theo về độ ẩm, tỷ lệ mạ băng, hàm lượng nước… để khách hàng từ các nước nhập khẩu biết rõ thông tin. Có thể xem đây là nghị định "khởi nghiệp" cho ngành cá tra Việt Nam, bắt buộc các nhà máy chế biến đi vào qui chuẩn và có biện pháp xử lý nếu doanh nghiệp nào vi phạm. Hiện có 80% các doanh nghiệp trong VASEP đồng tình củng cố nâng cao chất lượng cá tra. Theo Bà Trương thị Lệ Khanh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn, chúng ta mong muốn cá tra xây dựng lại thương hiệu, giá trị con cá tra phải được cải thiện chất lượng từ con giống, thức ăn và quá trình nuôi. Tích hợp các yêu cầu cao nhất từ các thị trường, chúng ta làm thực nghiệm để tiến tới xây dựng thương hiệu cho sản phẩm cá tra chất lượng cao. Không dừng lại chuyện nuôi cá tra thương phẩm mà phải bắt đầu từ con giống sạch bệnh để trong qúa trình nuôi cá không bị bệnh không phải sử dụng thuốc kháng sinh. Đó là mục tiêu lớn nhất trong vấn đề nuôi cá.

Hữu Đức

Các tin mới:

Nhấn vào đây để xem các tin trước