Quảng Ngãi: Càng đầu tư diện tích mía càng giảm

Nguồn tin: Báo Quảng Ngãi, 30/10/2009
Ngày cập nhật: 2/11/2009

Ngày 31/12/2007, UBND tỉnh Quảng Ngãi ban hành Quyết định số 38/QĐ - UBND về một số chính sách liên quan đến việc phát triển vùng nguyên liệu mía, nhằm cứu "vương quốc mía đường Quảng Ngãi" đang có nguy cơ xóa sổ. Tuy nhiên, sau gần 3 năm quyết định có hiệu lực, diện tích mía ngày càng thu hẹp, nhà máy đường thì "khát" nguyên liệu?

Từ quyết định đến dự án mất 12 tháng...

Ông Cao Minh Tuấn - Phó Tổng GĐ C.ty Cổ phần đường Quảng Ngãi khẳng định: "Việc UBND tỉnh ban hành Quyết định số 38 là hoàn toàn đúng đắn, kịp thời. Đa số nông dân trồng mía đều đồng tình hưởng ứng. Mặt khác, đây còn là đòn bẩy để nông dân, nhà máy kết hợp thay đổi tập quán sản xuất manh mún, nhỏ lẻ chuyển qua sản xuất theo hướng công nghiệp, ứng dụng các tiến bộ KHKT vào đồng mía, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế trên diện tích đất canh tác và khắc phục tình trạng nhà máy khát nguyên liệu".

Nhưng rồi tính ưu việt của quyết định này chưa triển khai được. Bởi lẽ, cơ quan tham mưu chưa chỉ ra nguồn vốn đầu tư; trình tự thủ tục hướng dẫn để cân đối vốn ngân sách còn lúng túng. Chính vì lẽ đó, sau 12 tháng kể từ ngày quyết định được ban hành, UBND tỉnh mới phê duyệt dự án (tháng 11/2008) về vốn sự nghiệp để Chủ đầu tư (UBND xã) triển khai thực hiện.

Điều này đồng nghĩa với việc cả một năm 2008 tỉnh Quảng Ngãi không cân đối được nguồn vốn để đầu tư phát triển vùng nguyên liệu mía. Nguyên nhân của vấn đề này được ông Trần Em - Phó Chủ tịch UBND huyện Đức Phổ lý giải: Quy trình cân đối vốn sự nghiệp phải qua nhiều khâu. Cụ thể là, xã khảo sát, lập dự án (2007 - 2010) trình UBND huyện phê duyệt. Sau đó huyện tổng hợp chuyển hồ sơ cho Sở Tài chính để cân đối vốn trình UBND tỉnh và HĐND quyết định. Đó cũng là quan điểm của lãnh đạo UBND huyện Sơn Tịnh. Chính sự rờm rà này dẫn đến các dự án hiện đang "nằm" tại Sở Tài chính. Đối với vốn đầu tư XDCB quy trình phức tạp hơn nên chưa có xã nào lập dự án.

Bên cạnh đó, một số địa phương chưa thực sự quan tâm phát triển vùng nguyên liệu mía, không chủ động làm chủ đầu tư, lúng túng trong triển khai, khảo sát lập dự án. "Hầu hết các dự án ở cấp xã Nhà máy đường đều phải trực tiếp tham gia" - ông Cao Minh Tuấn nhấn mạnh.

Còn bà Võ Thị Ngọc - Chủ tịch UBND xã Phổ Nhơn (Đức Phổ) thì cho rằng: Thủ tục dồn điền, đổi thửa, phân chia lại ruộng đất, cấp lại sổ đỏ rất phức tạp, mất nhiều thời gian. Đồng thời, mặc dù đã đưa cơ cấu giống mía mới vào trồng nhưng năng suất cây mía thấp, chữ đường thiếu ổn định, khiến người dân quay lưng với cây mía.

Có dự án nhưng tiền thì không?

Ông Nguyễn Hữu Tiến - Phó Tổng giám đốc C.ty Cổ phần đường Quảng Ngãi cho biết: Với quy mô các dự án đã đăng ký và được duyệt trong giai đoạn 2008 - 2010 thì tổng diện tích mía quy hoạch phát triển đến năm 2010 là 9.000 ha, đảm bảo cho Nhà máy đường Quảng Phú hoạt động đủ công suất, khỏi phải di dời lên An Khê. Trong đó, kế hoạch phát triển trong năm 2008 là 351,55 ha; 2009: 808,4 ha và năm 2010: 699,78 ha. Kinh phí Ngân sách hỗ trợ đầu tư cho 3 năm được duyệt là 16,198 tỷ đồng.

Dự án đầu tư phát triển giống mía mới giai đoạn 2007 - 2010 cũng được xây dựng với tổng kinh phí trên 46 tỷ đồng, trong đó UBND tỉnh đã thỏa thuận đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách gần 7 tỷ đồng (sản xuất thử 5,5 tỷ, nhập giống 690 triệu và khảo nghiệm 663 triệu đồng).

Tuy nhiên, do tỉnh chưa bố trí được vốn Ngân sách cho việc phát triển vùng nguyên liệu mía nên buộc C.ty Cổ phần đường Quảng Ngãi phải "chữa cháy" bằng cách vay vốn ngân hàng để ứng vốn cho nông dân thực hiện dự án. Tổng số tiền thực hiện trong 2 năm (2008 - 2009) gần 10 tỷ đồng, nhưng C.ty không tính lãi với nông dân. Ngoài ra, C.ty còn hỗ trợ 1 triệu đồng/ha tiền chênh lệch làm đất bằng máy, 0,4 triệu đồng/tấn tiền mua giống mía mới và hỗ trợ cho 3 HTX (8.000 đ/tấn mía) có kinh phí hoạt động...

Đồng thời C.ty đầu tư trên 1 tỷ đồng để xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi đồng mía. Điều đáng tiếc ở đây là, diện tích mía thực hiện được tỷ lệ nghịch với tiền tỷ bỏ ra đầu tư. Tổng diện tích thực hiện được trong 2 năm (2008 - 2009) chỉ có 1.859,37 ha (20,65%). Ông Bùi Bình - Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Tịnh lo lắng nói: "Huyện cũng đã ứng ngân sách đầu tư gần 1 tỷ đồng để dồn điền đổi thửa, đưa các giống mía mới vào sản xuất, nhằm khôi phục và phát triển vùng nguyên liệu mía theo tinh thần Quyết định 38 của UBND tỉnh, song diện tích mía trên địa bàn huyện không những không tăng mà ngày càng giảm trầm trọng.

Riêng với Nhà máy Đường Quảng Phú nếu không giữ ổn định được 3.000 ha thì chắc chắn sẽ tính đến phương án chuyển Nhà máy lên An Khê" - ông Nguyễn Hữu Tiến - Phó Tổng giám đốc C.ty cổ phần Đường Quảng Ngãi cho biết: Bí thư Tỉnh ủy Phạm Đình Khối thì nêu: Thực tế trên cho thấy, cách làm của chúng ta còn nặng tính hình thức. Ban hành quyết định, phê duyệt dự án mà không cân đối được nguồn vốn để đầu tư là không thể chấp nhận. Mặt khác, việc C.ty cổ phần Đường tạm ứng vốn đầu tư hàng tỷ đồng nhưng diện tích, năng suất, chữ đường không tăng, nông dân vẫn quay lưng với cây mía nên đến lúc chúng ta cần xem lại cách làm lâu nay.

Đầu tư 3 nhưng được 1

Việc UBND tỉnh đầu tư thành lập 3 HTX chuyên canh mía kết hợp chăn nuôi là một trong những giải pháp để củng cố và phát triển vùng nguyên liệu mía. Trong quá trình hoạt động các HTX này chịu tác động rất lớn về mặt chủ quan và khách quan. HTX nào biết tranh thủ sự ủng hộ của chính quyền địa phương, các nguồn lực khác và sự năng động của Ban quản lý thì sẽ vươn lên hoạt động có hiệu quả và ngược lại. HTX chuyên canh mía kết hợp chăn nuôi Phổ Nhơn là một điển hình. Ngày mới thành lập HTX chỉ có 331 xã viên với 66 ha mía, nhưng hiện nay đã có 790 xã viên với 259 ha mía. Vốn ngân sách hỗ trợ 4 năm (2005 - 2008) gần 2,4 tỷ đồng. Trong đó đầu tư hệ thống mương tưới bằng bê tông trên 2 tỷ đồng. Tuy nhiên, hệ thống này chưa phát huy hết tác dụng do chưa có trạm bơm.

Đa số diện tích mía của HTX đều cho năng suất 80 - 90 tấn/ha, chữ đường trên 10 CCS. Doanh thu của HTX được Nhà máy Đường hỗ trợ trên đầu tấn mía bán cho nhà máy cũng được nâng lên. Nếu vụ ép 2004 - 2005 chỉ có 14,3 triệu đồng thì dự kiến vụ ép 2009 - 2010 có trên 120 triệu đồng. Đời sống xã viên ngày càng được cải thiện. HTX còn là đơn vị đi đầu trong việc tiếp nhận các Chương trình, đề tài, dự án khoa học kỹ thuật từ tỉnh, C.ty và các doanh nghiệp khác. Hiện nay HTX đang là một điển hình của kinh tế tập thể trong giai đoạn mới, được các xã Đức Hòa, Đức Phú (Mộ Đức), Bình Tân, Bình Khương (Bình Sơn)... tham quan học hỏi kinh nghiệm.

Còn với HTX chuyên canh mía Tú Sơn (Đức Lân - Mộ Đức) được Ngân sách cấp hỗ trợ trên 2,4 tỷ đồng. Đến nay số xã viên tuy có tăng lên 16 người nhưng diện tích mía giảm xuống còn 90/101 ha. HTX chuyên canh mía kết hợp chăn nuôi Tịnh Giang (Sơn Tịnh) được hỗ trợ gần 1 tỷ đồng nhưng cũng đang trong tình trạng hoạt động cầm chừng. Số xã viên còn lại hiện nay là 95/215 người, diện tích mía còn 40/79 ha. Trong khi đó cơ sở hạ tầng đồng mía, trụ sở làm việc của 2 HTX trên được đầu tư kiên cố, ban quản lý từng bước được củng cố.

Theo nhận định của lãnh đạo C.ty Cổ phần Đường Quảng Ngãi thì 2 HTX này hoạt động kém hiệu quả, chưa vận dụng kinh doanh tổng hợp để tăng nguồn thu. Riêng HTX Tịnh Giang thì không vận động thuyết phục được xã viên tham gia trồng mía, chưa năng động trong chỉ đạo, điều hành sản xuất kinh doanh. Nếu không được củng cố trở lại thì nguy cơ giải thể đối với 2 HTX này là không thể tránh khỏi.

Ông Lê Tấn Hùng - Phó GĐ Sở KH&ĐT cho biết đã giải ngân được 5,5/5,8 tỷ đồng cho 3 HTX để xây dựng cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, đến nay chưa có cơ sở tổng kết về chính sách này, nhưng nhìn chung mục tiêu chuyên canh sản xuất mía chưa có nhiều tiến bộ, còn mục tiêu kết hợp chăn nuôi thì không phát triển.

Theo thống kê của C.ty Cổ phần đường Quảng Ngãi, từ năm 2007 đến nay, trung bình mỗi năm diện tích mía trên địa bàn tỉnh giảm gần 1.000 ha. Cụ thể là, năm 2007 - 2008 toàn tỉnh có gần 7.000 ha mía nhưng đến vụ ép 2009 - 2010 dự kiến chỉ còn gần 5.200 ha (Nhà máy đường Quảng Phú 2.659 ha và Phổ Phong 2.531 ha) và đang tiếp tục có xu hướng giảm trong thời gian đến. "Với đà diện tích mía ngày càng suy giảm trầm trọng như hiện nay thì nguy cơ nhà máy đường đói nguyên liệu là điều không tránh khỏi.

P.Đ