ĐBSCL: Sống lại 'con tôm ôm cây lúa'

Chục năm trước, ĐBSCL đã có mô hình lúa - tôm với câu nói hình ảnh “con tôm ôm cây lúa”, được kỳ vọng như một ngả đường giúp nông dân thoát nghèo. Kết cục thất bại, nông dân vẫn nghèo, môi trường bị tàn phá. Nay, lúa - tôm trở lại với ĐBSCL và trở thành vấn đề thời sự qua lăng kính biến đổi khí hậu.

Cánh đồng lúa - tôm ở huyện Trần Văn Thời (Cà Mau) - Ảnh: Tiến Hưng

Hào hứng hôm nay

Thời điểm này, khắp vùng bán đảo Cà Mau, bà con nông dân thu hoạch xong vụ tôm quảng canh, đang xuống giống lúa trên vuông tôm. Theo đánh giá chung, trồng lúa trên vuông tôm chi phí chỉ bằng 60 - 70 phần trăm vùng chuyên lúa nên cho lợi nhuận cao.

Ở tỉnh Cà Mau, trồng lúa trên vuông tôm mỗi héc-ta cho lợi nhuận trên 8 triệu đồng. Tại huyện Mỹ Xuyên (Sóc Trăng), lúa trên vuông tôm mỗi héc-ta cho lợi nhuận 15 triệu đồng với lúa thơm và tám triệu đồng với lúa thường. Khi vuông đang nuôi tôm, bà con đã gieo mạ ở sân nhà, bờ vuông, để vuông tôm vừa thu hoạch là đưa mạ xuống cấy được ngay.

Tám tỉnh ở ven biển ĐBSCL có hệ thống canh tác nước lợ (là Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang). Hiện nay đã có tổng diện tích khoảng 120.000ha, trong đó tỉnh Kiên Giang có diện tích lớn nhất với 60.000 ha, ít nhất là tỉnh Long An với khoảng 500 ha.

Ông Phan Thanh Ngàn, Bí thư Huyện ủy Mỹ Xuyên (Sóc Trăng) cho rằng, xét trên góc độ sản xuất và tiêu thụ, hệ thống canh tác lúa - tôm phù hợp với điều kiện tự nhiên của huyện, có thể phát triển ổn định, cho hiệu quả kinh tế cao và bền vững.

Trồng lúa trên vuông tôm là tạo thêm công ăn việc làm sau mùa tôm, góp phần vào sự sung túc, yên vui cho nông thôn.

Duy KhươngCây lúa trồng trên vuông tôm tận dụng được xác tôm làm phân bón. Sau khi thu hoạch lúa, gốc rạ để lại trong vuông tôm lại là nguồn dinh dưỡng giúp hệ phiêu sinh vật phát triển, tạo thức ăn tự nhiên cho tôm, tăng độ phì nhiêu cho đất, chống suy thoái hệ sinh thái. Thực tế chứng minh, khi canh tác được một vụ lúa trên đất nuôi tôm thì vụ nuôi tôm ít rủi ro hơn, nhất là về dịch bệnh. Ông Phạm Văn Bảy ở xã Đông Thới (Cái Nước, Cà Mau) hào hứng: “Làm lúa chỉ cần đủ gạo ăn. Bù lại, vụ tôm sau đó ít bệnh, tôm mau lớn, có lời hơn”. Ông Biện Hoàng Lập ở xã Tân Phong (Giá Rai, Bạc Liêu) đang làm gần hai héc-ta lúa - tôm, tâm sự: “Làm lúa trên đất nuôi tôm, trúng mùa thì đủ gạo ăn, không trúng mùa thì cũng có vuông tôm sạch để trúng tôm”. Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) Phạm Văn Dư khẳng định: “Hệ thống canh tác luân canh lúa - tôm tạo ra sản phẩm sạch, an toàn, sử dụng hợp lý và hiệu quả tài nguyên thiên nhiên”. GĐ Trung tâm Nghiên cứu - Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật nông nghiệp (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Thơ nói thêm: “Luân canh lúa - tôm mang tính chất mô hình sinh thái. Nó bảo vệ sự phát triển các vi sinh vật có ích và vi sinh vật đối kháng, đủ sức khống chế các vi sinh vật gây bệnh trong ao, đảm bảo sự phát triển nghề nuôi một cách bền vững. Mô hình này sẽ phù hợp trong điều kiện biến đổi khí hậu”. Trắc trở quá khứ Lúa - tôm ở ĐBSCL từng là vấn đề thời sự của chục năm trước. Năm 2001, tỉnh Cà Mau quy hoạch chuyển 90.000 ha đất lúa kém hiệu quả sang lúa - tôm. Đến năm 2002, Cà Mau có hơn 26.000 ha lúa - tôm và bị thiệt hại hoàn toàn. Các năm tiếp theo, diện tích lúa - tôm của Cà Mau lúc tăng, lúc giảm và đều thất bại trắng trên dưới 50 phần trăm diện tích. Nông dân bắt đầu không còn thiết tha với cây lúa mà chỉ chuyên canh con tôm. Tình hình diễn ra tương tự ở Sóc Trăng. Từ 2001 đến 2008, diện tích lúa giảm hơn 48.000ha, diện tích nuôi tôm tăng lên hơn 40.000ha. Tại huyện Vĩnh Châu, diện tích lúa bắt đầu giảm mạnh từ năm 2001, khi dân được dẫn nước lợ nuôi tôm trên diện rộng. Sau vụ mùa 2004, Vĩnh Châu không còn bóng dáng cây lúa. Tuy nhiên, chuyên canh tôm lại khiến hàng loạt nông hộ bị thiệt hại lớn vì tôm bị bệnh dịch, môi trường nước ô nhiễm nặng nề, giá tôm không ổn định. Việc mất đi một nguồn thu nhập từ lúa trong cơ cấu luân canh lợ - ngọt làm biến động môi trường, gây thiệt hại cho kinh tế gia đình, xáo trộn xã hội. Vài năm nay, nông dân nuôi tôm lại trở về với cây lúa. Diện tích lúa gieo cấy trên vuông tôm ở tỉnh Cà Mau, năm 2007 là 25.000ha, năm 2008 tăng lên 32.000 ha và năm nay, 45.000ha. Tại tỉnh Bạc Liêu, năm 2008 có gần 19.000ha lúa - tôm, nay hơn 35.000ha. Nếu như trước đây, diện tích lúa - tôm ở các địa phương luôn đi xuống thì, vài năm nay, luôn đi lên, vượt mọi tính toán quy hoạch. Tổng diện tích lúa - tôm ở tám tỉnh ven biển ĐBSCL khoảng 120.000 ha. Theo tính toán của các nhà khoa học, diện tích canh tác lúa - tôm tại ĐBSCL có thể đạt 200.000ha, mỗi năm thu hoạch 800.000 tấn lúa, đều là lúa chất lượng cao, đặc sản, có giá cao hơn lúa thường. Hướng tới tương lai Qua biến động, thấy ra nguyên nhân thất bại lẫn thành công. Thất bại là do làm kinh tế mô hình, bắt chước nhau triển khai diện rộng việc chuyên canh tôm sú, bất chấp điều kiện môi trường. Còn thành công gần đây là do chú trọng xây dựng hệ thống canh tác phù hợp với đặc điểm môi trường từng nơi, bảo vệ sự đa dạng sản phẩm lẫn hệ sinh thái. Vấn đề giống được đặt ra một cách khoa học. Ông Lương Ngọc Lân, PGĐ Sở NN&PTNT tỉnh Bạc Liêu, cho biết, tỉnh đang cùng với Cục Trồng trọt nghiên cứu các bộ giống khác nhau, có độ thích nghi với từng vùng đất lúa - tôm trên địa bàn. Riêng về lúa, có nhiều loại giống phù hợp những vùng đất mà độ nước lợ rất khác nhau để khai thác tốt tiềm năng mặn - ngọt. Theo các nhà khoa học, cũng không nhất thiết chỉ cây lúa mà còn có thể có các giống cây trồng khác. Vật nuôi cũng không chỉ có con tôm, còn có thể là cá kèo, cá đối, cua biển... Có thể nuôi trồng kết hợp với khai thác tự nhiên. Tóm lại, đây là hệ thống canh tác nước lợ bao gồm nhiều hệ thống canh tác nhỏ khác nhau, tùy thuộc điều kiện tự nhiên, không cố định mô hình như hồi nào. Có ý kiến lo ngại việc trồng lúa sử dụng hóa chất sẽ gây lượng tồn dư trong đất và ảnh hưởng tới tôm nuôi sau đó. GĐ Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL (Đại học Cần Thơ) Trần Thanh Bé nói rõ: “Xét nhiều mặt, hệ thống cánh tác lúa - tôm có tính bền vững cao hơn các hệ thống chuyên canh khác. Tuy nhiên, phải áp dụng các giải pháp quản lý tổng hợp, ít sử dụng hóa chất trong sản xuất lúa, hướng sản xuất nông nghiệp tốt (GAP)”. Vấn đề thủy lợi cũng đặt ra nhằm khai thác cả mặn lẫn ngọt. Mùa mưa, lúa thường bị ngập úng do hệ thống thủy lợi tiêu thoát không kịp. Ngược lại, cuối mùa mưa, nước mặn xâm nhập sâu cũng làm cho lúa chết. Ông Nguyễn Xuân Hồng, Phó Chủ tịch UBND kiêm GĐ Sở NN&PTNT tỉnh Cà Mau, cho biết, Cà Mau đã xây dựng đề án Nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất tôm - lúa từ nay đến năm 2015. Trong đó, qui hoạch 23 tiểu vùng thủy lợi phục vụ sản xuất lúa, nuôi trồng thủy sản với tổng vốn đầu tư khoảng 4.000 tỷ đồng. Ông Hồ Quang Cua, PGĐ Sở NN&PTNT tỉnh Sóc Trăng, nói thêm, vuông tôm quảng canh cải tiến hiện nay rất phù hợp cho việc trồng lúa. Tuy nhiên, giao thông vùng này còn kém, máy xới, thùng suốt, sân phơi đều thiếu. Cần đầu tư đồng bộ để nâng cao phẩm chất lúa - tôm, đảm bảo phát triển bền vững hệ thống canh tác. Tiến Hưng - Duy Khương - Sáu Ngh

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005