Phát triển nuôi và chế biến cá tra xuất khẩu: Khó bền vững nếu lợi ích người nuôi bị bỏ quên

Hằng năm, con cá tra tại ĐBSCL đã giúp mang lại kim ngạch xuất khẩu hàng tỉ USD và trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu mang lại nguồn ngoại tệ đứng hàng đầu. Nhưng, đằng sau vinh quang này, nhiều nông dân nuôi cá tra chẳng những không được hưởng lợi ích tương xứng mà còn phải trả giá bằng sự "tán gia, bại sản". Nông dân cho rằng, phần lớn hậu quả mà họ phải gánh là hệ quả của sự thiếu sòng phẳng từ phía doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi và chế biến làm ăn không chân chính…

Bán cá tra dưới mức giá thành sản xuất

Thu hoạch cá tra tại ao nuôi của một hộ dân ở phường Thuận An, quận Thốt Nốt, TP Cần Thơ.

Những ngày gần đây, nông dân nuôi cá tra tại TP Cần Thơ và nhiều tỉnh thành ĐBSCL như "đứng, ngồi trên đống lửa" khi giá cá tra liên tục có chiều hướng giảm và xuống dưới mức giá thành sản xuất. Hiện cá tra nguyên liệu xuất khẩu (loại cá thịt trắng, đẹp) chỉ còn ở mức 21.500 - 22.000 đồng/kg. Xuất ao bán cá vào thời điểm này, nông dân nuôi cá tra đang bị lỗ ít nhất từ 1.500 - 2.500 đồng/kg do giá thành nuôi cá tra thương phẩm đang ở mức từ 23.500 - 24.500 đồng/kg. Tuy nhiên, không bán, neo cá lại "càng chết" với các khoản tiền thức ăn thêm, tiền lãi vốn vay cũng tăng và sợ nhất là cá bị quá cỡ, doanh nghiệp chê không mua hoặc mua với giá rẻ tệ. Các năm trước, giá cá tra nguyên liệu thường bắt đầu tăng dần từ tháng 11 cho đến Tết Dương lịch và kéo dài đến Tết Nguyên đán, thậm chí qua tháng Giêng. Năm nay, đã vào tháng 12 nhưng giá cá tra vẫn ở mức thấp. Rất đáng lo ngại cho người nuôi! Nhiều doanh nghiệp chế biến cá tra xuất khẩu nhìn nhận, giá cá tra nguyên liệu không thể tăng được do lượng cá tra tới lứa xuất bán nhiều. Trong khi đó, đầu ra các sản phẩm cá tra xuất khẩu không mạnh như các năm trước do năm nay tình hình kinh tế thế giới gặp nhiều khó khăn, sức tiêu thụ sản phẩm tại nhiều thị trường bị sụt giảm…

Nông dân phải bán cá tra nguyên liệu với mức giá dưới giá thành sản xuất đã thường xuyên xảy ra những năm qua. Không phải giá cá tra nguyên liệu chỉ bị sụt giảm nghiêm trọng khi đầu ra trong xuất khẩu gặp "vấn đề", mà ngay cả thời điểm xuất khẩu tốt giá cũng giảm. Nguyên nhân chỉ vì doanh nghiệp bảo: Thiếu vốn, không có khả năng mua cá hoặc vì lượng cá nguyên liệu trong dân tới lứa xuất bán nhiều, doanh nghiệp không mua kịp!? Theo nhiều nông dân nuôi cá tra ở TP Cần Thơ, thực tế có phần đúng như vậy. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, đây chỉ là cái cớ để doanh nghiệp "ép giá" mua cá của nông dân. Ngoài ra, ngày càng nhiều doanh nghiệp chế biến cá tra xuất khẩu bỏ vốn đầu tư mua, thuê đất để tự nuôi cá dẫn đến dễ bị "kẹt vốn" khi đầu ra có vấn đề. Doanh nghiệp cũng dễ quay lại ép giá thu mua cá tra của nông dân khi phải "ưu tiên" tiêu thụ cá tra do mình nuôi. Ông Lê Văn Chiến, một nông dân đã có nhiều kinh nghiệm trong nuôi cá tra ở phường Thốt Nốt, quận Thốt Nốt, TP Cần Thơ, cho rằng: "Kinh tế khó khăn, đầu ra xuất khẩu cá tra gặp khó hơn các năm trước cũng là điều dễ hiểu. Song, theo tôi, giá cá tra ngày càng có dấu hiệu sụt giảm xuống dưới mức giá thành sản xuất là do có tình trạng cạnh tranh thiếu lành mạnh trong đầu ra xuất khẩu giữa các doanh nghiệp trong nước với nhau, nhất là việc đua nhau để giảm giá nhằm bán được hàng, dẫn đến làm lợi cho nước ngoài và gây thua thiệt cho nền sản xuất trong nước. Nếu tình trạng này không sớm được chấm dứt, tới đây chắc chắn sẽ có nhiều nông dân nuôi cá tra buộc phải treo ao, bỏ nghề".

Nông dân chịu nhiều thua thiệt

Hằng năm, nhờ có 10 công đất sản xuất lúa và chiếc ghe 30 tấn thu mua, kinh doanh lúa gạo, gia đình ông Lê Thanh Hùng ở Thốt Nốt, TP Cần Thơ có thu nhập và cuộc sống tương đối tốt. Nhưng, con cá tra đã khiến gia đình ông lâm cảnh nợ bạc tỉ, gia đình rơi vào bế tắc, hạnh phúc đổ vỡ khi người con dâu trong gia đình đã chán nản bỏ nhà ra đi. Không chỉ vậy, ông Hùng đã bị bệnh tai biến 2 năm nay. Các thành viên khác còn lại trong nhà ai cũng mất tinh thần làm ăn khi tài sản chẳng còn gì quý giá ngoài 10 công lúa trước đây giờ thành ao cá tra đang chờ kêu bán để trả bớt một phần nợ nần. Ông Lê Thanh Hùng nghẹn ngào nói: "Vỡ nợ là chuyện khó tránh khỏi khi bao nhiêu vốn liếng và vốn vay lên đến hàng tỉ đồng, gia đình tôi đổ hết vào ao cá, rồi trông chờ sự may rủi của đầu ra. May thì ít nhưng rủi ro luôn nhiều khi giá cả và chất lượng con giống, thức ăn chăn nuôi bất ổn. Không chỉ vậy, sản phẩm đầu ra lại luôn bị doanh nghiệp ép giá mỗi khi thấy thừa hàng hoặc đầu ra xuất khẩu có vấn đề. Đau lòng hơn hết là tình trạng "cò cá" nhảy vào làm tiền của nông dân. Nhiều lúc muốn bán được cá, gia đình tôi phải chi hàng chục triệu đồng cho "cò cá". Nhưng bán hầm cá xong, ít nhất mỗi lần cũng trên 2 tỉ đồng vậy mà bị doanh nghiệp "ngâm" từ 3 - 7 tháng mới trả hết tiền. Doanh nghiệp có thể hưởng lợi hàng chục triệu đồng, thậm chí cả trăm triệu đồng từ việc chậm trả tiền cá. Nhưng gia đình phải vay "nóng" tiền bên ngoài để trả nợ vay ngân hàng đã đến hạn. Cứ mỗi tỉ đồng tiền vay "nóng" phải trả lãi trên 10 triệu đồng/ngày, chỉ cần chịu lãi trong 3 - 4 ngày chờ trả nợ cũ, làm thủ tục vay mới vốn của ngân hàng, gia đình tôi tự nhiên cũng bị mất trắng 30 - 40 triệu đồng!".

Trường hợp của ông Lê Thanh Hùng ở phường Thuận An, quận Thốt Nốt không phải là cá biệt. Bởi, chỉ riêng tại phường Thuận An có nhiều người nuôi cá tra cũng lâm cảnh nợ nần và có người phải bỏ nhà tốn biệt xứ hoặc có những biểu hiện bất thường về thần kinh… Hiện nay, nhiều nông dân nuôi cá tra càng dễ bị rơi vào phá sản khi giá cá tra xuống dưới mức giá thành sản xuất. Thiếu vốn nhưng nông dân nuôi cá tra hầu như không thể tiếp cận nguồn vốn vay từ các ngân hàng. Không ít doanh nghiệp chế biến cá tra xuất khẩu vẫn đã và đang tiếp tục thực hiện các chiêu trò ép giá và chiếm dụng vốn của nông dân bằng cách cố tình kéo dài thời gian trả tiền mua cá. Nông dân cũng đang đối mặt với tình trạng giá thành nuôi cá có xu hướng "đội lên từng ngày" do giá thức ăn chăn nuôi tăng và chất lượng chưa bảo đảm. Hiện, giá thức ăn cho cá tra ở mức từ 11.800 - 12.000 đồng/kg nhưng chỉ có một vài loại nông dân có thể tin tưởng vào chất lượng, giúp cá đạt tăng trọng 1 kg khi cho ăn từ 1,6 - 1,62 kg thức ăn. Ngoài ra, tỷ lệ cá bị hụt trong ao nuôi chỉ ở mức 10 - 15% trong các năm trước nay đã lên ở mức 30 - 50%, cho thấy chất lượng con giống và điều kiện nuôi đang có dấu hiệu bất ổn mới.

Hiện tại, 2 hầm cá tra với số lượng khoảng 250.000 con của ông Võ Văn Đệ ở khu vực Thới Bình 2, phường Thuận An, quận Thốt Nốt đã đạt trọng lượng khoảng 600 g/con, gần tới ngày xuất bán. Ông cho biết: "Phải chi có doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm hay mướn nuôi gia công, cho hưởng lợi từ 500 - 1.000 đồng/kg cá nguyên liệu cũng đỡ. Tự nuôi mà giờ thấy giá cả và tình hình thu mua cá của doanh nghiệp như hiện nay tôi rất lo... Nhưng, không nuôi thì biết làm gì khi đất ruộng của tôi đều đã đào ao cá. Đợt thu hoạch cá trước vụ nuôi này, tôi bán cá được giá 23.800 đồng/kg. Nhưng tính ra không có lời vì bị doanh nghiệp chiếm dụng vốn tới gần 5 tháng mới trả hết tiền. Coi như phá huề! Dù 2 bên có làm hợp đồng mua bán bằng giấy nhưng không có công chứng của Nhà nước nên bán cá xong doanh nghiệp không chịu trả tiền liền tôi chỉ biết ngày ngày đi năn nỉ họ".

Từ những thực tế trên, để phát triển con cá tra bền vững, nhiều ý kiến cho rằng Nhà nước, các hiệp hội nghề cá và doanh nghiệp cần quan tâm nhiều hơn nữa trong việc đảm bảo lợi ích của nông dân nuôi cá tra và người lao động trong nghề cá nói chung. Đặc biệt, phải nhanh chóng chấn chỉnh lại hoạt động xuất khẩu và tổ chức lại sản xuất nhằm cân đối cung cầu thị trường, đảm bảo cho tất cả các bên tham gia chuỗi giá trị cá tra đều có thể sống được với nghề…

KHÁNH TRUNG

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005