Hải Dương: Đi cuốc chạch đồng

Cứ khoảng thời gian từ rằm tháng bảy đến tháng chạp, người dân thôn Nghi Khê, xã Tân Kỳ (Tứ Kỳ) lại chia nhau thành từng tốp đi cuốc chạch đồng.

Chạch, lươn đều được thương lái đến thu mua tận nhà

Nghề của làng

Phải mất nhiều lần hẹn hò tôi mới được anh Nguyễn Công Đức (35 tuổi), một người có thâm niên gần 15 năm trong nghề cuốc chạch ở thôn Nghi Khê đồng ý cho đi theo một chuyến. Buổi sáng đầu tháng 10 âm lịch, trời hơi se lạnh, tôi đến nhà anh từ sớm. Anh bảo: "Người nào trước khi đi cuốc chạch cũng phải "đánh" một bữa cơm thật no nê thì mới có sức vì thường đi xuyên trưa sang chiều mới về".

Nhóm của anh Đức có 4 người, đều là anh em họ hàng, mỗi người 1 chiếc xe đạp, 1 cái cuốc, 1 chiếc xô nhỏ bằng nhựa hoặc cao su (dùng để gạn nước khi cần) và 1 chiếc giỏ. Mọi người cũng không quên mang theo ít nước uống, bánh chưng hoặc ít bánh ngọt phòng khi đói. Tôi chưa đi cuốc chạch lần nào, nói chính xác hơn là không biết gì về cái nghề này nên chỉ được anh Đức giao cho nhiệm vụ xách xô và nước uống, đồ ăn. 6 giờ 30, cả đoàn lên đường. Lẽ ra hôm nay, nhóm sẽ đi lên huyện Cẩm Giàng để cuốc chạch, nhưng vì sợ tôi không quen đi xa nên cả nhóm quyết định sang khu triều trũng thôn Lạc Dục, xã Hưng Đạo (cùng huyện Tứ Kỳ), cách nhà khoảng 4 km. Đến nơi, cả nhóm gửi xe đạp vào một nhà dân và chia tách nhau ra để đi tìm nơi có thể cuốc chạch. Tôi đi theo anh Đức. "Cả vùng triều rộng lớn thế này biết nơi nào có chạch mà cuốc hả anh?" - Tôi hỏi. Anh Đức cười bảo: "Chạch thường sống ở những kênh mương cạn nước nhưng bùn vẫn phải ướt, nếu bùn quá loãng hoặc đã khô là không có chạch. Nhìn trên bề mặt ruộng trũng hoặc kênh mương có nhiều lỗ tròn to bằng chiếc bút bi là chắc chắn có chạch. Chạch thường sống ở gần bờ nhiều hơn".

Chọn một đoạn kênh thích hợp, anh Đức bắt đầu trổ nghề. Sau vài nhát cuốc, 1 chú chạch đã bị anh tóm gọn. "Có vẻ cuốc chạch cũng dễ anh nhỉ?" - Tôi hỏi tiếp. "Nhìn thì vậy thôi. Con chạch da rất trơn, lẩn nhanh. Vì thế, phải lựa và đoán được đường di chuyển của chạch mới bắt được. Ngày tôi mới đi cuốc chạch, loay hoay mãi mới bắt được chúng. Sau rồi được những người lớn tuổi bảo cho cách bắt, dần dần mới quen" - Anh Đức giải thích. Những nhát cuốc cứ tiếp diễn, thi thoảng anh lại bắt được một con chạch hoặc một con lươn.

Gần 3 giờ sau, cả nhóm gọi nhau ngồi nghỉ tạm, uống nước, ăn thêm cái bánh để lấy lại sức. Anh Đức bảo: "Khu này chỉ có chạch nhỏ, nhưng thi thoảng cũng bắt được lươn". Tôi tranh thủ hỏi thêm về nghề cuốc chạch. Qua trao đổi với các anh, tôi được biết, nghề cuốc chạch ở thôn Nghi Khê đã có từ rất lâu, không ai biết rõ phong trào này hình thành từ bao giờ, chỉ biết từ khi còn nhỏ các anh đã được bố cho đi theo cuốc chạch. Mà cũng lạ, chỉ có người trong thôn Nghi Khê là đi cuốc chạch, người dân các thôn trong và ngoài xã thì không. Vào thời gian từ rằm tháng bảy đến tháng chạp là lúc nông nhàn, ruộng đồng cạn nước và cũng là mùa có nhiều chạch, cánh đàn ông ở thôn Nghi Khê (thường chỉ những người ngoài 30 - 45 tuổi) lại rủ nhau đi cuốc chạch. Trung bình có khoảng 50 - 60 người thường xuyên đi, lúc đông lên tới trên 100 người. Mọi người thường chia nhau ra thành từng nhóm nhỏ, mỗi nhóm 3 - 5 người. Địa điểm cuốc chạch không giới hạn, có khi cách nhà cả chục km. Nhiều người trong làng rủ nhau sang Ninh Giang, Gia Lộc, có nhóm ngược lên Cẩm Giàng, Bình Giang, Nam Sách. Không ít nhóm lên tận Hưng Yên, Gia Lâm (Hà Nội) cuốc chạch. Những ai đi trong bán kính 30 - 40 km thì sử dụng xe đạp làm phương tiện, còn xa hơn thì phải đi bằng xe máy.

Kiếm đôi trăm mỗi ngày

Anh Nguyễn Thế Đông (30 tuổi), một người trong nhóm của anh Đức chia sẻ: "Chúng tôi xuất thân từ nông nghiệp, không có điều kiện học hành lên cao. Ngoài trồng rau, cấy lúa hay chăn nuôi, những lúc như thế này lại rủ nhau đi cuốc chạch để tăng thêm thu nhập". Tôi hỏi: "Mỗi tháng các anh đi được bao nhiêu buổi, thu nhập có khá không?". Anh Đông đáp: "Khoảng 15 - 20 ngày. Những ngày trời mưa hoặc gia đình có công việc thì nghỉ. Có năm, chúng tôi đi cuốc chạch đến 27 - 28 Tết mới nghỉ. Những năm trước, mỗi ngày đi cũng được 2 - 3 kg, bây giờ chạch khan hiếm nên ai giỏi cũng chỉ kiếm được 1,5 - 2 kg cả chạch và lươn, chỉ đi xa gặp nơi có nhiều chạch thì may ra mới được 3 kg/ngày. Được cái chạch, lươn đều có người đến thu mua tận nhà. Bây giờ cũng có nhiều nơi nuôi chạch, nhưng người mua vẫn thích chạch đồng hơn. Hiện tại, mỗi cân chạch, lươn bán với giá 85 - 90 nghìn đồng, có lúc bán được 100 - 105 nghìn đồng (cao hơn giá chạch nuôi 20 - 30 nghìn đồng). Mỗi người đi cuốc chạch cũng kiếm được đôi trăm mỗi ngày".

Cuốc chạch là một công việc rất vất vả. Ngoài việc mỗi ngày phải làm liên tục từ 8 - 10 tiếng đồng hồ, lấm lem bùn đất từ chân lên đầu, mặt mũi đen nhẻm, những người đi cuốc chạch cũng thường xuyên gặp rủi ro, thậm chí tai nạn giẫm phải mảnh thủy tinh, các vật sắc nhọn rất nguy hiểm. Đó là chưa kể những trường hợp phải vượt 50 - 70 cây số sang các tỉnh khác cuốc chạch, nhưng khi đến nơi thì trời mưa to phải quay về. Có nhóm đang cuốc chạch còn bị người dân địa phương xua đuổi vì họ sợ sẽ làm hỏng bờ vùng, mương máng... Cũng chính vì thế mà hiện số người đi cuốc chạch ở trong thôn giảm đi nhiều.

Sau gần nửa giờ nghỉ ngơi, nhóm chúng tôi tiếp tục lên đường sang khu triều trũng xã Bình Lãng. Ở đây, các thành viên trong nhóm của anh Đức tiếp tục chia nhau ra. Mọi người cặm cụi lật từng vạt bèo tây, cỏ dại ven bờ kênh đã cạn gần hết nước để bắt chạch. Chẳng mấy chốc đã sang đầu giờ chiều. Chỉ có đi theo các anh cũng khiến tôi thấm mệt. Gần 4 giờ chiều, cả nhóm gọi nhau chuẩn bị ra về. Các anh khoe, hôm nay, mỗi người bắt được bình quân 1,5 - 2 kg cả chạch và lươn. Thông thường như những nhóm khác, người nào cuốc được nhiều thì hưởng nhiều, cuốc được ít thì hưởng ít. Riêng nhóm của anh Đức, số chạch, lươn mọi người bắt được sẽ gộp chung lại, bán được bao nhiêu tiền sẽ chia đều cho cả 4 người.

Trên đường về, anh Đức tâm sự: "Ngày trước chạch rất nhiều. Chỉ cần xắn bùn ở máng nước trên ruộng hoặc dưới mương nhỏ là có. Giờ người ta sử dụng kích điện, rồi nguồn nước bị ô nhiễm nên chạch cứ ít dần đi. Kiếm được như hôm nay là cũng khá rồi".

5 giờ chiều, cả nhóm về tới đầu làng, một số nhóm khác cũng về đến nơi. Toàn bộ số chạch, lươn bắt được, buổi tối sẽ có thương lái đến thu mua tận nhà. Mọi người hỏi thăm, trò chuyện với nhau rôm rả.

TIẾN MẠNH

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005