Khánh Hòa: Cây dó trầm gian nan tìm hướng phát triển

Nguồn tin: Khánh Hòa, 03/11/2008
Ngày cập nhật: 4/11/2008

Khánh Hòa được xem là một trong những “rốn trầm” của Việt Nam với tên gọi xứ Trầm Hương. Do có giá trị kinh tế cao, cây dó trầm đã trở thành đối tượng săn lùng của nhiều người. Nhiều loại thuộc dòng họ “nhà dó” như: dó bầu, dó me, dó quýt... đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.

Để phục hồi giống dó trầm, Khánh Hòa đang có chương trình khôi phục, phát triển cây dó trầm trên địa bàn. Nếu chương trình này được phê duyệt, tỉnh sẽ đầu tư trồng mới khoảng 1 triệu cây dó trầm trong vườn nhà, trồng tập trung 2.500 ha diện tích dưới tán vườn nhà, vườn rừng. Tuy chương trình được lập ra khá công phu, tỉ mỉ và chi tiết, nhưng khi bàn luận đến vấn đề kỹ thuật trồng, chăm sóc, đặc biệt là kinh nghiệm tạo trầm thì các địa phương, cơ quan chức năng lại “mù tịt” về thông tin.

Cây dó là tên gọi phổ biến của loại cây tạo trầm hương - một trong những loài được xếp đầu bảng sách đỏ thực vật Việt Nam và thế giới nhờ những giá trị về hương liệu, dược liệu, mỹ nghệ và tâm linh... Thế nhưng, quy luật của tạo hoá thật nghiệt ngã, 100 cây dó trầm tự nhiên chỉ có khoảng 5-10 cây cho trầm. Chính vì lợi nhuận thu được quá cao, cây dó đã trở thành đối tượng săn lùng của đội quân “ngậm ngải tìm trầm” và đang đứng trước nguy cơ bị xóa sổ. Những năm gần đây, phong trào trồng cây dó trầm ở các địa phương trong cả nước phát triển khá rầm rộ, nhiều nhất là các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Đắc Lắc, Gia Lai, Đồng Nai, Quảng Bình… Tuy chưa có những đánh giá xác thực về hiệu quả kinh tế, nhưng các địa phương này lại cho rằng, cây dó trầm là cây chủ lực xóa đói giảm nghèo. Hiệu quả mà các địa phương này đánh giá chỉ dừng lại ở việc bán cây giống, còn kỹ thuật trồng, chăm sóc, đặc biệt là phương pháp tạo trầm thì không hề được nhắc tới.

Riêng ở Khánh Hòa, người dân và các đơn vị chủ rừng đã trồng cây dó trầm ở vườn rừng, vườn nhà từ năm 1999. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT), toàn tỉnh hiện có gần 280 ha dó trầm, tập trung chủ yếu ở các huyện Vạn Ninh, Ninh Hòa, Cam Lâm, Diên Khánh và Khánh Sơn. Trong đó, nhà nước trồng 160,9 ha, doanh nghiệp tư nhân trồng 10 ha, nhân dân trồng tự phát 109 ha. Tuy nhiên, theo phản ánh, tỷ lệ cây dó trầm sống ở các địa phương chỉ đạt khoảng 20%. Điển hình như Công ty Fongsan ở TP.Hồ Chí Minh trồng 40 ha do trầm nhưng đã chết 30 ha. Theo chỉ đạo của tỉnh, Sở NN-PTNT đang tiến hành lập chương trình khôi phục, phát triển cây dó trầm trên địa bàn tỉnh. Theo đó, mục tiêu của chương trình nhằm khôi phục diện tích cây dó trầm đã trồng trên địa bàn, tiến tới phục hồi giống dó trầm nổi tiếng ở Khánh Hòa. Trong đó, Nhà nước đầu tư hỗ trợ trồng mới khoảng 1 triệu cây dó trầm trong vườn nhà, trồng tập trung 2.500 ha dưới tán vườn nhà, vườn rừng… cho đồng bào dân tộc thiểu số, hộ gia đình chính sách, hộ nghèo trên địa bàn toàn tỉnh. Ngoài ra, chương trình còn hỗ trợ kích thích tạo trầm cho khoảng 300.000 cây trồng phân tán trước đâyï, nhằm từng bước tăng thu nhập cho người dân và tạo nguồn cung cấp sản phẩm trầm hương cho thị trường trong và ngoài nước. Bên cạnh việc kêu gọi các nguồn lực trong toàn xã hội tham gia đầu tư, khôi phục, phát triển cây dó trầm, các địa phương sẽ đưa dần cây dó trầm trở thành một cây trồng phổ biến, đa mục đích, tạo điều kiện cho nhân dân xóa đói giảm nghèo và vươn lên làm giàu.

Trên thực tế, chương trình phôi phục, phát triển cây dó trầm trên địa bàn tỉnh đã được ngành NN đưa ra từ năm 2005. Tuy nhiên sau 3 năm, chương trình này vẫn chưa được UBND tỉnh thông qua, bởi tính khả thi của chương trình vẫn đang là nỗi lo của nhiều người. Theo phản ảnh của các địa phương, cây dó trầm được trồng trên địa bàn phát triển khá èo uột và không hiệu quả. Ngoài những cây bị chết vì nắng hạn hoặc sâu bệnh, số còn lại đều chưa có trầm vì người dân không biết cách tạo trầm. Vừa qua, UBND tỉnh đã có cuộc họp với các ngành, địa phương để xem xét thông qua chương trình khôi phục, phát triển cây dó trầm trên địa bàn tỉnh nhưng những ý kiến đưa ra đều không nhất quán. Trong khi đó, đơn vị lập chương trình, các chủ rừng, địa phương vẫn chưa dám khẳng định hiệu quả do nó mang lại, thậm chí còn “mù tịt” thông tin về kỹ thuật trồng, chăm sóc, đặc biệt là cách tạo trầm.

Theo khuyến cáo mới nhất của Bộ NN-PTNT, khi chưa có kết luận chính thức về thị trường tiêu thụ sản phẩm từ cây dó trầm, cũng như các vấn đề kỹ thuật liên quan đến việc chăm sóc, tạo trầm, các địa phương chỉ nên xem cây dó trầm như là một loại cây lâm nghiệp bản địa, được đưa vào trồng như cây rừng, phát triển theo hướng trồng tập trung, trồng xen, trồng phân tán, không trồng ồ ạt. Hiện cây dó trầm được xếp trong danh mục các loài chủ yếu cho rừng trồng sản xuất theo 9 vùng sinh thái nông nghiệp Việt Nam. Chính vì thế, khi phê duyệt chương trình, các cơ quan chức năng cần xem xét đến tính khả thi để tránh thiệt hại về mặt kinh tế của Nhà nước và cả người dân.

Đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ trồng mới cây dó trầm, kích thích tạo trầm mà chương trình hướng đến là các hộ đồng bào dân tộc thiểu số, gia đình chính sách, hộ nghèo. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi ở đây là, khi chương trình đã trồng mới một lượng lớn diện tích cây dó trầm, ai sẽ bàn giao kỹ thuật tạo trầm? Với thời gian trồng từ 7 – 10 năm, nếu rừng cây này không thể tạo trầm thì chương trình dựa vào thước đo nào để tính đến hiệu quả? Bởi lẽ, chính đơn vị lập dự án, các chủ rừng vẫn chưa dám chắc về hiệu quả kinh tế, tính thực tiễn khi phát triển chương trình này.

ANH TUẤN