Đồng ruộng thành khu công nghiệp

Không phải ngẫu nhiên mà gần đây dư luận xã hội cũng như lãnh đạo Đảng và Chính phủ đề cập đến khá nhiều vấn đề an ninh lương thực quốc gia và quỹ đất sản xuất nông nghiệp. Những năm qua, việc thu hồi đất sản xuất nông nghiệp để chuyển đổi sang làm công nghiệp, khu đô thị đã diễn ra quá nhanh, khiến diện tích đất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp nhanh chóng. Đặc biệt, ở vùng đồng bằng Bắc bộ, nhiều địa phương vốn “thuần nông”, với đất màu mỡ chuyên canh lúa nước từ ngàn đời, nay hầu như không còn đất để sản xuất…

Những con số đáng báo động

Theo quy hoạch sử dụng đất đến 2010 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, diện tích đất nông nghiệp sẽ tăng từ 8.973.783 ha (năm 2000) lên 9.363.063 ha (năm 2010). Tuy nhiên, dân số nước ta từ hơn 77,6 triệu của năm 2000 sẽ tăng lên khoảng 86,5 triệu vào năm 2010.

Như vậy, diện tích đất nông nghiệp bình quân đầu người của cả nước sẽ giảm từ 0,113 ha (năm 2000) xuống còn 0,108 ha (năm 2010) và trong vòng 10 năm, bình quân đất nông nghiệp trên đầu người đã giảm 50m², trung bình mỗi năm giảm 5m²!

Đây là con số mà PGS.TS Lê Thái Bạt (Hội Khoa học đất Việt Nam) cho rằng rất đáng lo ngại, vì hiện nay khoảng 75% dân số nước ta vẫn sống chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp. Theo kết quả kiểm kê đất đai năm 2005 đã được Chính phủ phê duyệt vào tháng 2-2007, thì diện tích đất trồng lúa của cả nước là 4.165.277 ha và 60% của số đó thuộc 24 tỉnh của 2 vùng đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng Bắc bộ.

Tuy nhiên, một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu định canh (thuộc Liên hiệp các Hội KH-KT Việt Nam) cho thấy, từ năm 2000 đến hết 2006, với việc mở rộng của các khu công nghiệp và khu đô thị mới, diện tích đất trồng lúa của cả nước đã mất đi 318.400 ha. Một con số không nhỏ chút nào khi mà đất đai, nhất là đối với đất chuyên canh trồng lúa, không thể “tự nhiên” sinh ra được!

Theo thống kê của Bộ NN-PTNT, trung bình mỗi hécta đất nông nghiệp thu hồi ảnh hưởng tới việc làm của trên 10 lao động nông nghiệp. Từ năm 2000 đến 2006, thực hiện thu hồi đất, đã có khoảng 2,5 triệu nông dân trên cả nước bị ảnh hưởng đến đời sống. Tại một vài địa phương, có tỉnh 25-30% số lao động sau khi bị thu hồi đất không có việc làm hoặc việc làm không ổn định. Tại một số vùng đồng bằng sông Hồng, trước khi thu hồi đất chỉ có 10% lao động đi làm thuê, sau khi thu hồi đất tỷ lệ này là 17%.

Cách đây 10 năm, ở miền Bắc có 3 tỉnh có diện tích đất nông nghiệp lớn, đồng bãi phì nhiêu, được coi là tỉnh “thuần nông”, bỗng tốc độ công nghiệp hóa nhanh và mạnh mẽ là Vĩnh Phúc, Hải Dương và Hưng Yên. Nhờ việc quy hoạch và phát triển các dự án khu công nghiệp, thu hút các nhà đầu tư, nên cả 3 tỉnh đều sớm gia nhập “Câu lạc bộ 1.000 tỷ đồng”.

Những cánh đồng lúa “thẳng đường cày”, đất đai phì nhiêu, màu mỡ nằm dọc quốc lộ 5 chỉ sau vài năm đã bị lấp kín bởi hàng trăm công ty, nhà máy. Hải Dương, Hưng Yên, Vĩnh Phúc nhanh chóng thoát khỏi cái tiếng “thuần nông”, vươn lên đạt danh hiệu “tỉnh giàu”. Sau 3 “mô hình” này, ở đồng bằng Bắc bộ lại có thêm nhiều tỉnh khác như Hà Tây, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình, Bắc Ninh… đua nhau chạy theo quy hoạch, xây dựng ồ ạt các khu công nghiệp trên đất trồng lúa, khiến nhiều nơi không còn đất để cấy trồng.

Theo thống kê sơ bộ của Bộ Tài nguyên-Môi trường, trong 7 năm qua (năm 2001-2007), tổng diện tích đất nông nghiệp đã thu hồi chuyển sang đất phi nông nghiệp trên 500.000 ha (chiếm hơn 5% đất nông nghiệp đang sử dụng). Đặc biệt, việc đất nông nghiệp bị thu hồi và chuyển sang mục đích đô thị hóa và công nghiệp hóa năm sau luôn tăng hơn năm trước. Chỉ tính riêng trong năm 2007, diện tích đất trồng lúa cả nước đã giảm 125.000 ha.

Theo Sở NN-PTNT tỉnh Vĩnh Phúc, trong vòng 10 năm qua, tỉnh đã thu hồi trên 4.000 ha đất nông nghiệp để bàn giao cho 650 dự án xây dựng khu công nghiệp, khu đô thị và kết cấu hạ tầng. Tại Hưng Yên, tại 4 vùng chuyên canh lúa là Phù Cừ, Tiên Lễ, Kim Động và thị xã Hưng Yên, trong năm 2007 đã thu hồi 500 ha đất lúa cho việc xây dựng 4 khu công nghiệp. Tỉnh Bắc Ninh, năm 2000, có tổng diện tích đất nông nghiệp hơn 49.000 ha (con số của Sở NN-PTNT Bắc Ninh), nhưng bước sang đầu 2008, diện tích đất trồng trọt giảm chỉ còn hơn 42.000 ha. Chỉ tính năm 2005, Bắc Ninh có hơn 2.500ha đất nông nghiệp bị thu hồi để xây dựng, phát triển các khu công nghiệp, khu đô thị, khiến 9% số hộ mất 80-100% đất sản xuất, 20% số hộ mất 50-80%. Trong đó, phần lớn diện tích bị thu hồi là đất chuyên canh lúa 2 vụ.

“Mất nhiều đất nông nghiệp quá”

Đó là phát biểu của GS Lê Văn Tiềm (Viện Khoa học Nông nghiệp) tại hội thảo Sử dụng tài nguyên đất ở Việt Nam với định cư đô thị và nông thôn do Liên hiệp các Hội KH-KT Việt Nam tổ chức vào năm 2007. Theo GS Tiềm, xu thế đô thị hóa, mất đất nông nghiệp không thể tránh; nhưng tốc độ thế nào và hạn chế nó ra sao là điều cần phải tính. “Chúng ta có chủ quan không trong an ninh lương thực? Đi đâu chúng ta cũng khoe từ 1 nước nhập khẩu 1 triệu tấn/ năm, nay đã xuất khẩu được 4-5 triệu tấn/năm. Nhưng với tốc độ và tình trạng mất đất nông nghiệp như hiện nay, đến lúc nông dân sẽ không còn đất trồng lúa nữa, lấy đâu ra gạo để xuất khẩu…” – GS Tiềm nói.

Tại xã Trưng Trắc, huyện Văn Lâm (Hưng Yên), một xã thuần nông nằm sát quốc lộ 5, thật khó hình dung được nơi này trước đây là những cánh đồng lúa, hoa màu trù phú. Nay tường rào của những nhà máy, khu công nghiệp như vây kín gần hết các làng và xen kẽ giữa những bức tường đó, một vài thửa ruộng còn sót lại nông dân đang cấy trồng.

Trò chuyện cùng chúng tôi, bà Luyến ở thôn An Lạc, xã Trưng Trắc cho biết, xã có 5 thôn thì 3 thôn gần như đã mất hết đất ruộng, chỉ thôn An Lạc và Ngọc Lịch là còn ruộng. Riêng An Lạc, trước đây có hơn 200 mẫu ruộng (một mẫu là 10 sào, 3.600m²), nhưng bây giờ chỉ còn khoảng 100 mẫu. “Bây giờ chính quyền đang vận động để dân bán đất cho mở tiếp nhà máy đấy.

Chắc sẽ mất hết ruộng thôi. Trước đây giá đền bù là 19 triệu một sào, bây giờ là 24 triệu nhưng dân không chịu, nghe đâu là sẽ nâng lên 36 triệu một sào đất ruộng…” – bà Luyến tâm sự. Sát ngay An Lạc là thôn Chiều Đông thuộc xã Vĩnh Khúc, huyện Văn Giang (Hưng Yên) cũng rơi vào tình trạng như vậy. Thôn có hơn 150 mẫu đất ruộng, nhưng giờ chỉ còn hơn 50 chục mẫu sát đầu làng. Anh Nghị, người thôn Chiều Đông cho biết: “Chính quyền rồi doanh nghiệp về vận động dân bán đất ruộng để mở nhà máy hết đợt này đến đợt khác.

Người dân cũng tính toán, lưỡng lự. Nhưng rồi có người cứ bán, lấy tiền đền bù. Một nhà làm được, nhà khác cũng làm theo. Chủ trương chính quyền như thế, mọi người làm thế, mình cũng phải theo. Cứ thế, đất ruộng cứ mất dần đi. Bán một sào ruộng lấy mấy chục triệu, tiếc và đau lòng lắm, nhưng không thể làm khác được…”.

Chúng tôi tìm đến xã An Khánh thuộc huyện Hoài Đức (Hà Tây). Đây là một ngôi làng cổ vốn nằm lặng lẽ giữa cả cánh đồng lúa rộng hàng trăm hécta. Thế nhưng hiện tại, bốn bề đều bị “vây bọc” bởi dự án khu đô thị mới. Ông Nguyễn Văn Sơn và Vũ Văn Nhu, ngoài 50 tuổi, cùng ở thôn Lũng Vân, xã An Khánh, cho biết: “100% đất nông nghiệp của xã đã bị thu hồi để làm khu đô thị mới và khu công nghiệp”. Đứng trên đường Láng-Hòa Lạc nhìn về phía Bắc là khu đô thị Bắc An Khánh.

Theo quy hoạch, nơi đây sẽ mọc lên một khu đô thị rộng 264,4 ha với tổng vốn đầu tư 2 tỷ USD. Hiện đất đã được thu hồi, nhà đầu tư đang tiến hành san lấp mặt bằng. Từ đường Láng-Hòa Lạc đi về phía Nam, xuyên qua làng cổ An Khánh là cánh đồng trải dài lút tầm mắt nhìn từ đầu làng đến tận trục đường 72 (Hà Đông - Quốc Oai). Nhưng từ đầu năm đến nay, cánh đồng này cũng đã được đổ đất san lấp mặt bằng để khẩn trương xây dựng khu đô thị mới Nam An Khánh. Những tuyến đường nội khu đô thị, hình bóng của những tòa nhà cao tầng, đồ sộ đã dần hiện lên.

Theo Quy hoạch và kế hoạch phát triển đất các khu công nghiệp tập trung ở vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ do Bộ Tài nguyên và Môi trường lập đầu năm 2007. Trong giai đoạn 5 năm (2006-2010), quỹ đất phát triển các khu công nghiệp ở một số tỉnh là: Hà Tây từ 2.243 ha lên 17.000 ha (cắt thêm 14.757 ha đất cho khu công nghiệp); Bắc Ninh 1.062 ha lên 7.000 ha; Hưng Yên từ 102 ha lên 4.080 ha; Hải Dương từ 975 ha lên 6.000 ha. Việc mở rộng chừng đó đất công nghiệp là mất đi chừng đó đất nông nghiệp.

Không chỉ những khu dự án đã được phê duyệt, từ khi có thông tin tỉnh Hà Tây sáp nhập về Hà Nội, còn có thêm nhiều nhà đầu tư khác cũng muốn nhảy vào đất Hà Tây để “thôn tính” nốt những cánh đồng còn lại, nhằm biến thành khu đô thị mới. Bởi vì ở đây có địa thế rộng, đất đai bằng phẳng, cảnh quan thơ mộng, giao thông thuận tiện, có lợi cho việc kinh doanh chung cư cao cấp, biệt thự liền kề, khu du lịch, trung tâm thương mại...

UBND tỉnh Hà Tây khẳng định, ngoài những dự án đã và đang triển khai, còn có hàng loạt dự án đang chờ phê duyệt như dự án khu đô thị mới Sơn Đồng, Vân Canh, Tân Lập (nằm kề sát khu đô thị mới Bắc An Khánh). Phía bên kia đường 72, nằm kề sát khu đô thị mới Nam An Khánh sẽ là khu đô thị mới của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, rộng 840 ha (lớn thứ 2 ở Hà Tây) sẽ phủ trùm lên toàn bộ cánh đồng lúa của 3 xã La Phù, Đông La, Ngãi Cầu (huyện Hoài Đức, Hà Tây).

Lớn thứ nhất là khu đô thị Tây Quốc Oai, rộng 900 ha, sẽ phủ trùm lên toàn bộ cánh đồng của các xã Hoàng Ngô, Thạch Thán, Ngọc Mỹ, Sài Sơn (huyện Quốc Oai) và còn hàng chục khu đô thị khác nằm rải rác khắp địa bàn tỉnh Hà Tây. Trong đó, riêng ở xã Dương Nội (ngoại ô TP Hà Đông), hiện đang có 13 dự án muốn nhảy vào, trong đó chủ yếu là dự án xây dựng khu đô thị mới. UBND tỉnh Hà Tây đã ra quyết định thu hồi 100% đất nông nghiệp của người dân Dương Nội để giao cho nhà đầu tư.

An Khánh, Dương Nội là 2 xã đầu tiên ở Hà Tây bị mất 100% đất nông nghiệp. Tuy nhiên, với tốc độ phát triển các dự án như hiện nay, Hà Tây sẽ còn có thêm nhiều xã khác, nông dân tiếp tục không còn một tấc đất ruộng để trồng rau màu, ngô, lúa. Và rồi, những nông dân sẽ làm gì kiếm sống khi không còn đất ruộng sản xuất?

Nỗi lo của làng quê!

Khi đất đai, đồng ruộng phải “bán đi” để các khu công nghiệp, dự án đô thị, thương mại, du lịch… mọc lên, rất đông nông dân gần như thất nghiệp. Nhiều người đôn đáo tìm cách làm ăn khác như buôn bán, làm thủ công, cũng có người kiếm được việc trong các dự án đó. Thế nhưng một thực tế rất đau lòng, có rất nhiều người thuần nông không thể làm gì được ngoài việc đồng áng. Và khi mất hết đất đai, họ trở thành “bần nông” đúng nghĩa.

Đong gạo từng bữa

Trời chạng vạng tối, trong vai khách đi săn đất khu đô thị mới, chúng tôi tìm đến làng Lũng Vân, xã An Khánh, huyện Hoài Đức (Hà Tây), nơi chỉ cách trung tâm Hà Nội khoảng 20km.

Trong căn nhà vừa dựng lên cuối làng, nhìn thẳng ra cánh đồng rộng vút tầm mắt, giờ đã thành một công trường ngổn ngang cát sỏi, máy móc của đơn vị thi công dự án khu đô thị mới Nam An Khánh.

Trò chuyện cùng chúng tôi, hai ông Nguyễn Văn Sơn và Vũ Văn Nhu đều ngoài 50 tuổi, ngồi buồn bã. Ông Nhu, chủ nhà, chỉ ra cánh đồng, bảo: “100% đất ruộng của xã An Khánh đã bị thu hồi để làm khu đô thị mới. Bây giờ cả làng không còn chỗ nào có thể trồng lúa được nữa”. Rồi chỉ vào mảnh đất và căn nhà tạm vừa được sửa sang để làm một quán bia “cóc”, ông bảo: “Cả dãy nhà này thực ra nằm trên đất ruộng nhưng do chủ dự án khu đô thị mới không “chạm” đến, nên chúng tôi tự “quy hoạch” để tranh thủ làm quán bia, chờ mai kia chính quyền xã cho nộp tiền làm thủ tục hợp thức hóa thành đất ở”. Theo lời ông Sơn thì đến thời điểm này, một thửa ruộng nhỏ để trồng rau xanh ở An Khánh cũng trở nên hiếm. Thị trường đất lên “cơn sốt”, nhà nào cũng tranh thủ cắt đất vườn ra bán cho người Hà Nội. Khắp làng, nhà cửa, công trình xây dựng ầm ầm. Đất cứ như co thắt lại.

“Mang tiếng là nông dân, làng vẫn là “quê” mà rau xanh cũng phải đi mua, chứ chưa nói chuyện phải ăn đong thóc gạo” - ông Sơn giãi bày. Ông Nhu tiếp lời: “Từ 3 năm nay, người dân An Khánh chúng tôi đã bắt đầu phải ăn đong thóc gạo vì đã nhận tiền đền bù giải phóng mặt bằng (GPMB), bàn giao đất cho nhà nước. Người quê khi không còn ruộng mới hiểu thế nào là “chạy ăn từng bữa toát mồ hôi”.

Ông Sơn kể, nhà ông có 5 miệng ăn. Trung bình, mỗi tháng một người phải có 15-20kg gạo ăn mới đủ no. Tính ra, cả 5 người ăn hết khoảng 75-80kg gạo. Mà gạo càng ngày càng đắt. Giá gạo loại trung bình bây giờ đã lên tới 10.000 đồng/kg. Tính ra, mỗi tháng nhà ông ăn hết khoảng 750.000 đồng tiền gạo. Đó là một món tiền quá “khủng khiếp” đối với gia đình nông dân. Bởi vì, nếu làm thợ xẻ, cửu vạn vác đá, đóng gạch, thợ hồ… thì mỗi ngày còn có thể kiếm được 50.000 đồng. Còn như người dân bình thường, chạy vạy đủ việc, mỗi ngày chỉ kiếm được khoảng 20.000-30.000 đồng, thì số tiền này chỉ đủ để đong gạo hàng ngày.

Tại thôn An Lạc, xã Trưng Trắc, huyện Văn Lâm (Hưng Yên), nơi đã “nhường” hơn 50% đất ruộng cho các nhà máy, khu công nghiệp, tình trạng trên cũng diễn ra. Bà Luyến, người thôn An Lạc, kể: “Trong thôn nhiều nhà không còn mẩu ruộng nào. Đám thanh niên, một số chạy được công việc làm, số còn lại chơi rong, thất nghiệp. Những người đứng tuổi thì hầu như “ngồi chơi xơi nước”. Cũng có người chạy làm hàng mã, bán hàng nước… nhưng không ăn thua gì. Ngày kiếm thêm được ít tiền, nhưng nhà 4-5 miệng ăn, lo chạy gạo từng bữa. Bây giờ gạo đắt thế này, khổ lắm mấy chú ơi…”.

Mấy tháng qua, khi giá thóc, gạo bắt đầu tăng cao (gấp 1,5-2 lần so với bình thường) thì ở nhiều nơi, đặc biệt là tại các làng có tiểu thủ công nghiệp phát triển, nhiều hộ gia đình đã từng đem ruộng cho thuê đang phải đi “đòi” lại để cấy hái. Thậm chí, việc đi “đòi” lại ruộng ở Văn Lâm và Văn Giang (Hưng Yên) đang trở thành phong trào. Bởi, với khoảng 75% dân số là nông dân, chuyện đất ruộng, cây lúa, hạt thóc vẫn là chuyện cốt tử đối với cuộc sống hàng ngày…

Kiếm sống bằng nghề gì?

Tại thôn Lũng Vân, xã An Khánh, chúng tôi hỏi chuyện, khi không còn ruộng để làm ăn thì người nông dân ở đây kiếm sống ra sao? Cả hai ông Sơn và Nhu đều cười e ngại, tỏ ra hoang mang, vì chưa biết phải trả lời thế nào cho đúng! Trong mắt họ, ánh lên một nỗi buồn khó tả.

Ông Sơn cho biết, khi thu hồi đất làm khu đô thị, được đền bù mỗi sào ruộng 46 triệu đồng (gồm tất cả các khoản như tiền bồi thường ruộng, đền bù hoa màu, phí hỗ trợ tìm công ăn việc làm). Nhà ông có 2 sào ruộng, tổng cộng được 92 triệu đồng. Ban đầu, số tiền này là một món lợi quá lớn mà người dân quê chưa bao giờ kiếm được. Và họ cũng không biết dùng để làm gì. Ông bắt chước nhiều người dân khác trong làng, đem gửi vào ngân hàng. Mỗi tháng, rút ra được món tiền lãi khoảng 900.000 đồng. Giá gạo lên cao, số tiền đó coi như chỉ đủ mua gạo cho cả nhà ăn một tháng và vài thứ lặt vặt như rau cỏ, mắm muối. Để có thêm tiền chi tiêu hàng trăm việc khác như tiền điện, nước, thuốc thang, chữa bệnh, ma chay, cưới hỏi… họ phải xoay xở đủ cách.

Chưa hết, khi nhận được món tiền đền bù đất “khá lớn” đó, nhiều gia đình đã dùng tiền xây nhà, mua sắm xe máy. Và khi tiêu hết tiền, họ coi như “trắng tay”, bắt đầu xoay xở mọi cách để kiếm tiền. Mà đâu phải người nào, lúc nào cũng xoay xở được…

Ông Nhu cho biết, sau khi mất đất nông nghiệp, lực lượng thanh niên trẻ, khỏe trong làng có thể tự tìm kiếm được công ăn việc làm bằng cách kéo đi các tỉnh, các vùng làm thuê làm mướn với những nghề nặng nhọc, nguy hiểm như thợ hồ, thợ xây, đào hầm, đập phá bê tông, cửu vạn khuân vác ở các bến tàu, bến xe…

Do phần lớn thanh niên nông thôn không có tay nghề, trình độ nên sau khi bị mất đất, họ xin vào các công ty, xí nghiệp đóng trên địa bàn đều bị “trả về” vì không thể đáp ứng được công việc.

Một số rất ít thanh niên được chính quyền cho tham gia vào các lớp đào tạo nghề thì xin được vào các công ty, xí nghiệp để làm công nhân nhưng chẳng làm được bao lâu vì công ty, xí nghiệp không có việc làm thường xuyên, trả lương bèo bọt, không có chế độ đãi ngộ, ưu tiên… Lo nhất là những người đã có tuổi mà vẫn còn sức khỏe. Sau khi mất ruộng, họ bị “thải” ra cả loạt, nên không ai lo nổi công ăn việc làm cho họ. Bản thân họ cũng không tự xoay sở được. Bởi thế, cả ngày đành ngồi rỗi chân rỗi tay trong nhà. Ông Nhu than thở: “Buôn bán thì không có vốn. Kinh nghiệm thương trường cũng không. Vả lại, ai cũng buôn bán thì bán cho ai?”.

Tốc độ “đô thị hóa”, “du lịch hóa” ở Hà Nội, Hà Tây, Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Nam Định… đang diễn ra nhanh như vũ bão. Nếu một vài làng phải mất đất, mất ruộng thì còn có thể xoay xở, bố trí, ổn định được. Còn như hiện nay, đất nông nghiệp cứ bị “nuốt” dần từng mảng, nông dân cứ lũ lượt phải xa rời đồng ruộng để trở thành “dân phố thị” với đồ đủ nghề: hàng rong, xe ôm cửu vạn…

Văn hóa làng quê: Còn hay mất!

Trò chuyện cùng chúng tôi, anh Nguyễn Trung, ngoài 40 tuổi, một chủ hộ ở thôn Ỷ La, làng La Cả (xã Dương Nội, Hà Đông, Hà Tây) lo ngại cho rằng, nếu không còn ruộng, chắc chắn một bộ phận con em nông dân sẽ “nhàn cư vi bất thiện”. Mà “vi bất thiện” thì có thể sa vào trộm cắp, tệ nạn xã hội… Đó là điều bản thân họ và cả xã hội đều không mong muốn.

Thực ra điều này đã diễn ra khá nhiều! Trở lại thôn An Lạc, xã Trưng Trắc, huyện Văn Lâm (Hưng Yên), nhiều người dân cho biết do thất học và thất nghiệp, nên đám thanh niên trong làng suốt ngày tụ tập cờ bạc, đề đóm; đêm thì đi bắt trộm chó mèo của những làng khác. “Nghiện hút thì tôi không biết, chứ cờ bạc thì nhiều lắm, trong thôn lúc nào chẳng có vài chiếu bạc…” – bà Luyến, người thôn An Lạc nói.

Một chuyện đau lòng diễn ra ở Văn Giang (Hưng Yên) cách đây không lâu, một nhóm thanh niên lêu lổng đi bắt trộm chó của làng khác ban đêm, bị dân làng đuổi đánh. Hai thanh niên đã bị đánh chết vứt xác xuống mương thủy lợi, đến 2 ngày sau mới phát hiện được.

Gần đây, báo chí nói nhiều đến việc người dân trồng rau ở vùng ven Hà Nội dùng nước ô nhiễm để tưới và rửa rau. Đó là sự thật phũ phàng, khi nông dân không có nguồn nước sạch để sản xuất. Không phải nơi nào cũng có điều kiện để khoan nước ngầm hay dẫn nước sạch từ sông lớn về. Trong khi đó, những con mương thủy lợi thậm chí là những sông nhỏ như sông Tô Lịch, sông Nhuệ, sông Đáy bị ô nhiễm nặng nề. Vì thế, nông dân trồng rau vốn đã vất vả, giờ để trồng được mớ rau sạch cũng không dễ dàng.

Chúng tôi tận mắt thấy con mương thủy lợi chảy qua hai thôn An Lạc (xã Trưng Trắc) và Chiều Đông của xã Vĩnh Khúc, Văn Giang (Hưng Yên) đen ngòm vì nước thải của những nhà máy xung quanh. Hai bên bờ mương, người dân trồng và tưới rau chính bằng nước từ mương đó. Một người dân cho biết: “Không lấy nước ở đó tưới thì biết lấy nước ở đâu?

Có mưa thì nước sạch một chút…”. “Cơn lốc” đô thị hóa nông thôn đã khiến cho vùng nông thôn Bắc bộ gần như đã mất nét văn hóa nước giếng khơi. Bởi có đào giếng cũng không dùng được, vì tầng nước mạch hầu hết đã ô nhiễm nặng. Trừ một vài nơi có nước máy, còn bây giờ vùng nông thôn Bắc bộ chủ yếu dùng nước ngầm giếng khoan.

Rõ ràng, việc thu hồi đất sản xuất nông nghiệp để chuyển đổi sang làm công nghiệp, khu đô thị tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương phát triển công nghiệp, dịch vụ, thu hút đầu tư nước ngoài, đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa là đúng. Tuy nhiên, quá trình này lại diễn ra thiếu sự quy hoạch tổng thể, quá ồ ạt và thiếu sự cân nhắc kỹ càng của các địa phương. Điều đó đã làm tổn hại nghiêm trọng đến truyền thống văn hóa lúa nước của dân tộc Việt, mà trực tiếp là đến đời sống của nông dân.

Xin lấy ý kiến của GS-TS Vũ Trọng Hồng – nguyên Thứ trưởng Bộ NN-PTNT để kết thúc bài viết này: “Từ nền văn minh lúa nước mà tiêu biểu là nền văn minh sông Hồng đã tạo ra sức mạnh cho các thế hệ nối tiếp nhau, đổ mồ hôi, nước mắt và xương máu để dựng nước và giữ nước… Nông nghiệp không chỉ phục vụ sản xuất lương thực mà còn đảm bảo sự bền vững môi trường, và có vai trò giữ ổn định cơ cấu xã hội sống còn ở những vùng nông thôn. Xã hội nông thôn gắn liền với những cánh đồng lúa nước đã tạo ra một quần thể cộng đồng dân cư, sản sinh ra những con người biết hợp sức chống chọi kẻ thù, đó là văn hóa cộng đồng Việt Nam. Thử hỏi, khi truyền thống thôn ấp đó bị thay đổi theo cuộc sống thực dụng, thì những tinh hoa văn hóa của từng vùng còn hay không?”.

Trần Lưu – Văn Phúc

Các tin mới:

 

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007 | 2006: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119