Quảng Ninh: Đằng sau mùa sứa: Bảo vệ nguồn lợi thế nào?

Việc đánh bắt sứa đã mang lại nguồn thu không nhỏ cho nhiều ngư dân, cũng tạo công ăn việc làm thời vụ cho hàng ngàn lao động trong và ngoài tỉnh Quảng Ninh. Tuy nhiên, đi kèm với đó còn là những hệ lụy mà không phải ai cũng nhìn thấy. Đó là vấn đề về môi trường, về hệ sinh thái và hệ lụy ở những địa phương đang có số lượng người đổ về đột biến vào những mùa sứa.

Đã mạnh tay đầu tư

Rời hải trình và những câu chuyện của ông Đàn chúng tôi đến với huyện Cô Tô - nơi được coi là “vựa sứa” lớn nhất của tỉnh. Vào mỗi vụ sứa, huyện đảo nhỏ bé chưa đến 6.000 dân này đón khoảng trên dưới 2.000 lao động đổ về chỉ để phục vụ riêng cho khai thác và chế biến sứa. Toàn huyện hiện có gần 40 xưởng chế biến sứa đang hoạt động hết công suất cả ngày lẫn đêm cho kịp với thời vụ. Nếu nói Cô Tô bây giờ như một nhà máy nhộn nhịp cũng không sai vì ngoài số lượng lao động đông đảo được tăng cường từ các địa bàn khác thì ở Cô Tô cũng đang huy động trên 80% cư dân trong độ tuổi lao động tham gia vào các công đoạn khai thác, chế biến sứa.

Sứa sau khi được sơ chế đóng thùng xuất sang Trung Quốc.

Được biết trong thời gian đầu, ngoài việc vớt sứa, người dân đảo chỉ biết bán sản phẩm thô cho thương lái Trung Quốc với giá thành rất thấp. Mọi khâu từ sơ chế đến đóng gói và xuất bán đều do người Trung Quốc làm chủ. Giá nhân công vì thế rất rẻ, nghề sứa cũng không đem lại giá trị kinh tế là bao. Tuy nhiên, chừng 5 năm trở lại đây khi nhu cầu thị trường mở rộng, rất nhiều người dân trên đảo mạnh dạn vay vốn đầu tư các cơ sở chế biến ngày càng quy mô, từng bước làm chủ các công đoạn chế biến sứa. Chính vì vậy, giá trị từ khai thác, chế biến sứa cũng được nâng cao đáng kể. Ước tính hàng năm, chỉ tính riêng mỗi vụ sứa, Cô Tô thu về hàng chục tỷ đồng từ nguồn lợi này. Cũng có thể nói, sứa đã mang lại sự “đổi đời” cho nhiều người dân đảo.

Tới thăm xưởng chế biến sứa Mai Đàm (xã Thanh Lân) của gia đình bà Bùi Thị Ngát chúng tôi không khỏi ngạc nhiên khi thấy hệ thống quy mô nhà xưởng chế biến sứa lên tới hàng chục tỷ đồng cùng hàng trăm lao động đang miệt mài làm việc ở đủ các công đoạn. Vừa chỉ việc cho thợ, bà Ngát trao đổi với chúng tôi: “Gia đình chúng tôi ra đảo Cô Tô cũng đã hơn chục năm rồi. Cũng từng thử đủ các thứ nghề nhưng chẳng nghề nào cho thu nhập ổn định cả. Quanh năm chỉ trông chờ vào những vụ sứa để trang trải. Thế nhưng do chỉ làm được các khâu đầu như đánh bắt, sơ chế… nên giá trị thu lại rất thấp. Trong khi, sứa thành phẩm bán ra thị trường Trung Quốc lại rất cao. Chính vì vậy, cả gia đình tích góp, cộng thêm với vay mượn để đầu tư xưởng chế biến. Lợi nhuận thu được hàng năm lại đổ hết vào xây dựng nhà xưởng. Mãi đến năm 2012 cơ bản hệ thống nhà xưởng mới tạm gọi là đủ đáp ứng yêu cầu. Bây giờ chúng tôi chỉ còn phải thuê kỹ sư Trung Quốc tham gia vào công đoạn pha chế bể ngâm sứa thôi nên lợi nhuận thu từ nghề sứa cao hơn trước rất nhiều. Lương trả cho lao động cũng cao hơn trước. Lao động đơn giản nhất là cắt sứa cũng được trả từ 4 - 5 triệu đồng/tháng”.

Công đoạn sơ chế sứa.

Không chỉ có cơ sở chế biến Mai Đàm, rất nhiều cơ sở chế biến khác tại Cô Tô cũng đang tích cực được đầu tư quy mô hơn. Đến 90% các công đoạn chế biến sứa hiện nay tại các cơ sở đều chủ động được. Theo khẳng định của một chủ cơ sở sản xuất thì ngay cả khâu pha chế bể ngâm sứa (công việc vốn chỉ có chuyên gia Trung Quốc đảm nhận) không phải người Việt Nam không làm được nhưng do yêu cầu từ phía bạn hàng nên công đoạn này vẫn phải thuê, chưa chủ động được. Trong tương lai, nếu thị trường mở rộng hơn, có nhiều đơn hàng ngoài bạn hàng Trung Quốc ra, rất có thể, 100% các khâu từ đánh bắt đến chế biến, đóng gói đều sẽ được hoàn thiện từ lao động của địa phương. Những thương hiệu sứa đóng gói thành phẩm tại Cô Tô, Vân Đồn cũng có thể có mặt trên thị trường.

Cũng cần mạnh tay bảo vệ

Sứa - nguồn lợi khổng lồ thì ai cũng thấy rõ, thế nhưng, qua rất nhiều mùa khai thác có thể nói ít thấy có một giải pháp nào được thực hiện với mục đích bảo vệ nguồn tài nguyên sứa cũng như bảo vệ môi trường biển từ hoạt động khai thác sứa. Qua tìm hiểu được biết, trong quá trình khai thác, đối với những phần sứa không cần thiết sẽ bị loại bỏ ngay trong khâu đánh bắt (chủ yếu là đầu sứa). Số lượng xác sứa bị bỏ như vậy rất lớn. Tuy nhiên, qua khảo sát ý kiến của ngư dân, thậm chí của nhiều cấp lãnh đạo cho thấy vấn đề này chưa được quan tâm đúng mức và nhìn nhận thấu đáo. Đa số đều cho rằng: Khi xác sứa vứt vào môi trường biển sẽ phân huỷ hết thành bọt biển. Hoàn toàn không gây ô nhiễm. Còn ở các xưởng chế biến, các bể ngâm đều chỉ có phèn và muối (??) nên cũng không thể gây ô nhiễm môi trường biển… Điều này là hoàn toàn sai. Bài học về ô nhiễm môi trường biển do khai thác sứa cũng đã có ở một số địa phương như Hải Phòng và Nghệ An thời gian qua. Do việc đánh bắt sứa tăng đột biến cộng thêm nhận thức của đại bộ phận ngư dân chưa cao dẫn đến việc vứt xác sứa số lượng lớn trên biển một cách bừa bãi. Xác sứa chưa phân huỷ đã trôi dạt vào ven bờ, không chỉ gây mất mỹ quan các khu du lịch mà còn gây ô nhiễm tại một số khu vực bãi tắm. Ở Quảng Ninh, trong thời gian không xa, với nguồn lợi kinh tế mà đánh bắt sứa mang lại, chắc chắn, quy mô khai thác và chế biến sứa sẽ còn tăng mạnh, đặc biệt là ở các xã đảo của 2 huyện là Vân Đồn và Cô Tô. Trong khi, song song với đó, 2 địa phương này còn là 2 địa phương trọng điểm định hướng phát triển du lịch. Sẽ thế nào nếu vấn đề khai thác sứa vẫn cứ “thả nổi” như hiện tại?

Bên cạnh vấn đề về môi trường, việc quản lý người dân “nhập cư” vào mỗi mùa khai thác sứa hiện nay cũng có điều phải lưu tâm. Theo thống kê của UBND huyện Cô Tô, vào mùa sứa mỗi năm, huyện đảo đã đón hàng nghìn lao động từ khắp nơi đổ về. Kéo theo đó là nhu cầu về ăn, nghỉ, sinh hoạt… Được biết, đa phần số lượng lao động này ăn, ngủ tại các xưởng chế biến của chủ; đối với tàu thuyền đánh bắt, nếu là tàu thuyền từ địa phương khác đến thì sinh hoạt ngay trên tàu thuyền cho đến hết mùa sứa… Như vậy, chính quyền địa phương phải có biện pháp quản lý hiệu quả số lượng cư dân mới này.

Lời kết

Rõ ràng, đằng sau những “mùa vàng” trên biển hôm nay vẫn còn rất nhiều điều để ngẫm nghĩ. Cần cả một quy hoạch chiến lược dài hơi nhằm phát huy hiệu quả của thứ “vàng trắng” tưởng như vô tận này. Từ thực tế cho thấy, sẽ không có nguồn lợi thuỷ sản nào là vô tận nếu con người cứ khai thác ồ ạt mà không nghĩ tới việc bảo vệ, phát triển.

Hồng Nhung

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005