Thủy sản Cà Mau: Tạo chuỗi liên kết giá trị

Dù là tỉnh đứng trong tốp đầu cả nước về diện tích lẫn sản lượng thuỷ sản, đặc biệt là con tôm, nhưng những năm qua, người nuôi tôm Cà Mau vẫn chưa trọn niềm vui làm giàu. Trái lại, họ chính là người luôn phải gánh chịu nhiều thiệt thòi từ đầu vào con giống, vật tư lẫn đầu ra sản phẩm. Từ thực tế này đòi hỏi phải thắt chặt mối liên kết giữa người nông dân và doanh nghiệp mới mong giảm được gánh nặng cho người nuôi tôm.

Ông Châu Công Bằng, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT, thừa nhận: “Lợi thế thì nhiều, nhưng chuỗi liên kết trong sản xuất thuỷ sản còn nhiều bất cập. Phải mất 3-4 công đoạn, người nông dân mới có thể đưa con tôm tiếp cận được thị trường xuất khẩu. Tất nhiên, qua mỗi giai đoạn ấy người nuôi tôm sẽ mất dần lợi nhuận. Và người được lợi trực tiếp không ai khác lại chính là những người trung gian”.

Thiếu chuỗi liên kết

Thanh tra Sở NN&PTNT thường xuyên kiểm tra đối với các cơ sở kinh doanh thuốc, thức ăn thuỷ sản để bảo đảm chất lượng cho người nuôi tôm sử dụng.

Theo thống kê của Chi cục Nuôi trồng thuỷ sản (NTTS), trung bình hằng năm tổng sản lượng NTTS khoảng 225.000 tấn, riêng tôm khoảng 120.000 tấn. Có tổng số 28 công ty với 38 xí nghiệp chế biến thuỷ sản trực thuộc trên toàn tỉnh, tổng công suất thiết kế 190.000 tấn/năm.

Riêng năm 2012 chế biến đạt hơn 90.000 tấn. Trong đó, xuất khẩu tôm đạt trên 73.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt gần 900 triệu USD, chiếm 36% kim ngạch xuất khẩu tôm của cả nước.

Không chỉ thế, năng lực chế biến xuất khẩu thuỷ sản và thị trường xuất khẩu ngày càng được nâng cao và mở rộng. Hiện tôm Cà Mau đã có mặt tại 82 quốc gia và vùng lãnh thổ; các điều kiện về an toàn vệ sinh thực phẩm đều được tổ chức quốc tế chứng nhận, sản phẩm tôm chế biến đa dạng và phong phú theo yêu cầu của từng khách hàng. Đặc biệt, tôm sinh thái Cà Mau đã được Tổ chức Naturland chứng nhận và giá trị được nâng lên hơn 10% so giá thị trường.

Kết quả là vậy, nhưng trên thực tế người nuôi tôm không làm giàu từ chính nguồn lợi này mà luôn lao đao bởi chuỗi liên kết giá trị chưa có sự phối hợp giữa các chủ thể. Tức là giữa các doanh nghiệp (DN trong lĩnh vực sản xuất, cung ứng giống, thuốc, thức ăn, chế phẩm sinh học và các DN chế biến xuất khẩu (CBXK) thuỷ sản hầu hết chỉ phát triển theo lĩnh vực của mình, chưa có sự phối hợp, liên kết với nhau. Đối với DN sản xuất giống phải qua đại lý mới đến người nuôi. Còn DN chế biến thức ăn, hoá chất, chế phẩm sinh học đến đại lý cấp 1, rồi cấp 2 mới đến tay người tiêu dùng dưới dạng hợp đồng.

Ông Lâm Thanh Dũng, Chủ nhiệm Hợp tác xã (HTX) Đoàn Kết, ấp Tân Long, xã Tân Duyệt, huyện Đầm Dơi, cho biết: “Dù mang tiếng là HTX nhưng trước giờ hoạt động chủ yếu theo hình thức bán cho thương lái chứ không hợp đồng được DN trực tiếp thu mua tôm nên giá cả thường bị ép, thiệt thòi rất nhiều cho người nuôi tôm. Thậm chí có khi lên đầm kiếm lái không kịp khiến tôm “rớt” (chết) nhiều, giảm lợi nhuận rất lớn”.

Toàn tỉnh có hơn 780 cơ sở sản xuất giống và gần 200 cơ sở kinh doanh giống, nhưng mỗi năm cũng chỉ có thể cung cấp 8-9 tỷ con, đáp ứng khoảng 40% lượng tôm thả nuôi trong tỉnh. Còn lại xấp xỉ gần 10-11 tỷ con giống nhập tỉnh.

Ngoài ra, với 147 đại lý, cơ sở kinh doanh thức ăn, chế phẩm sinh học, vi sinh vật, hoá chất dùng trong NTTS có thể đáp ứng khoảng 85% nhu cầu của người nuôi trong toàn tỉnh. Vậy mà, khi đến tay người tiêu dùng thì giá cả cao ngất ngưỡng, chưa có sự hỗ trợ nào cho người nuôi tôm khiến họ luôn kêu ca, phàn nàn, nan giải bài toán lỗ lãi..

Tạo “chất kết dính” cho chuỗi giá trị

Mô hình liên kết đã qua của Cà Mau chủ yếu theo dạng: đầu vào - sản xuất - thu gom - chế biến - thương mại - tiêu dùng. Ở loại hình này, nhà cung cấp đầu vào gồm tôm giống, thuốc thú y thuỷ sản (TYTS) thông qua đại lý cung cấp đến người nuôi tôm.

Theo khảo sát thực tế của Chi cục NTTS, sau khi sản xuất có tới 95% người nuôi tôm bán sản phẩm theo hình thức thu gom (thương lái), chỉ 4% bán cho các vựa thu mua, và 1% là tới thẳng tay người tiêu dùng nội địa. Từ người thu gom có 62,7% tiếp tục bán lại cho vựa thu mua và chỉ 32,3% trực tiếp đến nhà máy chế biến thuỷ sản và sau nhiều công đoạn mới đến giai đoạn cuối cùng là xuất khẩu.

Nhìn vào mô hình liên kết hiện nay có thể thấy từ người nuôi đến xuất khẩu phải trải qua 4 giai đoạn. Cũng có nghĩa là số lợi nhuận mà người nuôi tôm thật sự nhận được giảm dần qua các giai đoạn ấy. Và cuối cùng người trực tiếp sản xuất ra con tôm, cũng là người chịu nhiều vất vả, rủi ro nhất lại chính là người chịu thiệt thòi nhiều nhất trong mô hình liên kết như hiện nay.

Từ những thực tế đó, Sở NN&PTNT xây dựng mô hình liên kết mới, trong đó có sự tham gia tích cực và gắn trách nhiệm từ các bên trong chuỗi giá trị. Đối với người nuôi tôm: một đơn vị diện tích đất nuôi tôm công nghiệp phải góp tối thiểu 25% vốn (qua máy móc, trang thiết bị, con giống, lao động, nhiên liệu…); doanh nghiệp cung cấp vật tư hỗ trợ người nuôi tôm tối thiểu 35% thông qua hình thức bán hàng trả sau không tính lãi. Còn về phía ngân hàng cho vay tối thiểu 40% vốn qua hình thức cho vay thế chấp.

DN CBXK hỗ trợ người nuôi tôm thông qua tất cả các kích cỡ tôm với giá thị trường, xem xét hỗ trợ giá cho bà con trong vùng dự án (có chứng nhận) từ 2-10%/kg tôm nguyên liệu. Nhà nước hỗ trợ cơ chế, chính sách, đầu tư hạ tầng, thuỷ lợi khép kín, lưới điện 3 pha, hỗ trợ kỹ thuật, hỗ trợ kiểm soát dịch bệnh, xét nghiệm tôm giống và kiểm tra dư lượng kháng sinh và hỗ trợ nhà máy trong việc thu mua và xuất khẩu.

Chuỗi liên kết mới sẽ là người nuôi tôm được mua trực tiếp con giống, thức ăn, thuốc TYTS từ doanh nghiệp với mức ưu đãi. Người nuôi tôm sẽ được bán trực tiếp con tôm cho DN chế biến, đóng gói bỏ qua 2 trung gian đầu mối. Theo đó, mô hình mới sẽ đặt trách nhiệm cho mỗi bên tham gia cùng có lợi.

Đại diện Công ty giống Việt Úc, đơn vị sẽ cùng phối hợp trong chuỗi liên kết giá trị này, hứa hẹn: “Sẽ hỗ trợ từ 20-30% con giống cho các HTX nếu như có sự cố xảy ra nhưng người dân cũng phải tuân thủ theo quy trình nuôi của công ty để giảm rủi ro, thất thoát”.

“Quan trọng hơn hết trong chuỗi liên kết này chính là tạo dựng lòng tin giữa các bên tham gia, gắn trách nhiệm của người dân và doanh nghiệp. Thông qua đó nâng cao năng lực cho các cán bộ HTX, tổ hợp tác trong bố trí sản xuất, nhằm đảm bảo đúng quy trình, kỹ thuật nuôi.

Về phía Sở NN&PTNT sẽ tạo điều kiện thuận lợi nhất cho DN hỗ trợ các hoạt động. Làm sao để chuỗi liên kết thật sự phát huy hiệu quả và giảm gánh nặng, tăng lợi nhuận cho người nuôi tôm”, ông Châu Công Bằng nhấn mạnh.

Hồng Nhung

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005