Quan Hoá (Thanh Hoá): Hiệu quả mô hình canh tác bền vững trên đất dốc

Nguồn tin: Báo Thanh Hoá, 17/04/2011
Ngày cập nhật: 20/4/2011

2 ha đất dốc bạc màu trên đồi Suối Khuông, bản Nam Tân, xã Nam Xuân (Quan Hóa - Thanh Hoá) được trồng cây ăn quả theo mô hình canh tác trên đất dốc.

Những năm gần đây, tình trạng sử dụng đất không hợp lý cùng với mưa, lũ làm xói mòn và rửa trôi sự màu mỡ của đất, làm cho đất sản xuất ở các huyện miền núi ngày càng xấu đi. Để giải bài toán này, huyện Quan Hóa (Thanh Hoá) đã áp dụng mô hình canh tác bền vững trên đất dốc mang lại hiệu quả kinh tế cao, giúp người nông dân tăng thu nhập, đồng thời góp phần cải thiện độ màu mỡ của đất, duy trì sản xuất theo hướng bền vững.

Huyện Quan Hóa có 99.013,68 ha đất tự nhiên, trong đó đất nông nghiệp có 6.036,42 ha, đất lâm nghiệp có 84.082,23 ha, còn lại là đất chưa khai thác. Hầu hết diện tích đất đều có độ dốc lớn, nên mùa mưa đất màu bị rửa trôi nhiều, khiến đất nhanh bị bạc màu, việc canh tác và cải tạo đất thường gặp nhiều khó khăn. Song, với mô hình canh tác bền vững trên đất dốc, người dân nơi đây đã “biến” những mảnh đất xấu, cằn cỗi, dốc đổ... thành những ruộng bậc thang xanh mướt.

Theo báo cáo của Trạm Khuyến nông huyện Quan Hóa, những năm trước, sản lượng lương thực thu được từ việc canh tác, trồng trọt trên đất dốc chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng sản lượng thu được từ nông nghiệp, vì vậy, lương thực không đủ đáp ứng cho nhu cầu của người dân. Trước thực trạng đó, năm 1999, Tổ chức Tầm nhìn thế giới đã tài trợ và phối hợp với trạm khuyến nông huyện triển khai dự án phát triển vùng Quan Hóa, trong đó có mô hình canh tác bền vững trên đất dốc được thực hiện trên 50 ha của 11 xã. Trong đó, xã Nam Xuân được chọn làm điểm, với 5 ha đất dốc, bạc màu (ở khu vực đồi Suối Khuông 2 ha, đồi Héo Hạng 3 ha) và 40 hộ tham gia. Ông Hà Đình Tạ, Chủ tịch UBND xã Nam Xuân, cho biết: Sau hơn 10 năm thực hiện dự án đã đem lại những hiệu quả nhất định, người dân có cơ hội được tiếp xúc, ứng dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, từ đó nâng cao nhận thức trong việc chuyển đổi phương thức canh tác, cơ cấu cây trồng, tạo được nguồn thu nhập ổn định. Đặc biệt, thông qua mô hình, đã giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động tại chỗ, hạn chế được diện tích đất màu bị rửa trôi, nâng tỷ lệ phủ xanh đất trống, đồi trọc.

Chúng tôi ghé thăm gia đình ông Hà Văn Xúm, bản Nam Tân, xã Nam Xuân - một trong 40 hộ tham gia dự án, ông phấn khởi nói: “Từ ngày có hình thức sản xuất mới, rồi nhờ có cán bộ chỉ cho cách làm, nên mấy thửa đất lâu nay gia đình bỏ hoang, giờ đã có thể trồng cây ăn quả, lại trồng được rau, được cỏ để chăn nuôi, nhờ đó gia đình cũng đủ ăn, không còn lo đói nữa”.

Về những kết quả đã đạt được, bà Cao Thị Hiệp, Trưởng trạm Khuyến nông huyện Quan Hóa, cho biết: Từ hiệu quả mô hình canh tác trên đất dốc, cho đến nay trạm khuyến nông huyện đã nhân rộng mô hình ra 17 xã trên toàn huyện với diện tích khoảng 6.000 ha, các hộ tham gia sản xuất được hỗ trợ vốn, kỹ thuật để cải tạo đất và trồng cây ăn quả lâu năm như: nhãn, vải thiều, xoài ngọt, cam... kết quả cho thu hoạch được khoảng 5 tấn quả/ha, nhân với giá hiện tại là 10.000 đồng/kg, như vậy 1 ha đạt giá trị khoảng 50 triệu đồng. Ngoài ra, khi các loại cây ăn quả chưa khép tán, bà con nông dân còn trồng xen kẽ các cây nông nghiệp ngắn ngày như: lạc, ngô, đậu, rau... Ở ven các băng chắn được tận dụng để trồng các loại cỏ nhằm ngăn rửa trôi, giữ đất và tạo thêm nguồn thức ăn cho chăn nuôi. Việc trồng xen kẽ các loại cây dài ngày và cây ngắn ngày đã giúp người dân tận dụng đất, tăng năng suất cây trồng, xây dựng được hệ thống canh tác bền vững trên đất dốc, hình thành các nương bậc thang cho các hộ dân phát triển sản xuất ổn định. Nhờ thực hiện canh tác theo phương pháp mới, nên sản phẩm nông nghiệp của huyện đã tăng hơn so với nhiều năm trước đây, bình quân mức lương thực đạt gần 500 kg/người/năm, thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 5 triệu đồng/năm...

Từ hiệu quả của mô hình canh tác trên đất dốc, Ban Quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Hu cũng đã và đang triển khai tại một số xã thuộc địa bàn. Ông Trương Nho Tự, giám đốc ban quản lý, cho biết: Để ổn định đời sống người dân trong vùng đệm, hiện nay khu bảo tồn đang triển khai mô hình canh tác trên đất dốc tại 4 bản, đó là: bản San (xã Hiền Kiệt); bản Sài 1 (xã Thiên Phủ); bản Yên (xã Hiền Chung); bản Tai Giác (xã Phú Sơn). Mỗi bản có 20 hộ gia đình tham gia, các hộ được cấp giống cây ăn quả và giống cây nông nghiệp như: đậu tương, ngô, lạc, chè xanh, chè khổng lồ, dứa gai, cỏ voi... các kỹ thuật viên đã hướng dẫn cho người dân trồng cây theo đúng thiết kế của từng mô hình, các loại cây được trồng theo từng băng cây riêng và đường đồng mức, bảo đảm được việc canh tác bền vững trên diện tích đất. Đồng thời, ban quản lý cũng mở được 4 lớp tập huấn về kỹ thuật canh tác nông - lâm nghiệp bền vững trên đất dốc cho 80 hộ dân của 4 bản nói trên.

Thành công của mô hình canh tác bền vững trên đất dốc đã rõ và rất cần được nhân rộng. Mô hình không những tạo ra những nét mới trong sản xuất nông nghiệp mà còn mang lại hiệu quả trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn miền núi, góp phần xóa đói, giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện vùng cao Quan Hóa.

Xuân Minh