Cần sự tham gia tích cực từ các nhân tố liên quan trong chuỗi giá trị ngành hàng cá tra

Ngành cá tra có đóng góp quan trọng trong sự phát triển kinh tế cả nước nói chung và đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nói riêng. Tuy nhiên, sự phát triển của sản phẩm nông nghiệp chủ lực này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng hiện có. Việc khắc phục những hạn chế, yếu kém, nâng cao hiệu quả, vị thế sản phẩm cá tra đòi hỏi sự tham gia tích cực từ các nhân tố liên quan trong chuỗi giá trị của ngành hàng này...

Tái cấu trúc ngành hàng cá tra cần thực hiện đồng bộ từ quy hoạch, nuôi trồng, chế biến đến tiêu thụ

Các tác động bất ổn

Theo thống kê của Hiệp hội Cá tra Việt Nam, diện tích nuôi cá tra của cả nước hiện vào khoảng 6.000ha, tập trung ở vùng ĐBSCL. Năm 2014, sản phẩm cá tra Việt Nam được xuất khẩu sang gần 150 quốc gia và vùng lãnh thổ với kim ngạch đạt 1,76 tỉ USD, tăng 0,4% so với năm 2013. Việc xuất khẩu cá tra đang ngày càng gặp khó khăn do những rào cản kỹ thuật, đặc biệt là thuế chống bán phá giá từ phía Bộ Thương mại Hoa Kỳ. Năm 2014, giá trị xuất khẩu ở các thị trường truyền thống như Hoa Kỳ và EU đều giảm, nhưng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, Hồng Kông, Thái Lan, Mexico... lại tăng. Qua đó cho thấy cơ cấu thị trường xuất khẩu cá tra đang thay đổi và xuất hiện nhiều thị trường mới.

Theo Tiến Sĩ Võ Hùng Dũng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Cá tra Việt Nam, cuối năm 2014, sản phẩm cá tra có nhiều khởi sắc về giá trị xuất khẩu so với cùng kỳ năm 2013 song lại sụt giảm thị phần ở một số thị trường chính như Hoa Kỳ, EU. Theo yêu cầu tái cơ cấu ngành hàng cá tra, cá tra Việt Nam cần tập trung vào phân khúc thị trường cấp cao thay vì chiếm lĩnh thị trường ở phân khúc giá rẻ như hiện nay. Song vấn đề băn khoăn là nếu sản phẩm cá tra của Việt Nam tập trung vào phân khúc thị trường cao cấp sẽ để lại khoảng trống lớn ở phân khúc giá rẻ và rời bỏ một số thị trường cấp thấp. Như vậy liệu các nước khác có thể lấp đầy vào khoảng trống này hay không? Và sự chuyển đổi của ngành cá tra Việt Nam sẽ không tránh khỏi khả năng gây nên những xáo trộn trong nội bộ ngành cũng như trên thị trường thế giới.

Ông Lê Vĩnh Tân - Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương đánh giá, hiện có khoảng 80% doanh nghiệp (DN) hoạt động ở lĩnh vực này đang trong “tình trạng khó khăn” dẫn đến bi quan, còn người nuôi thì cũng trong tình cảnh tương tự và không còn mặn mà với cá tra. Thị trường tiêu thụ chính của sản phẩm cá tra Việt Nam đang giảm, các rào cản thương mại ngày càng tăng từ những thị trường lớn mà nguyên nhân xuất phát từ sự cạnh tranh không lành mạnh của chính DN, người nuôi làm ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu cá tra xuất khẩu... Đây được xem như là hệ quả tất yếu từ quá trình phát triển “nóng”.

Với những khó khăn hiện nay của ngành cá tra, vấn đề sắp xếp, tái cơ cấu lại chuỗi giá trị ngành hàng cá tra là yêu cầu cấp bách trong giai đoạn các sản phẩm nông, thủy sản của Việt Nam không chỉ dựa vào số lượng mà phải tập trung vào chất lượng để mang về giá trị tương xứng. Theo đó, bản thân các DN chế biến, xuất khẩu cá tra phải có bước chuyển đổi ngay từ nội tại để thích ứng với yêu cầu khắc khe của thị trường.

Tái cơ cấu để thích ứng với yêu cầu thị trường

Để phát triển chuỗi ngành hàng cá tra, đòi hỏi phải có sự quyết tâm và tham gia đồng bộ của các cơ quan từ Trung ương đến địa phương, sự đồng tình của Hiệp hội và cộng đồng DN. Theo ông Lê Vĩnh Tân, tái cấu trúc và phát triển bền vững ngành hàng này cần phải được thực hiện đồng bộ từ quy hoạch, nuôi trồng, chế biến đến tiêu thụ, nhằm khai thác tối đa các lợi thế, đồng thời thiết lập được chuỗi giá trị bền vững của ngành hàng.

Trong khi đó, ông Vũ Trọng Bình - Vụ trưởng Vụ Kinh tế địa phương của Ban kinh tế Trung ương cũng cho rằng, vấn đề của ngành cá tra là cung vượt xa cầu, do đó cần phải xác định lại ngành hàng này cần bao nhiêu diện tích sản xuất là đủ, từ đó đưa cá tra vào diện ngành sản xuất có điều kiện, phải có giấy chứng nhận đăng ký vùng nuôi, có cấp giấy chứng nhận truy xuất được nguồn gốc... mới cho phép lưu thông xuất khẩu. Về vấn đề ứng phó với tình trạng bán phá giá, ông Bình đề xuất nên xây dựng cơ chế chống bán phá giá ngay trong nội bộ ngành và bắt buộc DN phải cam kết thực hiện. Bên cạnh đó, áp dụng cải tổ DN bằng cách, những DN nào đáp ứng được điều kiện thúc đẩy tái cấu trúc ngành cá tra thì Chính phủ tiếp tục hỗ trợ vốn vay để phục vụ sản xuất, còn những DN nào không đáp ứng thì có thể cho phá sản hoặc thực hiện mua bán sáp nhập vào những đơn vị mạnh để cơ cấu lại.

Ông Võ Hùng Dũng cho rằng, trong 4 nhiệm vụ Hiệp hội đề xuất là tái cấu trúc thị trường; tái cấu trúc về sản phẩm, chất lượng sản phẩm; tái cấu trúc về tài chính DN; tái cấu trúc về quản trị DN, không thể nói rạch ròi yếu tố nào quan trọng nhất, tuy nhiên theo ông Dũng, vấn đề trung tâm là DN, nếu DN mạnh lên thì sẽ kéo theo chuỗi giá trị mạnh và ngược lại. Do vậy, nên tập trung vào DN để lành mạnh hóa tài chính của họ. Vấn đề quan trọng thứ 2 là quản trị, bởi ta đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong việc phát triển thị trường nước ngoài và những thị trường khó tính, vì vậy đòi hỏi hệ thống quản trị các DN phải có tính hội nhập thị trường các nước. Bên cạnh đó cần lưu ý vấn đề chất lượng, trong đó phải xác định ngay từ khâu giống, đặc biệt chú ý về an toàn, tỷ lệ sống sót phải cao trong khâu nuôi để vừa giảm chi phí sản xuất trong ngành cá, khả năng chống đỡ với dịch bệnh tốt và giảm sử dụng những kháng chất. Đây là những yếu tố mà thị trường khó tính đang đòi hỏi và yếu tố để cá tra hướng tới một dòng sản phẩm có chất lượng cao.

Về phía DN, theo bà Trương Thị Lệ Khanh - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Vĩnh Hoàn, việc tái cấu trúc ngành hàng cá tra trước tiên cần tập trung vào khâu nâng cao chất lượng giống, ứng dụng khoa học công nghệ vào nuôi, đa dạng hóa sản phẩm, tăng chế biến sâu... Để làm điều này, Nhà nước cần có chính sách miễn, giảm thuế thu nhập DN ngành cá tra và những chính sách, quy định của cơ quan quản lý phải thông thoáng hơn nữa.

Đồng Tháp là địa phương dẫn đầu ĐBSCL về ngành hàng này, chiếm khoảng 35% tổng sản lượng của vùng và đóng góp gần 30% vào kim ngạch xuất khẩu cá tra Việt Nam. Tuy nhiên, hoạt động của DN ngành hàng này cũng đang trong tình trạng rất khó khăn. Để ngành cá tra Đồng Tháp cũng như khu vực phát triển bền vững, ông Phan Kim Sa - Phó Giám đốc Sở Công Thương cho rằng: “Cần có sự phối hợp quản lý, điều hành chặt chẽ giữa các tỉnh trong việc liên kết sản xuất, chế biến xuất khẩu, hình thành mạng lưới hoạt động sản xuất, kinh doanh của các DN xuất khẩu cá tra. Bên cạnh đó, tăng cường công tác nắm bắt thông tin thị trường, quảng bá sản phẩm và đẩy mạnh kiểm tra, giám sát sản xuất theo quy hoạch, kế hoạch, đảm bảo chất lượng để nâng cao uy tín, vị thế và xây dựng thương hiệu cho cá tra”.

Thảo Vy

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản:

Xem tiếp

Các tin năm 2015: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46

Các tin năm 2014| 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007