Nước mắt ở “cù lao tỉ phú": Lao đao theo con nước

Chiều, đứng bên này bến phà Thốt Nốt nhìn sang “cù lao tỉ phú" không có gì khác biệt. Vẫn là cù lao bên sông, vẫn là những rặng cây xanh hút tầm mắt như bao khoảnh đất giữa sông khác ở miền Tây Nam Bộ. Tuy nhiên, đến khi đặt chân lên “cù lao tỉ phú", mới thấy hết sự khác biệt của nó.

Những con đường nhựa liên lộ được trải thẳng tắp, những căn biệt thự sang trọng, những chiếc xe hơi đời mới... Người quen tưởng cù lao nào cũng như cù lao nào rất dễ bị choáng ngợp bởi cảnh giàu sang ấy. Nhưng, mấy ai biết được rằng, “cù lao tỉ phú" đang "lên một cơn đau tim" nghiêm trọng.

Tên gọi chính thức theo địa phận hành chính của “cù lao tỉ phú" là cù lao Tân Lộc, thuộc xã Tân Lộc, huyện Thốt Nốt, TP Cần Thơ. Mấy năm trước, cù lao Tân Lộc nổi lên như là một hiện tượng về sự giàu lên nhanh chóng của nhiều hộ dân đang sinh sống trên mảnh đất này. Trên cù lao, xuất hiện nhiều đại gia mà ai cũng biết như: Quang Trường, Út Cay, Út Em, Út Ba, Thanh, Bé Năm... những người nhanh chóng giàu có từ các hầm nuôi cá da trơn mà họ đang sở hữu. Cù lao Tân Lộc được đổi tên thành “cù lao tỉ phú” từ đó.

Cơn sốt cá da trơn kéo theo hàng loạt các hộ nhỏ lẻ khác lao vào đào hầm nuôi cá, ai vốn mạnh làm chủ nhiều hầm, ai vốn yếu thì một hầm với số tiền đầu tư cho mỗi hầm xấp xỉ 1,5 tỉ đồng.

Có chuyện rằng: Một hôm mấy đại gia ở “cù lao tỉ phú" đang ngồi cà phê tán dóc trên trời dưới đất cho vui, bỗng nhiên có người chuyển hướng sang nói chuyện về ôtô. Vậy là cả nhóm đại gia nổi hứng bất tử, giông một mạch lên Cần Thơ sắm mỗi người một chiếc xe hơi xịn, rồi sau đó mới tính tới chuyện lấy bằng lái sau.

Hay chuyện cánh báo chí biết sự giàu có của một số chủ hầm cá trên cù lao, nên đến viết bài. Hôm sau báo đăng, mấy đại gia chân đất gọi điện thoại phàn nàn vì "Sao công bố tài sản thật của tụi tui làm gì, lỡ nửa đêm cướp vô nhà thì sao. Đồng ý là chuyện đó 100% sự thật, nhưng cũng phải đề phòng chứ", đã không còn là giai thoại.

Nhưng rồi sau đó, cơn bão lạm phát xuất hiện vào năm 2008, những vụ kiện bán phá giá cá da trơn ở các nước Mỹ, EU... kéo theo hàng loạt chủ hầm nuôi cá da trơn ở “cù lao tỉ phú" vào cái vòng xoáy suy thoái của nó. Ông Phạm Văn Phước năm nay đã ngoài 70 tuổi, vợ ông bị tai biến vừa phải điều trị ở Bệnh viện Chợ Rẫy (TP HCM) về, chi phí thuốc men hết gần 20 triệu đồng, giờ nằm liệt giường. Nghe tin có nhà báo về phản ánh chuyện “cù lao tỉ phú” đang điêu đứng vì cá da trơn sụt giảm giá bất ngờ, ông lọ mọ đạp chiếc xe đạp mini cũ rích, nhỏ xíu tìm đến để phản ánh.

Hai năm trước, thấy nghề nuôi cá da trơn hái ra tiền nên ông cũng đào ao thả cá. Mấy lứa cá đầu, ông thu lãi mỗi lứa trên dưới trăm triệu đồng từ cái hầm cá của mình. Được sự khích lệ bằng... thành công của các chủ hầm cá khác, ông quyết định mở rộng diện tích hầm nuôi cá, tăng thêm số lượng con giống, đầu tư thêm các trang thiết bị phục vụ cho việc chế biến thức ăn cho cá...

Chi phí cho cái hầm khoảng 90.000 con cá da trơn của ông là khoảng 1,5 tỉ đồng, tính ở thời điểm cách đây vài tháng. Đó là chưa kể đến cả trăm ngàn con cá da trơn con đang được ông "dưỡng" ở cái hầm kế tiếp mỗi ngày ngốn của ông không dưới 1 triệu đồng tiền thức ăn. Thêm vào đó, giá cá đột nhiên giảm mạnh từ 17.000/kg xuống còn dưới 14.000/kg, và giá thức ăn cho cá (chủ yếu là cám) bất ngờ đội lên liên tục từ 2.000/kg lên 5.000/kg. Thức ăn thì tăng, giá cá lại giảm khiến các chủ hầm cá lâm vào tình trạng "bỏ thì thương, vương thì nợ".

Không chỉ dừng lại ở đó, thương lái ở thời điểm này còn chọn cách mua cá theo tiêu chuẩn "đo lường khối lượng" rất sát nút, dân nuôi cá gọi là size. Size cho cá được quy định chặt chẽ đến mức, cá muốn bán được giá phải "600g trở lên, 1kg trở xuống", nghĩa là "cá 1,1kg không mua, cá 550g không thâu vào". Người nuôi cá không biết đường nào mà tính cho đàn cá dưới hầm.

Ông Phước nói mấy tháng nay đã không thể gánh nổi chi phí thức ăn cho cá, mỗi lần kêu thương lái đến mua là mỗi lần bị chê cá vượt quá số ký quy định. Kêu người của công ty thu mua cá trên 1kg đến thì được hẹn lần hẹn lữa. Chịu không thấu, ông đành để đàn cá trong hầm đói.

Mà ông nói đàn cá này đã đói đến 2 lần rồi. Lần đầu vào tháng 8/2008, ông để cho đói, cá ốm bớt nhằm bán cho được giá. Ngờ đâu, khi cá đúng size để bán được giá cao nhất thì giá cá lại giảm khủng khiếp. Đành phải "thúc" cá chờ thời. Lần thứ hai là vào tháng 10/2008, ông buộc phải cho cá đói vì... hết tiền.

Trưa hôm ông gặp chúng tôi để trao đổi, thì cũng là lúc ông nhận được tin công ty thu mua cá trên 1kg công bố quyết định ngưng thu mua, chờ qua tết rồi mới tính tiếp. Ông như chết đứng bởi thông tin này. Ngay lập tức, ông chuyển sang chuyện bán cá cho các sạp cá ngoài chợ với giá 10.000/kg, nhưng cũng chẳng chủ sạp nào chịu mua cá. Mà dẫu có chịu mua, cũng không kiếm đâu ra cái chợ nào đủ lớn để tiêu thụ cho ông cả trăm tấn cá cùng lúc.

"Tui muốn điên rồi, chú ơi! Vợ bệnh liệt giường, tiền thuốc phải đi vay hàng xóm, nợ ngân hàng thì đến lúc phải trả, cá không bán được. Mỗi lần ra hầm cá nhìn cảnh cái máy xay thức ăn nằm phủ bụi, nước dưới ao lên rêu, cá đói quẫy đuôi là tui không cầm được nước mắt", ông nghẹn ngào nói.

Ông Phước nói chuyện với chúng tôi mà như năn nỉ, có cách nào phản ánh cho ngân hàng giảm bớt lãi suất không? Dĩ nhiên, chúng tôi không thể nào trả lời cho ông được. Cả đàn cá da trơn đói ăn nổi lờ đờ trên mặt nước đã nổi rêu xanh đọng lại cho chúng tôi cảm giác rất khó tả. Người nuôi cá của miệt “cù lao tỉ phú" ngày nào hiện đang lâm vào cảnh phá sản một sớm một chiều.

Kế hầm cá của ông Phước là hầm cá của ông Phạm Văn Nghĩa. Hầm cá này vẫn đang hoạt động theo kiểu cầm cự. Bỏ cá đói thì không nỡ, cho cá ăn thì tối mặt bởi ông cũng không còn tiền. Ông Nghĩa nói hồi giữa năm vừa qua ông xuất hầm khoảng hơn 70 tấn cá, lỗ khoảng 150 triệu đồng. Thế là, ông vay ngân hàng thêm 130 triệu đồng nữa, để quyết làm một cuộc "ăn thua đủ với giá cá, chứ không lẽ cá cứ xuống giá hoài hay sao". Tính ra ông đã bỏ ra hơn 1 tỉ đồng, đầu tư cho ao cá hiện tại.

Nhưng giờ, ông đã hiểu không nên “cãi nhau” với thị trường là như thế nào. Đứng bên cái máy nhồi thức ăn cho cá, vừa bỏ phần xương cá biển vào máy, ông vừa than ngắn thở dài: "Cầu trời cho chuyến này lỗ 100 triệu thôi, chứ lỗ hơn nữa thiệt tình vợ chồng tui không biết tính làm sao".

Chợt nhớ vào giữa tháng 12/2008, lãnh đạo Hiệp hội Thủy sản 8 tỉnh nuôi cá da trơn của đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) tổ chức hội nghị nhằm lấy ý kiến dự thảo để có văn bản chính thức gửi các Bộ Nông nghiệp, Công thương, Tài chính... về tình hình nuôi cá tra, cá ba sa ở khu vực. Theo thông cáo này, niên vụ cá năm 2009, bước đầu sẽ có khoảng 40 - 50% hộ nuôi đã bỏ trống ao nuôi mà không thả giống cho vụ mới.

Thực trạng trên cho thấy sự thoái trào nghiêm trọng của nghề nuôi cá da trơn hiện nay. Đồng thời cũng là báo động cho các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu cá tra về việc thiếu nguồn cá nguyên liệu trong năm tới và sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu mặt hàng thủy sản này.

Nuôi trồng thủy sản nhất là nuôi cá da trơn là thế mạnh của khu vực ĐBSCL. Thế nhưng, sau một thời gian dài xảy ra nghịch lý về giá cả nguyên liệu lúc lên lúc xuống thì giờ đây người nuôi cá đã thật sự ngán ngẩm và hoảng loạn với cái nghề từng một thời được xem như là "bảo bối" của các hộ nông dân ở miền Tây Nam Bộ. Đặc biệt là vùng cù lao Tân Lộc.

Điều này thể hiện rõ trên diện tích nuôi cá tra của khu vực vì hiện có tới gần 50% diện tích nuôi cá, người nuôi treo hầm. Nguyên nhân chính của sự việc trên là do nhiều tháng qua, giá cá liên tục rớt, người nuôi cá thua lỗ nặng mà chẳng thấy doanh nghiệp thu mua theo hợp đồng ký kết. Ngoài ra còn nhiều nguyên nhân khách quan khác, tác động đến nghề nuôi cá tra.

Vào giữa tháng 11/2008, theo tính toán thì với 1 kg cá tra nguyên liệu người nuôi đã phải chịu lỗ 2.000 đồng. Thế nhưng tại Hội thảo đánh giá tình hình sản xuất tiêu thụ cá da trơn năm 2008 và dự báo năm 2009, do Hiệp hội Nghề nuôi và Chế biến thủy sản An Giang (AFA) và Hiệp hội Nghề cá các tỉnh ĐBSCL tổ chức vẫn công bố con số rất khả quan: Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề ra đến năm 2010 diện tích nuôi toàn vùng được quy hoạch 8.600ha, mức sản lượng 1.250.000 tấn hướng tới xuất khẩu 500 ngàn tấn, kim ngạch xuất khẩu dự kiến 1,3 - 1,5 tỉ USD. Rõ ràng, từ dự thảo hội nghị trên bàn giấy đến "dự thảo lượng cá trong hầm" khả năng sinh lợi từ nghề nuôi cá là khoảng cách rất dài. Có lúc, khoảng cách ấy dài đến mức... không tưởng.

Dĩ nhiên, đó chỉ là những thông tin mang tính khích lệ, chủ yếu về mặt tinh thần. Người nông dân nuôi cá vẫn đang cần những biện pháp cấp thiết hơn để định hướng, thậm chí là các hành động hỗ trợ mang tính thiết thực hơn như: giảm lãi suất ngân hàng, cho đáo hạn tiền nợ, hỗ trợ giá thức ăn... để giúp họ tăng thêm "sức đề kháng" trước cơn bão lạm phát.

Những dự án mang tính vĩ mô, những đánh giá thị trường có tính chiến lược vẫn đang được tiếp diễn. Chỉ có con cá da trơn dưới hầm vẫn đang bị đói, người nông dân nuôi cá vẫn trắng đêm không ngủ vì nghĩ đến số nợ sắp đến hạn thanh toán, đến con cá da trơn mình nuôi không có lối ra. Đã có chuyện, chủ hầm cá chấp nhận cho ngân hàng "xiết"... cá lẫn máy móc chế biến thức ăn, kể cả hầm cá vì không tìm được đầu ra cho cá để có tiền trả nợ ngân hàng.

Đã có những chủ hầm cá chỉ với 63 tấn cá bán với giá trung bình 14.000 đồng/kg như hiện nay phải chấp nhận thua lỗ lên đến con số 400 triệu đồng. Người dân trên “cù lao tỉ phú” chỉ còn biết cầm cự cố gắng "giảm lỗ" trong những tháng ngày sắp tới. Niềm hy vọng của các hộ dân nuôi cá bè chợt lóe lên trong ký ức buồn xưa kia của họ, khi đã từng một thời phải "cầm cự" để chờ những mùa cá bội thu hứa hẹn giá cá sẽ tăng nhanh trở lại.

Một thực tế đáng buồn, phong trào nuôi cá trên “cù lao tỉ phú” nói riêng và ĐBSCL nói chung còn mang tính manh mún và nhỏ lẻ. Thậm chí, người nuôi cá còn phải đối phó với thời tiết "trái gió trở trời". Gần đây nhất, thời điểm tháng 9 đến tháng 10/2008, trời đột nhiên trở rét, dòng sông Hậu xanh mát mọi ngày bỗng trở lạnh. Nước từ sông đổ vào các hầm cá lạnh bất thường so với mọi khi khiến cá ăn nhiều và chết nổi lềnh bềnh trên mặt hồ. Diễn biến thời thiết quá nhanh, quá bất thường làm cho những người có kinh nghiệm nuôi cá nhất cũng phải lao đao theo con nước.

Chu kỳ tuần hoàn trong vấn đề nuôi thủy sản đang bắt đầu lặp lại, nó như một vòng xoáy không thể cưỡng lại được khiến người nuôi cá bị cuốn vào vòng luẩn quẩn không có lối thoát. Mỗi lần vung tay ném thức ăn xuống hồ cho cá, là thêm lần người nuôi cá thở dài khi nhìn những cái quẫy đuôi táp thức ăn của cá và nghĩ chuyện đầu ra cho hầm cá của mình.

Đã có bao giọt nước mắt của người nuôi cá rơi trên hầm cá da trơn (?!).

Con cá da trơn ngày nào còn là cứu cánh cho người nông dân miền Tây thoát nghèo, là lối thoát duy nhất để họ có để đạt được cột mốc "vĩ đại" là làm giàu giờ đây đã quay ngoắt lại 180 độ. Họ hoàn toàn có thể bị phá sản, cuộc sống sẽ lâm vào tình trạng cùng cực hơn bởi con cá một thời từng là cứu tinh của mình.

Vẫn còn nhiều lắm những cái đầu mốc của con cá đói ăn lờ đờ trên hầm nước nhờ nhợ màu xanh rêu. Cái màu u ám đang khiến cả vùng “cù lao tỉ phú" rơi vào tình huống tiến thoái lưỡng nan, bỏ con cá thì không đành lòng, vương con cá thì ngập mặt bởi nợ... Đã không còn lối thoát cho con cá da trơn (?!).

(Còn tiếp)

Kinh Hữu - Đỗ Hưng

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005