Sản xuất lúa theo hợp đồng bao tiêu sản phẩm ở xã Tân Thới: Nông dân "trắng tay", ai chia sẻ ?

Nguồn tin: Báo Cần Thơ, 28/05/2009
Ngày cập nhật: 29/5/2009

Vụ lúa đông xuân 2008-2009, cả 22 hộ dân tại xã Tân Thới, huyện Phong Điền, TP Cần Thơ gieo sạ lúa giống OM 5930 do Công ty cổ phần Mekong cung cấp theo hình thức bao tiêu sản phẩm. Diện tích sản xuất giống lúa này gần 20 ha, nhưng khi lúa trổ bông thì không ngậm sữa, lép hạt. Các hộ nông dân rơi vào cảnh “trắng tay” và yêu cầu Công ty cổ phần Mekong bồi thường tổn thất. Nhưng, từ khi kết thúc vụ lúa đông xuân đến nay gần 3 tháng, công ty này vẫn “im hơi, lặng tiếng”…

Do vụ lúa đông xuân 2008-2009 sản xuất giống lúa OM 5930 (do Công ty Mekong cung cấp) thất mùa, gia đình anh Nguyễn Ngọc Liệt ở xã Tân Thới thiếu vốn đầu tư sản xuất vụ lúa hè thu 2009 nên lúa chuẩn bị thu hoạch nhưng cho năng suất thấp, khoảng 20 giạ/công (1.000m2).

* TRẮNG TAY VÌ LÚA LÉP

Hợp đồng bao tiêu sản phẩm là phương thức sản xuất mà lâu nay doanh nghiệp và nông dân xã Tân Thới, huyện Phong Điền phối hợp thực hiện có hiệu quả khá cao. Nghĩa là nông dân có đất và nhân công sản xuất, còn doanh nghiệp thì hỗ trợ giống, vật tư nông nghiệp... và sản phẩm được doanh nghiệp bao tiêu theo giá thị trường. Nông dân rất phấn khởi vì không lo cảnh “ế hàng, dội chợ”. Vụ lúa đông xuân 2008-2009, nông dân ấp Trường Tây, Trường Trung A và Trường Trung B, xã Tân Thới đã hợp đồng bao tiêu sản phẩm với Công ty cổ phần Mekong (gọi tắt là Công ty Mekong). Giống lúa được hợp đồng sản xuất là OM 5930 cấp nguyên chủng, sản phẩm tạo ra là lúa giống OM 5930 cấp xác nhận. Tháng 10-2008, Công ty Mekong cung cấp giống sản xuất và hỗ trợ vốn cho 22 hộ dân theo hợp đồng.

Theo bà con hợp đồng sản xuất lúa OM 5930, khi nhận lúa giống về, bà con tiến hành ngâm để chuẩn bị gieo sạ. Tuy nhiên, giống lúa này lên mộng rất yếu. Có nhiều hộ ngâm giống OM 5930 chỉ lên mộng đạt 50%, do đó diện tích gieo sạ thu hẹp lại. Từ khi lúa bắt đầu được gieo sạ đến khi trổ bông không bị bệnh, phát triển rất tốt. Nhưng đến khi lúa trổ bông thì không ngậm sữa, lép hạt. Có ruộng bông lúa kết hạt nhưng tỷ lệ rất thấp, khoảng 10 – 15% hạt trên bông lúa. Lúa không kết hạt, nhiều nông dân phải cày, xới hoặc đốt bỏ. Nhiều hộ rơi vào cảnh thiếu ăn, nợ nần chồng chất do đầu tư sản xuất lúa OM 5930.

Ông Huỳnh Văn Út cho biết: “Hằng năm, tôi đều hợp đồng với Công ty Mekong sản xuất lúa theo hình thức bao tiêu sản phẩm. Vụ lúa đông xuân 2008-2009, gia đình tôi tiếp tục hợp đồng và sản xuất lúa giống OM 5930, với diện tích 10 công (10.000 m2). Nhưng, vụ lúa này công ty đưa giống sản xuất kém chất lượng, nên khi lúa trổ bông thì kết hạt rất ít. Một công lúa (1.000m2) tôi thu hoạch chỉ được 100 kg, trong khi chi phí sản xuất là 1,2 triệu đồng, không kể công chăm sóc. Thất bát trong vụ lúa này, gia đình tôi không những nợ nần mà còn thiếu ăn trong thời gian chờ thu hoạch vụ sản xuất kế tiếp. Gia đình tôi cũng như bà con sản xuất lúa giống OM 5930 rất mong các ngành chức năng can thiệp, để Công ty Mekong bồi thường thiệt hại, hỗ trợ chi phí sản xuất cho chúng tôi giải quyết nợ nần”.

Vụ đông xuân 2008-2009, ông Nguyễn Hoàng Anh sản xuất lúa OM 5930 với diện tích 15 công (15.000 m2), nhưng khi lúa trổ bông không kết hạt phải tiêu hủy trắng 5 công, 10 công còn lại thu hoạch chỉ được 100 kg/công. Trong khi đó, chi phí sản xuất mỗi công lúa trên 1,2 triệu đồng. Ông Nguyễn Hoàng Anh bức xúc nói: “Đông xuân là vụ sản xuất lúa chính trong năm và cho năng suất khá cao. Nông dân chúng tôi chỉ có vụ này sản xuất có lời. Thế mà, Công ty Mekong đưa giống kém chất lượng, khiến chúng tôi sản xuất thất mùa, lâm vào cảnh nợ nần, do mượn vốn sản xuất. Vì vậy, Công ty Mekong phải có trách nhiệm trong việc này, nên hỗ trợ chi phí sản xuất để chúng tôi có thể ổn định cuộc sống, giải quyết nợ nần do đầu tư vật tư trong quá trình sản xuất lúa OM 5930”.

* BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT

Theo UBND xã Tân Thới, sau khi kiểm tra và nắm tình trạng lúa trổ bông nhưng không ngậm sữa, lép hạt, địa phương báo cáo đến ngành nông nghiệp huyện và các cơ quan chức năng TP Cần Thơ. Sau đó, Chi cục Bảo vệ thực vật TP Cần Thơ, Trường Đại học Cần Thơ đến kiểm tra và lấy mẫu kiểm nghiệm để tìm ra nguyên nhân, nhưng đến nay chưa có kết quả.

Tháng 2-2009 (đến thời điểm thu hoạch lúa), UBND xã phối hợp cùng Ban nhân dân các ấp, ngành nông nghiệp huyện và đại diện Công ty Mekong thăm đồng, xác định năng suất, diện tích bị thiệt hại của từng hộ dân. Qua đó, đoàn kiểm tra xác định diện tích sản xuất lúa OM 5930 không kết hạt, làm giảm năng suất của các hộ dân tại các ấp nêu trên từ 50 đến 85% là 32,47 ha. Đối với ruộng lúa ngậm sữa, có một ít hạt trên bông, bà con nông dân tiến hành thu hoạch; đối với ruộng lúa có rất ít hạt trên bông, bà con cày, xới, đốt bỏ, bởi nếu tổ chức thu hoạch không đủ trả tiền thuê nhân công...

Ông Nguyễn Văn Nho, Phó Chủ tịch UBND xã Tân Thới, cho biết: “Trong vụ lúa đông xuân 2008-2009, các hộ sản xuất giống OM 5930 đều rơi vào tình cảnh thất mùa, nợ nần chồng chất do đầu tư vật tư nông nghiệp trong quá trình sản xuất. Về phía chính quyền địa phương đã nhiều lần mời Công ty Mekong đến làm việc và vận động hỗ trợ nông dân trong vụ mùa này. Tuy nhiên, công ty cử người đại diện đến dự và không giải quyết được yêu cầu của bà con về việc hỗ trợ chi phí sản xuất. Theo chúng tôi, Công ty Mekong nên có giải pháp hỗ trợ nông dân thất mùa về chi phí lúa giống và vật tư nông nghiệp, vì đa số nông dân ký hợp đồng sản xuất lúa giống OM 5930 với công ty là hộ nghèo, mua vật tư sản xuất thiếu của các cơ sở bán vật tư nông nghiệp”.

Theo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Phong Điền, cuối tháng 5 này lãnh đạo phòng sẽ mời lãnh đạo Công ty Mekong đến gặp gỡ nông dân sản xuất giống lúa OM 5930 để trao đổi, tìm cách tháo gỡ khó khăn cho nông dân.

Trao đổi với phóng viên về vấn đề này, ông Lê Việt Hải, Giám đốc Công ty Mekong, cho biết: “Giống lúa OM 5930 là loại giống cấp nguyên chủng do công ty mua từ Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và cung cấp cho nông dân hợp đồng sản xuất, bao tiêu sản phẩm từ giống lúa này. Vụ đông xuân 2008-2009, nhiều nông dân trên địa bàn TP Cần Thơ và các tỉnh lân cận thu được vụ mùa bội thu. Tuy nhiên, đối với bà con ở xã Tân Thới, sản xuất gặp thời tiết không tốt nên dẫn đến hậu quả lúa lép. Phía công ty chỉ hỗ trợ cho bà con về chi phí lúa giống OM 5930. Công ty không có khả năng hỗ trợ các khoản chi phí khác”.

Vụ lúa đông xuân 2008-2009, Công ty Mekong cung cấp giống OM 5930 cho các hộ dân tại xã Tân Thới, sản xuất theo hình thức hợp đồng bao tiêu sản phẩm, nhưng sản phẩm thu hoạch không đạt yêu cầu là điều đáng tiếc. Tuy nhiên, tình trạng nông dân phải “một nắng, hai sương” mới có hạt gạo, nay gặp cảnh lúa trổ bông nhưng không kết hạt thì càng thêm khó khăn, nợ nần chồng chất do quá trình đầu tư sản xuất. Vì vậy, nông dân và chính quyền địa phương mong mỏi ngành chức năng cần làm rõ nguyên nhân, phân tích giống lúa OM 5930 giao cho nông dân hợp đồng bao tiêu sản phẩm sản xuất có chất lượng ra sao? Đồng thời đề nghị Công ty Mekong có biện pháp giải quyết phần “hậu quả” cho nông dân bị thất mùa, góp phần chia sẻ khó khăn cho bà con trước tình trạng thiệt hại quá lớn này.

Theo thông báo ngày 26-3-2009 của Viện lúa ĐBSCL về việc đánh giá tình hình sản xuất sử dụng giống lúa OM 5930 trong vụ đông xuân 2008-2009 ở ĐBSCL và những khuyến cáo cần thực hiện, ở một số ruộng bị nhiễm bệnh “lép xanh” nặng có thể gây thất thu năng suất đến 90% nếu khi cây lúa trổ bông gặp lúc thời tiết trở lạnh (nhiệt độ thấp dưới 200c); hiện tượng bệnh “lép xanh” trên giống OM 5930 có thể do nấm ký sinh hơn là bệnh lúa von, và có thể do một tác nhân gây bệnh khác; hiện tượng bệnh “lép xanh” trên giống OM 5930 cũng có thể do việc sử dụng một số loại thuốc kích thích tăng trưởng hoặc các loại thuốc hóa học khác. Do đó, cần kiểm tra việc sử dụng thuốc kích thích sinh trưởng. Đối với ruộng lúa bị “lép xanh”, nông dân nên đốt rơm, rạ trên ruộng để tránh lây lan. Trong vụ hè thu, bà con nông dân tạm thời chuyển sang sử dụng giống lúa khác. Nếu bà con nông dân vẫn còn sử dụng giống lúa OM 5930 trong vụ hè thu nên xử lý hạt giống bằng nước muối (15%) hoặc sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật để phòng trị bệnh lúa von theo khuyến cáo. Các cơ quan chức năng đang nghiên cứu và tìm hiểu để xác định rõ nguyên nhân gây hiện tượng “lép xanh” trên giống lúa OM 5930 và đưa ra kết luận cuối cùng.

HÀ VĂN