Khủng hoảng cung cầu cá ba sa: Hết thừa đến thiếu

Nếu như cách đây vài tháng, người nuôi cá điêu đứng vì khủng hoảng thừa khiến nhiều người lỗ nặng, phải treo ao thì nay, ngành xuất khẩu cá tra, basa lại đang đối mặt với khủng hoảng thiếu. Điều này cho thấy, ngành xuất khẩu cá tra, basa Việt Nam phát triển rất nhanh nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nguyên nhân được xác định là do cách làm ăn manh mún, tự phát, thiếu chiến lược của ngành.

Dự báo thiếu nguyên liệu, thừa nhà máy...

Theo ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cái vòng luẩn quẩn khủng hoảng thừa - thiếu như đã và đang diễn ra là do chưa có một quy hoạch rõ ràng về nuôi cá để cân đối cho phù hợp cung - cầu.

Giá thức ăn nuôi cá leo thang theo lạm phát (ảnh: Vĩnh Kim)

Sự phát triển nghề nuôi cá theo phong trào, sự liên kết rời rạc giữa người nuôi cá và nhà máy chế biến đã dẫn đến tình trạng người nuôi không biết về nhu cầu thị trường, người chế biến không nắm được sản lượng cá thực có tại các ao. Mạnh ai người ấy làm. Trong khi đó, giá thức ăn cho cá cũng leo thang theo lạm phát trong khi ngân hàng lại siết chặt cho vay tín dụng.

Hệ quả là nguồn cung cá nguyên liệu tăng cao khiến giá cá nguyên liệu giảm và người dân lao đao vì cá tồn đã quá lứa đòi ăn... Khó khăn càng chồng chất khi lãi suất cho vay tín dụng của ngân hàng quá cao khiến lượng thu hoạch ồ ạt, làm nguồn cung tăng đột biến.

Mặt khác, nguồn cung tăng kéo giá thành giảm cũng đặt các DN xuất khẩu thủy sản Việt Nam trước nguy cơ bị kiện bán phá giá ở các thị trường xuất khẩu cao hơn.

Thế nhưng, ngay sau khi cơn khủng hoảng thừa vừa tạm lắng dịu do nỗ lực thu mua trước khi giá nguyên liệu tăng, thì ngay lập tức, cơn khủng hoảng thiếu lại chực ập đến. Theo tính toán của các chuyên gia trong ngành, đến khoảng tháng 11, 12, các nước châu Âu bước vào mùa lễ hội và du lịch. Do vậy, nhu cầu tiêu thụ cá tra, basa sẽ tăng mạnh. Tuy nhiên, ngay tháng 11, lượng cá thu hoạch sẽ giảm do vừa qua, trước tình hình lỗ lãi, nhiều hộ nuôi cá đã treo ao. Dự báo, tình trạng thiếu nguyên liệu, thừa nhà máy sẽ xảy ra trong quý IV và kéo dài đến đầu năm 2009.

Theo bà Trần Thị Miêng, Cục phó Cục Chế biến, Thương mại Nông Lâm Thủy sản và Nghề muối, đây không phải là lần đầu tiên diễn ra tình trạng khủng hoảng thừa - thiếu. Nhiều năm qua, ngành nuôi trồng, chế biến, xuất khẩu cá liên tục sống trong cái vòng luẩn quẩn thừa - thiếu như thế này.

Chất lượng giảm sút

Theo thống kê của VASEP, trong 8 tháng đầu năm, cả nước đã xuất khẩu được hơn 412.701 tấn cá tra, ba sa, kim ngạch xuất khẩu đạt 927,967 triệu USD, tăng 73% về khối lượng và gần 48% về giá trị so với cùng kỳ năm 2007. Trong đó, đáng kể là các thị trường EU, Nga, Ucraina, Ai Cập, Mêhico.

Ngoài EU, các thị trường kể trên là những thị trường mới nổi nhưng có tốc độ tăng trưởng cao. Đây cũng chính là những thị trường đã góp phần giải quyết lượng cá tồn trong cơn khủng hoảng thừa vừa qua. Đặc biệt, Nga là thị trường đang tiêu thụ 83.382 tấn cá xuất khẩu của Việt Nam. Thế nhưng, thị trường này đang báo động chất lượng cá tra, basa Việt Nam đang giảm sút.

Bà Trần Bích Nga, Cục phó Cục quản lý chất lượng nông lâm và thủy sản (Nafiqad) cho biết, từ cuối năm 2006, Cục Kiểm dịch động, thực vật Liên bang Nga (VPSS) đã áp dụng quy định mới về kiểm soát thủy sản nhập khẩu. Trong đó, quy định tỷ lệ mạ băng được điều chỉnh từ tối đa 20% xuống còn không quá 10%. Tuy nhiên, hiện nay, vẫn còn nhiều lô hàng có tỷ lệ mạ băng lên đến 30%, thậm chí hơn được các DN Việt Nam xuất qua Nga.

Bà Nga cho biết, sở dĩ có tình trạng này là các nhà máy chế biến, xuất khẩu Việt Nam chạy theo nhu cầu của nhà nhập khẩu (trung gian) để giảm giá mua cá. Tuy nhiên, tỷ lệ mạ băng quá cao so với quy định đã khiến VPSS phản ứng gay gắt.

Ngoài Nga, châu Âu, Nhật Bản cũng thông báo có nhiều lô hàng cá tra Việt Nam bị nhiễm listeria. VPSS cho biết sẽ không cho nhập khẩu nếu phát hiện hàng có nhiễm listeria.

Bên cạnh đó, các nước nhập khẩu khác cũng cảnh báo về tình trạng lạm dụng chất tăng trọng trong cá xuất khẩu Việt Nam. Thị trường châu Âu, Úc cho biết, tỷ lệ protein trong cá tra Việt Nam thấp hơn so với các nước khác (dưới 14% so với 17%). Ngoài ra, tình trạng lén lút bơm nước vào thịt cá vẫn còn tiếp diễn. Đặc biệt, những vi phạm quy định về VSATTP ngày càng nhiều. Nguyên nhân là do nhiều cơ sở chế biến tổ chức phi lê một nơi, cấp đông một nẻo mà không kiểm soát tốt khâu vệ sinh và điều kiện chế biến.

Trước những biểu hiện làm ăn gian dối, làm giảm chất lượng hàng xuất khẩu của một số DN, từ tháng 7/2008, VPSS đã tạm đình chỉ 6 DN Việt Nam có nhiều lô hàng bị cảnh báo về chất lượng, VSATTP.

Theo bà Nga, nếu không sớm chấm dứt tình trạng này, nhiều khả năng cá tra, basa Việt Nam sẽ bị các thị trường nhập khẩu tẩy chay mà trước hết là Nga, một thị trường vốn được cho là tương đối dễ tính.

Siết chặt kiểm tra chất lượng các doanh nghiệp xuất khẩu

Trước những thực trạng của ngành xuất khẩu cá tra, basa, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lương Lê Phương cho rằng, thời gian qua, ngành cá Việt Nam chưa thật sự tuân theo quy luật cung - cầu của thị trường. Do vậy, để cứu lấy cá tra. basa, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp như tăng cường thực hiện ATVSTP trong suốt quy trình từ sản xuất đến chế biến; rà soát, điều chỉnh lại quy hoạch vùng nguyên liệu. Hướng phát triển sắp tới không nên tăng sản lượng mà chú trọng tăng giá trị xuất khẩu.

Song song đó, cần phát triển, mở rộng ra các thị trường mới như Trung Đông, Nam Mỹ bên cạnh các thị trường truyền thống.

Đối với những DN có biểu hiện làm ăn gian dối, lạm dụng chất tăng trọng sẽ không được cấp chứng thư xuất khẩu. Các trường hợp tổ chức phi lê một nơi, cấp đông một nẻo, không đảm bảo VSATTP sẽ bị nghiêm cấm...

Đồng thời, Bộ NN&PTNT sẽ kết hợp với VASEP tăng cường kiểm tra công tác chế biến, bảo quản của nhà máy chế biến, thậm chí kiểm tra hàng tại cảng. Trong chiến dịch này, các hãng sản xuất thức ăn cho cá cũng sẽ bị kiểm tra nghiêm ngặt, bắt đầu từ các DN lớn trở xuống.

Kim Toàn

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005