Giải pháp bảo vệ nguồn lợi thủy sản

Tình trạng khai thác quá mức đã và đang dẫn đến hậu quả là nguồn lợi thủy sản bị cạn kiệt, trong đó nhiều loài có giá trị kinh tế quý hiếm ở vùng ven bờ đang bị đe dọa tuyệt chủng, đời sống của nhiều ngư dân bị ảnh hưởng nặng. Vì vậy, bảo vệ, khôi phục và phát triển nguồn lợi thủy sản và khai thác hợp lý để phát triển bền vững đang là vấn đề cấp thiết đặt ra đối với ngành thủy sản.

Phát triển vùng nuôi trồng thủy sản

Thời gian qua, ngành thủy sản đã có nhiều động thái tích cực. Trước tiên phải kể đến việc ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ nguồn lợi và môi trường sống của các loài thủy sản như Luật Thủy sản (2003) cùng các văn bản hướng dẫn luật... nhằm tạo ra hành lang pháp lý quan trọng cho công tác này. Tiếp đến là việc triển khai các chương trình, dự án như: Bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (QÐ 131/2004/QÐ-TTg); Thành lập quỹ tái tạo nguồn lợi thủy sản Việt Nam (QÐ 29/2007/QÐ-TTg); Ðề án bảo vệ các loài thủy sinh quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng...

Nhờ vậy, công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản được tổ chức dưới nhiều hình thức như thả bổ sung giống vào tự nhiên nhằm làm tăng mật độ quần thể của các loài giống thủy sản đã bị khai thác quá giới hạn cho phép, trong đó phải kể đến phong trào thả tôm sú xuống biển, các loại cá nước ngọt xuống các hồ, sông; di nhập giống thủy sản nước ngoài vào Việt Nam và nuôi thành công ở nhiều địa phương. Tại khu vực miền bắc, Nam Ðịnh được coi là tỉnh dẫn đầu trong công tác nuôi trồng thủy sản. Giai đoạn 2006 - 2010, diện tích nuôi trồng thủy sản của tỉnh tăng bình quân 2,4%/năm, sản lượng tăng 11,2%/năm. Tổng sản lượng thủy sản năm 2009 toàn tỉnh là 84 nghìn tấn, trong đó sản lượng nuôi trồng chiếm tới 46 nghìn tấn. Ðặc biệt Nam Ðịnh đã thành công trong việc chuyển đổi diện tích trồng lúa, sản xuất muối hiệu quả thấp sang nuôi trồng thủy sản.

Trưởng phòng nuôi trồng thủy sản tỉnh Nam Ðịnh Trần Công Khôi cho biết: Từ năm 2006 đến 2010, tỉnh đã phê duyệt 22 dự án chuyển đổi ruộng đất sang nuôi trồng thủy sản, nâng tổng số dự án chuyển đổi giai đoạn 2001 - 2010 lên 37 dự án với tổng diện tích hơn 2.000 ha. Trong điều kiện khó khăn về vốn, nhiều chủ dự án đã huy động tổng lực các nguồn vốn, nên dự án sớm đi vào hoạt động và bước đầu phát huy hiệu quả như: Dự án Xuân Vinh, Xuân Hòa (Xuân Trường); Hải Triều, Tân Phú, Hải Ðông, Hải Châu (Hải Hậu), Bạch Long, Giao Long (Giao Thủy)... Tính đến thời điểm này, Nam Ðịnh có 24 trại sản xuất giống hải sản với công suất 800 - 900 triệu tôm sú P15/năm, 70 - 100 triệu cua bột, 500 - 700 triệu ngao giống/năm. Nếu như trước đây, cua và ngao giống chủ yếu được khai thác tự nhiên và nhập từ tỉnh khác thì hiện nay Nam Ðịnh đã tự sản xuất được giống, đủ cung cấp nhu cầu trong tỉnh và đáp ứng một phần nhu cầu của các tỉnh khác. Ngoài ra, nhiều giống mới cũng được đưa vào sản xuất giống nhân tạo như cá lăng chấm, cá chim trắng, cá rô đồng...

Ngoài công tác nuôi trồng, để bảo vệ nguồn lợi thủy sản, những năm vừa qua, nhiều địa phương đã có những chính sách khuyến khích đánh bắt xa bờ để vừa tăng sản lượng hải sản có giá trị kinh tế cao vừa có tác dụng bảo vệ nguồn lợi hải sản ven bờ thông qua một loạt các chương trình như trợ giúp tiền dầu, tiền máy, trợ giúp đầu tư cho các phương tiện nghề cá theo Quyết định 289 của Thủ tướng Chính phủ...

Khó khăn và kiến nghị

Những động thái tích cực trong bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản những năm vừa qua là đáng ghi nhận. Nhưng nhìn chung công tác này vẫn còn gặp không ít khó khăn. Ngay như việc nuôi trồng - một yếu tố chính để bảo vệ nguồn lợi thủy sản - cũng chưa được đầu tư đúng mức. Ðơn cử như ở Hải Phòng, tiềm năng nuôi trồng là rất lớn nhưng khi triển khai lại gặp nhiều khó khăn. Thực hiện Quyết định 224 của Chính phủ, thời gian qua thành phố cũng lập tới sáu vùng nuôi tại các khu: Ðình Vũ, Tràng Cát, Ðồ Sơn, Kiến Thụy, Vũ Yên, Phù Long... nhưng đến nay không thực hiện được vì các vùng này đang nằm trong quy hoạch các khu công nghiệp và đô thị. Trong khi đó các vùng nuôi tự phát thì không được đầu tư về cơ sở hạ tầng, năng suất có đạt được cũng chỉ một đến hai mà không bền vững vì không có kinh phí cải tạo, phát triển vùng nuôi.

Trao đổi với chúng tôi, Phó Giám đốc Sở NN và PTNT thành phố Hải Phòng Ðào Viết Thuận cho biết: Thủy sản đầu tư 20 năm mới thu hồi được vốn, trong khi công tác nuôi trồng thủy sản hiện nay rất khó khăn. Ngoài yếu tố dịch bệnh, thiên tai, ô nhiễm môi trường thì vấn đề quy hoạch ổn định vùng nuôi là rất cần thiết. Có quy hoạch vùng nuôi mới đầu tư được cơ sở hạ tầng, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để phát triển các loài giống thủy sản. Hải Phòng hiện nay, cùng với quá trình đô thị hóa, nhiều vùng nuôi trồng thủy sản nằm trong quy hoạch xây dựng các khu, cụm công nghiệp nên các dự án nuôi trồng đang bị thu hẹp hay phải dừng lại.

Không chỉ Hải Phòng, Cà Mau là tỉnh mạnh về nuôi trồng thủy sản phía nam thì quy hoạch phát triển nuôi trồng thủy sản cũng rất chậm trễ. Cụ thể trong lĩnh vực nuôi tôm sú công nghiệp giai đoạn 2005 - 2010, Cà Mau quy hoạch nuôi 11 nghìn ha. Theo quy hoạch chung, phần lớn diện tích nuôi tôm công nghiệp ở Cà Mau tập trung dọc hai bờ sông Cửa Lớn, nằm trên địa bàn hai huyện Năm Căn và Ngọc Hiển. Tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện quy hoạch, nhưng tính đến giữa năm 2009, Cà Mau chỉ mới có khoảng 1.180 ha thả nuôi và phần lớn diện tích do hộ dân tự đầu tư nuôi với quy mô nhỏ lẻ, manh mún. Ðiều đó cho thấy tỉnh đang thiếu quy hoạch chi tiết để triển khai thực hiện, thiếu những giải pháp đồng bộ, chưa đầu tư cụ thể và sự phối hợp thực hiện của các ngành hữu quan còn hạn chế.

Không chỉ khó khăn về vùng nuôi, vốn cũng là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng lớn đến công tác nuôi trồng. Một chủ trại sản xuất giống ngao, tôm thẻ chân trắng ở huyện Giao Thủy, Nam Ðịnh chia sẻ: Thực tế chúng tôi có thể phát triển mạnh hơn nữa trại giống của mình vì nhu cầu nhiều và nguồn nhân lực cũng sẵn có nhưng lại đang gặp khó khăn về vốn. Thí dụ, nuôi tôm thẻ chân trắng, mỗi ha đầu tư 700 - 800 triệu đồng thì cho năng suất rất cao, nhưng chúng tôi chỉ có khoảng 200 - 300 triệu đồng đầu tư. Chúng tôi không có nhiều vốn, mà vay ngân hàng thì lãi suất cao mà vay ưu đãi thì các thủ tục rất phức tạp.

Còn phát triển đánh bắt xa bờ để bảo vệ nguồn lợi gần bờ, mặc dù có chính sách hỗ trợ nhưng trên thực tế, ngư dân tiếp cận với các nguồn hỗ trợ này cũng rất khó khăn và nhiều bất cập. Phó Chủ tịch UBND phường Ngọc Hải, thị xã Ðồ Sơn, Hải Phòng Lưu Ðình Xây nêu thí dụ: Nhà nước có cơ chế cho vay ưu đãi mua máy chạy tàu nhưng lại yêu cầu ngư dân phải mua đúng chủng loại, máy mới 100% với giá khoảng 300 - 400 triệu đồng/chiếc thì mới được nhận tiền hỗ trợ, trong khi người dân chỉ cần mua máy cũ của Nhật còn khoảng 80 - 90% nhưng giá chỉ bằng gần 1/3 mà chất lượng vẫn bảo đảm. Rõ ràng cơ chế có nhưng chưa "hợp lòng dân" nên ngư dân chưa mấy mặn mà. Nếu cơ chế thoáng hơn một chút nữa thì bà con ngư dân sẽ phát triển đội tàu rất nhanh, nhất là những tàu có công suất lớn, đủ điều kiện đánh bắt xa bờ cũng tăng với tốc độ gấp nhiều lần hiện nay, góp phần hạn chế đánh bắt gần bờ.

Có thể khẳng định, những năm qua công tác khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản đã được Nhà nước, Chính phủ và các bộ, ngành quan tâm, thể hiện bằng việc ban hành một loạt hệ thống văn bản pháp luật liên quan thủy sản. Nhưng trên thực tế, các văn bản đó mới chỉ chủ yếu tập trung điều chỉnh các hoạt động theo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội nhiều hơn là bảo vệ môi trường và nguồn lợi thủy sản.

Một số chính sách khi đi vào cuộc sống bộc lộ nhiều bất cập, cần bổ sung, điều chỉnh lại cho phù hợp, như các chính sách về phát triển vùng nuôi, trợ giúp vốn cho ngư dân... Rà soát lại các văn bản còn chồng chéo hoặc không phù hợp, đồng thời loại bỏ hoặc kéo dài chính sách cho phù hợp thực tế triển khai. Như đề nghị của nhiều địa phương là các chính sách trợ giúp phát triển nuôi trồng thủy sản theo Quyết định 224/QÐ-TTg của Chính phủ giai đoạn 2000 - 2010 sắp kết thúc cần kéo dài thêm thời gian vì đang từng bước phát huy hiệu quả.

Hiện nay, hầu hết các địa phương đều thiếu vốn triển khai các chương trình bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản nên rất cần sự quan tâm từ phía Trung ương thông qua chính sách kích cầu nông nghiệp nói chung, hoặc các chính sách cho nội bộ ngành. Tuy nhiên, khi có sự hỗ trợ về vốn rồi thì cần có sự thông thoáng về cơ chế thủ tục cho vay từ phía ngân hàng để ngư dân dễ dàng tiếp cận nguồn vốn, tránh trường hợp dân khát vốn nhưng tiền cứ nằm "chết cứng" ở ngân hàng vì quá nhiều thủ tục rườm rà.

Bên cạnh đó, cần đổi mới sự phân công, phân cấp trong quản lý khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản giữa các bộ, ngành trung ương và địa phương; giữa quản lý theo ngành, vùng, miền một cách minh bạch, rõ ràng nhằm phát huy được hiệu quả, khắc phục tình trạng hạn chế về nguồn nhân lực và các phương tiện kỹ thuật kiểm tra, giám sát.

Nguồn lợi thủy hải sản của Việt Nam đa dạng và phong phú với giá trị kinh tế lớn. Tuy nhiên, nếu chỉ khai thác theo kiểu tận thu và không có chiến lược bảo vệ và phát triển dài hạn thì nguy cơ cạn kiệt là khó tránh khỏi. Vì vậy, làm tốt công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản chính là bảo đảm đời sống cho một bộ phận lớn ngư dân, đồng thời góp phần phát triển kinh tế biển, bảo vệ an ninh vùng biển một cách bền vững.

TRẦN HƯNG - ÁNH TUYẾT

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005