2014 – một năm đầy khó khăn với ngành cá ngừ

Hai năm trở lại đây, ngành cá ngừ Việt Nam liên tiếp sụt giảm về XK. Theo số liệu thống kê của Tổng cục hải quan Việt Nam, tổng giá trị XK cá ngừ của Việt Nam đã giảm từ mức 567,5 triệu USD trong năm 2012 xuống còn 527 triệu USD năm 2013 và tiếp tục giảm xuống 484 triệu USD trong năm 2014. Mặc dù thị trường XK đã mở rộng hơn so với năm 2013, nhưng do phải đối mặt với rất nhiều khó khăn nên các DN khó lòng có thể đẩy mạnh XK hơn so với những năm trước đó.

XK sang các thị trường chính như Mỹ, Nhật Bản và ASEAN tính đến cuối năm nay đang rất ảm đạm. Tại 2 thị trường NK chính là EU và Nhật Bản, giá trị XK cá ngừ đang có xu hướng sụt giảm. Thị trường Mỹ mặc dù đã có sự phục hồi ở những tháng cuối năm nhưng không đáng kể. Điều này khiến cho tổng giá trị XK cá ngừ của Việt Nam không đạt mức như mong đợi.

Theo các DN, nguyên nhân của sự sụt giảm này vẫn là do những khó khăn liên quan đến nguồn nguyên liệu.

Nếu như năm 2013, sản lượng khai thác cá ngừ của Việt Nam tăng đáng kể nhờ việc cải tiến phương pháp đánh bắt. Sang năm 2014, sau khi điều chỉnh lại phương pháp đánh bắt nhằm nâng cao chất lượng cá sau khai thác nhưng chất lượng cá nguyên liệu vẫn chưa được nâng cao và không ổn định, sản lượng khai thác lại có xu hướng giảm. Điều này đã khiến các DN phải chuyển sang làm hàng đông lạnh thay vì làm hàng chất lượng cao (như shashimi...), đồng thời phải NK thêm nguyên liệu để chế biến XK.

Hiện tại, nguồn cá ngừ nguyên liệu trong nước chỉ đáp ứng được khoảng 50% nhu cầu sản xuất của DN, phần còn lại phụ thuộc vào nguồn NK. Và với lượng cá ngừ nguyên liệu cần NK để phục vụ cho sản xuất XK tới hơn 50%, đã khiến các DN gặp khó khăn về tài chính và giảm năng lực cạnh tranh đáng kể. Nguyên nhân là do các DN hiện thực tế vẫn phải tạm nộp thuế NK cá ngừ từ 10 - 24%. Trong khi đó, các nước sản xuất XK cá ngừ láng giềng lại đang có những chính sách trong và ngoài nước ngày một tốt hơn. Ví dụ như tại một số nước như Thái Lan... thuế NK cá ngừ nguyên liệu đang là 0%, điều này giúp cho các DN của các nước này có một nguồn nguyên liệu dồi dào và hỗ trợ tốt cho chiến lược cạnh tranh tại các thị trường.

Bên cạnh vấn đề về thuế NK, các DN hiện cũng đang gặp vướng mắc tại khâu cấp giấy chứng nhận ATTP để XK vào EU. Cụ thể là theo quy định của NAFIQAD, ngoài các hồ sơ (H/C, C/O…) và đáp ứng các yêu cầu về VSATTP theo thông tư 25/2010 của Bộ NN và PTNT, các lô hàng nguyên liệu NK phải được khai thác/vận chuyển bởi tàu khai thác có EU code hoặc sơ chế từ cơ sở nước ngoài có EU code thì mới được cấp giấy H/C XK vào thị trường EU. Trong khi, thực tế các nước trong khu vực đang XK sang EU tương tự như Việt Nam không quy định và yêu cầu như vậy. Các luật và quy định hiện hành của Việt Nam, cũng như các quy định của EU cũng không thấy có nội dung nào như vậy. Thực tế này đang khiến cho các DN gặp khó, mất đi nhiều cơ hội XK.

Không những thế, khi các khó khăn trong nước chưa giải quyết được triệt để, các DNXK cá ngừ của Việt Nam lại phải đối mặt với nhiều khó khăn từ thị trường NK chính.

Tại Mỹ, từ giữa năm 2014, Tổ chức Earth Island (EII) đã cảnh bảo Việt Nam về việc khai thác cá ngừ bằng lưới cản hoặc lưới rê đang vi phạm các quy định của chương trình bảo vệ cá heo trong thương mại cá ngừ toàn cầu. Và mới đây chính phủ Mỹ đã thông qua quy định mới nhằm đảm bảo thủy sản NK đáp ứng các tiêu chuẩn cao nhằm bảo vệ cá voi và cá heo thì việc kiểm soát các sản phẩm cá ngừ NK vào thị trường này sẽ càng khắt khe hơn.

Tại EU, trong bối cảnh EU và Mỹ ngày càng chú ý kiểm soát hoạt động khai thác bất hợp pháp, không theo quy định và không báo cáo (IUU), đây thực sự là vấn đề nổi cộm của Việt Nam. Bởi lẽ, khâu quản lý, thu thập dữ liệu và thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động khai thác của cơ quan quản lý còn nhiều bất cập và tiềm ẩn nhiều rủi ro, khó có thể đạt yêu cầu của các thị trường. Ngư dân đa phần không hiểu biết và không ghi chép đầy đủ báo cáo/nhật ký khai thác. Hiện trạng này làm các DN XK cá ngừ gặp khó khăn nếu thị trường NK áp dụng cá biện pháp quản lý chặt.

Dự báo, thời gian tới, XK cá ngừ của Việt Nam sẽ còn nhiều khó khăn. Bởi những khó khăn cũ chưa được giải quyết thì những cái mới đã tới.

Trước tình hình các nước đối thủ như Ecuador và Philippines đã đạt được những kết quả nhất định trong việc đàm phán thương mại với các thị trường NK cá ngừ lớn như EU… Cụ thể, các sản phẩm XK của các nước này sang EU sẽ được hưởng ưu đãi thuế quan 0%, trong khi công cuộc đàm phán hội nhập của Việt Nam vẫn chưa đạt được kết quả cuối cùng. Điều này đã tạo áp lực lên các DNXK trong thời gian tới, đồng thời làm giảm khả năng cạnh tranh tại các thị trường hơn nữa.

Do đó, nếu các cơ quan nhà nước không kịp thời hỗ trợ để đẩy mạnh sản xuất và XK cá ngừ, con số 2 tỷ USD mà ngành cá ngừ Việt Nam đang hướng tới rất khó có thể đạt được trong thời gian tới.

Nguyễn Hà

Các tin chế biến, xuất nhập khẩu thủy hải sản:

Xem tiếp

Các tin năm 2015: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46

Các tin năm 2014| 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007