"Sinh nghề - tử nghiệp" - đấy là cách nói bóng để thể hiện sự hết mình với nghề. Thế nhưng, đối với người dân Vĩnh Sơn (Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc), thành ngữ đó lại lột tả chân thực nhất những gian nan trong nghề đã tồn tại ngót hai trăm năm nay. ở đây, đứa trẻ lớn lên cùng với tiếng phì phò rùng rợn của loài bò sát có tên trong danh sách tử thần: rắn hổ mang.

Vì vậy, dù là loài "đẻ trứng vàng" nuôi sống 1.071 hộ dân trong xã, con rắn hổ vẫn luôn là nỗi lo của những người dám đùa với mạng sống của mình!

Vào hang "ông hổ"

Vào Vĩnh Sơn dễ dàng nhận thấy vẻ yên tĩnh đến "ghê sợ", mặc dù xã chỉ cách trung tâm Vĩnh Tường 2 km và trung tâm thương lái Thổ Tang chưa đầy cây số. Cái vẻ huyền bí của Vĩnh Sơn có lẽ do đặc trưng của nghề mang lại. Hàng ngàn "ông" rắn hổ cuộn mình trong những ngăn chuồng bê tông, yên phận với 3 năm tuổi đời để tích luỹ năng lượng và "trả ơn" bằng bạc triệu cho những người chủ đã chăm sóc mình. ông xã đội trưởng Nguyễn Văn Quyết khẳng định: "Cả xã có 1.071 hộ thì có tới 854 hộ nuôi và kinh doanh rắn". Khi được hỏi về lịch sử của nghề rùng rợn này, các hộ nuôi đều lắc đầu: Không biết có từ bao giờ, chỉ biết đó là nghề cha ông để lại.

Tôi líu ríu theo chân ông Quyết vào thăm "động" rắn. Nghe tiếng dữ về loài rắn này đã lâu, tôi đã lên sẵn cho mình một phương án đề phòng. Song vẻ bình tĩnh của ông chủ rắn đã phần nào làm tôi vững dạ. "Cơ ngơi" của ông Quyết gồm 600 chuồng, hầu hết đã đến tuổi thu hoạch. Trại nuôi rắn được cất ngay trong vườn sau nhà. Điều này dễ hiểu bởi diện tích đất nuôi rắn không cần nhiều, chỉ cần vài chục m2 là có thể xây hàng trăm chuồng nhốt. Chuồng hình chữ nhật, chiều dài ước chừng 50 cm, cao 40 cm, rộng 30 cm, nằm sát nhau và được cất trên nền gạch cao, có hệ thống lỗ thông hơi ở gầm, nắp đậy là những miếng lưới sắt hoặc gỗ ghép. Trên là mái che lợp lá cọ, để hở tứ bề. Đây là mô hình chuồng nuôi chung của toàn xã. Chuồng nuôi phải đảm bảo những yêu cầu rất khắt khe: thông thoáng, đủ độ ẩm nhưng không được ướt, không kín quá mà cũng không hở quá...

Sau 29 tháng, một con rắn hổ đạt trọng lượng 2,5 - 3 kg, mỗi cân rắn dao động từ 250 - 300.000 đồng/kg. Thời kì giá rắn lên đến đỉnh điểm là 800.000 đồng/kg. Nhưng khi về đến nhà hàng để hoá thân thành các món đặc sản như: rắn xào sả ớt, chả rắn, lẩu rắn... thì dám chắc một "ông hổ" của Vĩnh Sơn cũng lên đến vài ba triệu. Từ Vĩnh Sơn, rắn "bò" vào thị trường miền Nam, lên Móng Cái, Lạng Sơn để đợi cấp “visa” xuất ngoại...

Trên mái lợp lá cọ, xác rắn lột ngổn ngang. Thậm chí trên lối đi cũng có vài ba xác rắn còn nhem nhép ướt. Tự nhiên tôi rùng mình, gai ốc nổi khắp người. Chiếc nắp lồng bật mở. Bị ánh sáng hắt vào đột ngột, một đầu rắn ngóc lên cao, chiếc mang bành ra to gấp ba lần thân, đầu rắn nhỏ thó, đôi mắt lồi thao láo. Miệng rắn há rộng nhìn rõ cuống họng đỏ lòm, cái lưỡi dài thụt thò, thụt thò... Đây là "ông hổ" 3 năm tuổi đời, trọng lượng lên đến 2.5 - 3.0 kg. Các ngăn chuồng kế bên, những tiếng "phì...phì..." bắt đầu trỗi dậy. Kế bên là hai bãi cỏ rợp cũng được che mái lá. Nhấc chiếc lá cọ lên, ông Quyết chỉ cho tôi xem một ổ trứng chừng vài chục quả, mỗi quả to bằng trứng chim câu. Ba, bốn chú rắn nhỏ mới vài ngày tuổi thấy động, theo bản năng đều nhất loạt ngóc cổ dậy và trườn nhanh lẩn vào đám cỏ ướt. Chỉ 3 - 4 tháng sau khi nở, rắn con sẽ được đưa vào chuồng để "vỗ béo", bắt đầu một cuộc sống giam cầm bị kiểm soát 24/24, không còn được tự do sống đời hoang dã.

Một vốn bốn lời

Hiện 80% số hộ Vĩnh Sơn sống nhờ con rắn. Năm 2003, tổng thu nhập của xã là 6 tỷ đồng, trong đó con rắn "cõng" 4,5 tỷ đồng. Được biết, đầu tư chuồng trại và thức ăn cho rắn không nhiều. Bỏ ra khoảng 15 - 20 triệu có thể cất được vài trăm chuồng nhốt rắn. Nhưng quan trọng nhất là rắn giống. Một con rắn giống từ Trung Quốc 2 tuần tuổi giá từ 15 - 30 ngàn. Nhưng khi về đến Vĩnh Sơn thì một chú hổ mang con đã tự nhân giá trị lên gấp mấy lần. Tuy vậy, từ năm 2000 trở lại đây, Vĩnh Sơn đã tự sản xuất được rắn giống. Trung bình, rắn cái trưởng thành trong thời gian 2 - 3 năm cho 20 -30 trứng. Một hổ mang đực có thể "phụ trách" 5 hổ mang cái. Tỷ lệ ấp nở của Vĩnh Sơn rất cao: 90%. Nguồn thức ăn cho rắn chủ yếu là chuột sống, cóc, ngoé và thức ăn tổng hợp. Cứ 4 - 5 ngày cho rắn ăn một lần. Ông Quyết cho biết: nuôi rắn kị nhất là cho rắn vận động, bởi càng ít vận động, rắn càng tăng trưởng nhanh, tâm lí rắn ổn định không tấn công người... Có lẽ đấy là lí do mà vì sao Vĩnh Sơn có một không khí tĩnh lặng như thế!

Góc khuất của nghề

Ông Quyết xắn ống quần, ống tay áo chỉ cho tôi xem những vết rắn cắn bây giờ đã thành sẹo. Dân Vĩnh Sơn không ai trong nghề mà không lãnh vài cú tợp của ông hổ. Năm 2003, cả xã có 2 trường hợp tử vong vì rắn cắn, còn chuyện đưa đi cấp cứu ở đây đã thành cơm bữa. Các hộ nuôi rắn cũng có bài thuốc gia truyền để lại, nhưng thoát được cái chết cũng do duyên số cả.

Đấy là chuyện rắn cắn. Còn nuôi được con rắn đến khi trưởng thành cũng lắm gian nan. Mấy năm trước, khi chưa có dự án nuôi rắn qua đông của Viện Di truyền nông nghiệp, các hộ ở đây phải lao đao mãi về việc sưởi ấm cho rắn: từ việc dùng lửa sưởi, dùng điện... thậm chí hộ ông Quyết còn đầu tư sắm điều hoà nhiệt độ... Thế mà rắn vẫn chết như ngả rạ. "Chúng tôi nuôi rắn mà không hiểu được tập tính của loài rắn. Rắn là loài biến nhiệt, nó tự thích nghi với nhiệt độ môi trường. Cứ để nó tự thích nghi, quan trọng là tạo cho nó một sức đề kháng tốt ngay từ khi còn nhỏ" - ông Quyết cho biết. Từ năm 2000, Chi cục Kiểm lâm tỉnh đã xác nhận rắn Vĩnh Sơn là rắn nuôi chứ không phải rắn hoang dã đồng thời cấp giấy phép vận chuyển khi xuất rắn. Hộ nuôi rắn vơi đi một lo ngại về việc bị tư thương, đầu nậu Lạng Sơn, Móng Cái chèn giá, ép giá, chuyện bị Kiểm lâm thu phạt rắn một cách vô lí... Thế nhưng, sự bấp bênh của thị trường đầu ra vẫn là một thách thức. Năm 2003, dân Vĩnh Sơn gặp phen lao đao, nhiều hộ trong xã không đủ tiền trả ngân hàng... Đấy là do ảnh hưởng của dịch "sát", phía Trung Quốc không cấp "visa" cho rắn Vĩnh Sơn vào trong nội địa. Bán đổ bán tháo, từ mức giá trên 400 ngàn/1 kg xuống mức giá 170.000 đồng. Cho nên, nuôi rắn mà cứ như đánh bạc.

Thế nhưng, không phải cứ đến đất rắn là mua được "thuốc quý". Người thanh niên tên Trung mở quán ngay ngã ba vào huyện Yên Lạc, đã "tiết lộ" không ít những góc khuất của nghề. Anh cũng là dân Vĩnh Sơn "chính hiệu", cũng đang thả 100 rắn trong chuồng. Theo cách nói của anh, tài sản của dân Vĩnh Sơn được tính theo đầu rắn. Các đại gia rắn có trong tay từ trên 600 đến hơn ngàn con, đó là những người "dốc" sạch túi để theo canh bạc cùng rắn. Còn những hộ ít vốn, nuôi cầm chừng vài trăm, thậm chí vài chục rắn, như là một cái "sổ tiết kiệm". Lớn nhất Vĩnh Sơn hiện nay là hộ ông Tí Hợi, không chỉ nuôi trên ngàn đầu rắn, ông còn là "đầu nậu" thu gom để xuất khẩu. Bên cạnh việc bán rắn giống, rắn thịt, Vĩnh Sơn cũng "bao" luôn... rượu rắn! Những bình rượu tam xà, ngũ xà hay độc xà (con rắn hổ nặng chừng trên 3 ký, cuộn tròn chật cứng chiếc bình lớn, đầu ngóc cao, miệng banh rộng ngậm củ sâm to bổ chảng), giá lên tới chục triệu. Nhưng, nếu muốn chắc chắn 100% chất lượng, khách mua phải mục sở thị từ đầu đến cuối quá trình chọn rắn trong chuồng, làm rắn, ngâm hóa chất tẩy rửa, ngâm nước rượu đầu để rắn hết chất tanh... mới có thể không phải lo nghĩ đến số tiền mình bỏ ra. Bởi thực chất, phần lớn, những bình rắn đã làm sẵn là rắn chết. Các chủ rắn mua với giá rẻ (20-30 ngàn/kg), rồi "hợp thức hóa" thành rắn sống. Có trường hợp, rõ ràng là con rắn sống 100% khách chỉ tay trong chuồng, thế nhưng, qua người làm rắn, nó lại là thân xác của một con rắn... chết! Số là, biết tâm lý sợ hãi của khách, anh "đồ tể rắn" cầm đuôi con rắn chết, kéo ra ngoài, quay thật nhanh rồi bất ngờ đập xuống đất. Khi khách chưa hết bàng hoàng thì cái đầu rắn chết đã giập nát be bét máu. Đấy là chưa nói tới việc, phải "đi đêm về hôm" để gom rắn tự nhiên từ các vùng miền núi phía Bắc, Tây Nghệ An... về làm rắn giống. "Bây giờ, anh mang trong người 20 kg rắn hổ không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc, đủ để anh vào bóc lịch! Cho nên, tụi em phải có cách đối phó riêng. Vì thực tế, Vĩnh Sơn vẫn chưa có được nguồn rắn giống đảm bảo. Nhất là khi, trong môi trường nhân tạo, việc giao phối của chúng không mang lại hiệu quả cao".

Thiết nghĩ, hiện tại, con rắn Vĩnh Sơn có rất nhiều "đất sống", nhất là khi thị trường đặc sản đang lên cơn sốt, các "thượng đế" đang đổ xô đi tìm các loại thuốc quý và thị trường nước ngoài vẫn còn bỏ ngỏ. Nhưng để con rắn Vĩnh Sơn thực sự là hàng hoá, để đảm bảo an toàn cho người chăn nuôi thì cần xây dựng một “thương hiệu” cho làng rắn...

Thái Bình

Các tin mới:

 

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007 | 2006: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119