Nuôi yến trong nhà

Nguồn tin: TT, 30/10/2004
Ngày cập nhật: 1/11/2004

Có người đã ví trầm hương là thứ "vàng xanh", còn yến sào là "vàng trắng" thiên nhiên ưu đãi ban cho Khánh Hoà. Tuy nhiên, dù là tặng vật của thiên nhiên cũng không thể nghiễm nhiên mà "toạ hưởng kỳ thành". Công ty yến sào Khánh Hoà đã bước đầu xây dựng mô hình nuôi chim yến trong nhà để lấy tổ.

Loài yến ở nước ta, ở Campuchia và Đông Thái Lan thuộc loài yến hàng, có tên khoa học là Aerodramus fuciphagus germani. Yến hàng mang tính di truyền độc đáo là lấy nước dãi, đông y gọi là “tâm dịch”, “ngọc dịch” hay “huyền tương”, để làm tổ nuôi con.

Mỗi năm yến làm tổ hai lần từ trước Tết Nguyên đán, khoảng giữa tháng chạp đến Tết Đoan ngọ (mồng 5-5 âm lịch), sau đó “dịch tâm” của nó bị khô không nhả thêm được nữa. Trong lượng chim yến trên dưới 10g, một vụ làm tổ trọng lượng tổ trung bình cũng là 10g, nếu bị gỡ tổ đi thì đôi vợ chồng chim yến làm tổ lần thứ hai.

Người ta thu hoạch kỳ thứ nhất vào tháng hai, tháng ba âm lịch (tổ kỳ nhất làm trong ba tháng) buộc vợ chồng yến phải dốc hết huyết dịch còn lại làm tổ và nuôi con lần thứ hai để nối dòng về sau. Tổ lần thứ hai làm trong một tháng rưỡi, nên chỉ bằng một nửa đến 2/3 trọng lượng so với kỳ đầu.

Trước năm 1976 Khánh Hòa chỉ có sáu đảo yến, đến năm 1988 có tám đảo và năm 1992 số đảo có chim yến làm tổ đã tăng lên 12, thuộc sự quản lý của Công ty Yến sào Khánh Hòa.

Đến yến nuôi trong nhà

Đó là loài chim yến có tên khoa học Aerodramus fuciphagus amechanus. Yến amechanus được phân biệt với yến hàng bởi các đặc điểm: màu lông, kích thước, sải đuôi, sải cánh. Yến amechanus có sải cánh trung bình 114mm, trọng lượng khoảng 12,6g, trong khi yến hàng có trọng lượng khoảng 13,9-14,5g. Yến amechanus có màu lông tối hơn; còn yến hàng có màu lông trắng nhạt. Đặc trưng sinh dục, tuyến nước bọt, thay lông ở yến amechanus xuất hiện quanh năm, còn yến hàng sinh sản, thay lông mỗi năm hai mùa vào tháng tư và tháng mười.

Hiện yến amechanus đang có ở Ninh Thuận, Quảng Ngãi, Đà Nẵng, Khánh Hòa và TP.HCM. Đặc biệt, ở Ninh Thuận đàn chim yến này có khoảng 200 con, đầu tiên sống ở rạp hát 19-4 (Phan Rang) vào khoảng những năm 1980. Đến năm 2000, rạp hát 19-4 được sửa chữa, đàn chim yến này chuyển sang cư trú tại rạp hát Thanh Bình.

Tại Nha Trang, đến năm 1993 mới phát hiện được bầy chim yến sinh sống tại ngôi nhà số 21 Lê Thành Phương với số lượng chưa đến 20 con. Năm 1996, khu nhà này được cải tạo xây dựng mới, bầy chim yến chuyển sang ngôi nhà số 155 Thống Nhất. Bầy chim này hiện nay có khoảng 100 con và phát triển bình thường.

Triển vọng của yến nuôi

Ở Indonesia chim yến được bắt đầu nuôi từ năm 1980, đến nay đã xây dựng được hơn 9.000 ngôi nhà cho yến làm tổ. Đàn yến của Indonesia hiện có hàng triệu con, mỗi năm thu hoạch yến sào bốn lần với sản lượng trên dưới 100 tấn. Năm 1990 Malaysia cũng bắt đầu nuôi và đến nay sản lượng yến thu hoạch hằng năm của nước này bình quân 15 tấn. Mấy năm gần đây, nghề nuôi chim yến ở Thái Lan phát triển rất mạnh.

Do đặc điểm thời tiết khí hậu khá lý tưởng nên đàn yến phát triển rất nhanh, sống được khắp từ Bắc đến Nam Thái Lan, sản lượng yến sào đạt được rất cao. Mặc dù điều kiện không phù hợp lắm với loài chim yến amechanus nhưng Trung Quốc cũng triển khai một đề tài nghiên cứu khoa học tầm quốc gia, nhập trứng yến từ các nước Đông Nam Á về cho ấp để nuôi thử.

Ở VN, Công ty Yến sào Khánh Hòa lần đầu tiên nghiên cứu khoa học nuôi yến trong nhà sau khi được bàn giao hai căn phòng có đàn chim yến sinh sống để quản lý, bảo vệ. Lúc mới nhận đàn yến chỉ có 49 tổ, nay đàn yến đã phát triển lên tới 84 tổ. Kích thước tổ phát triển tốt, tỉ lệ chim non đạt 70%. Đây là dấu hiệu hết sức khả quan.

Việc nuôi yến trong nhà để lấy tổ đang mở ra một hướng đi mới với tiềm năng và triển vọng to lớn. Tuy nhiên, để nuôi yến trong nhà thành nghề mới mang tính công nghiệp và đem lại nguồn lợi quan trọng cho địa phương cũng như cả nước, rất cần thực hiện nghiên cứu khoa học công nghệ nhân giống chim yến và công nghệ nuôi chim yến như tại Indonesia.

Đề tài nghiên cứu khoa học “Bước đầu xây dựng mô hình nuôi chim yến trong nhà để lấy tổ” của Công ty Yến sào Khánh Hòa bắt đầu triển khai từ tháng 1-2005 đến tháng 12-2006. Hi vọng khi đề tài nghiên cứu thành công sẽ có thêm một nghề mới đầy triển vọng, mang lại nguồn lợi to lớn là yến sào - một chất bổ dưỡng cao và toàn diện hơn cả sâm nhung.

HOÀNG VĂN