Để nghề nuôi tôm phát triển bền vững: Những hệ lụy

Những bất cập trong quản lý nuôi trồng thủy sản đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển bền vững. Hệ quả của nó là gây nên sự phát triển mất cân đối và tạo nên những áp lực nặng nề cho nền kinh tế. Đặc biệt là nguy cơ làm hủy hoại môi trường sống, mất thị trường tiêu thụ và doanh nghiệp có thể bị phá sản vì hàng hóa kém chất lượng.

Chi hàng trăm tỷ đồng cho phòng chống dịch bệnh

Xuất phát từ việc thiếu những định hướng chiến lược, thiếu những giải pháp bền vững trong phát triển nghề nuôi tôm, nên cả ngành quản lý và người nuôi tôm cứ phải lo chạy “vắt giò” cho việc chống dịch, thay vì chủ động phòng dịch. Mỗi năm, Nhà nước phải bỏ ra hàng chục tỷ đồng cho công tác phòng chống dịch bệnh trên tôm. Đơn cử như năm 2011 là 17 tỷ đồng. Và dự toán kinh phí phòng chống dịch bệnh trên tôm năm 2012 cũng hơn 23 tỷ đồng. Đó là chưa kể đến con số hàng chục tỷ đồng do nông dân tự đầu tư thuốc thú y thủy sản, các loại hóa chất khác để xử lý dịch bệnh trên tôm. Vậy mà tôm vẫn chết và cứ thay nhau “ăn” mất đất, mất nhà của nông dân. Kéo theo đó là nhiều nông dân mang cảnh nợ nần chồng chất từ những năm 2000 và đến nay vẫn chưa trả hết. Riêng huyện Hòa Bình, nợ cho vay nuôi tôm đã hơn 90 tỷ đồng, trong đó có 84 tỷ đồng từ 2.472 hộ nuôi rơi vào khung nợ xấu, không có khả năng thanh toán.

Việc tìm giải pháp để nâng cao giá trị xuất khẩu hiện nay là rất cần thiết. Trong ảnh: Chế biến tôm xuất khẩu tại Công ty TNHH Một thành viên thủy sản Tân Phong Phú (huyện Hòa Bình).

Mỗi năm, Nhà nước và nông dân phải đổ hàng chục tỷ đồng cho xử lý dịch bệnh, nhưng môi trường vẫn bị ô nhiễm nặng nề từ nhiều loại hóa chất, nhất là việc lạm dụng các loại thuốc không rõ nguồn gốc từ nông dân. Báo cáo về môi trường của tỉnh năm 2011 cho thấy, diễn biến nồng độ của nhiều chất trong môi trường đã vượt mức giới hạn, quy chuẩn cho phép. Nếu không có giải pháp khắc phục ngay bây giờ sẽ tác động xấu đến môi trường, hủy hoại hệ sinh thái, nguồn lợi thủy sản và các loại thủy sinh khác. Đơn cử như nồng độ Amonia trong mặt nước ở vùng Nam Quốc lộ (QL) 1A trong mùa khô vượt quy chuẩn cho phép từ 1,06 - 1,56 lần; hay nồng độ Nitrit vượt quy chuẩn từ 1,53 - 2,88 lần; hoặc nồng độ BOD, COD cũng vượt quy chuẩn cho phép… Nghiêm trọng nhất là nước thải (không qua xử lý) từ các công ty chế biến thủy sản xuất khẩu xả thải trực tiếp ra kênh xáng Bạc Liêu - Cà Mau làm môi trường ô nhiễm nặng nề. Trong khi đó, có đến hàng trăm hộ nuôi tôm nằm giáp với QL 1A đều lấy nước nuôi trồng thủy sản từ kênh xáng này!

Doanh nghiệp kêu trời!

Do ô nhiễm môi trường sản xuất, nên các doanh nghiệp xuất khẩu đã phải sử dụng nhiều loại hóa chất để xử lý tôm trước khi đưa vào chế biến. Vì nếu không, chỉ cần một lô hàng xuất khẩu bị phát hiện tôm nhiễm kháng sinh, doanh nghiệp coi như phá sản. Đối với các nước nhập khẩu, khi phát hiện hàng hóa của một đơn vị, công ty không đảm bảo chất lượng, thì họ không chỉ tẩy chay hàng hóa, mà còn đăng tải tên của công ty ấy trên các phương tiện thông tin đại chúng để các công ty nhập khẩu thủy sản khác không hợp tác kinh doanh.

Theo các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản của tỉnh, trong hợp tác kinh doanh với các công ty nước ngoài, chỉ cần bị mất uy tín một lần coi như mất thị trường mãi mãi. Biết vậy, nhưng không lẽ lô tôm nào trước khi đưa vào nhà máy, doanh nghiệp cũng phải bốc mẫu đem đi xét nghiệm, bởi giá phân tích mẫu rất cao. Chỉ tính riêng phân tích chỉ tiêu xem tôm có bị nhiễm kháng sinh cấm hay không, doanh nghiệp phải bỏ ra từ 4 - 5 triệu đồng/mẫu. Nếu phân tích thêm các chỉ tiêu khác để đảm bảo an toàn tuyệt đối thì trên 10 triệu đồng/mẫu, lại phải mất nhiều thời gian. Vả lại, việc bốc mẫu lại mang tính ngẫu nhiên, nên chuyện “hên xui” cũng thường xảy ra. Trong hàng trăm ngàn con tôm nguyên liệu, một vài mẫu được bốc ra đem đi phân tích biết đâu lại là con tôm bị nhiễm kháng sinh! Đó là chưa kể đến chuyện do thiếu nguồn tôm phục vụ cho chế biến, doanh nghiệp đành phải mua tôm bơm chích tạp chất để thanh toán với các đơn hàng đã ký kết. Và đã mua tôm bơm chích tạp chất thì phải dùng hóa chất để xử lý. Việc làm “bất đắc dĩ” này lại tốn thêm một khoản chi phí không nhỏ trong việc làm sạch con tôm.

Mỗi năm, nông dân sản xuất khoảng 70.000 - 80.000 tấn tôm nguyên liệu, nhưng lượng tôm đưa vào các nhà máy chế biến chỉ khoảng 30 - 40%. Trong ảnh: Thu hoạch tôm ở xã Vĩnh Trạch Đông, TP. Bạc Liêu. Ảnh: L.D

Những áp lực về nguồn nguyên liệu phục vụ cho chế biến và hàng loạt chi phí phát sinh khác đã làm cho các doanh nghiệp xuất khẩu thêm đuối sức. Ông Hồ Văn Bạch, Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty TNHH thực phẩm - thủy sản Minh Bạch (huyện Giá Rai) nói: “Nếu nông dân không lạm dụng các chất kháng sinh cấm trong nuôi tôm, thì doanh nghiệp xuất khẩu đâu có gánh thêm nỗi lo về hàng hóa không đảm bảo chất lượng và cả chi phí xử lý. Và dù biết nguồn tôm không đảm bảo chất lượng, nhưng các nhà máy cũng phải mua để có hàng xuất khẩu và giữ chân công nhân. Cuộc chạy đua này nếu còn kéo dài chỉ có “chết cả đám”. Doanh nghiệp thì tự triệt nhau, người nuôi tôm thì không quan tâm đến chất lượng hàng hóa do chính mình sản xuất”.

Khổ vì mạnh ai nấy làm!

Thực trạng trong sản xuất nuôi trồng, chế biến thủy sản xuất khẩu cho thấy, mối liên kết trong chuỗi giá trị từ cánh đồng đến nhà máy qua hơn 10 năm chuyển đổi sản xuất vẫn chưa được hình thành. Nạn “mạnh ai nấy làm” là nguyên nhân cơ bản để Bạc Liêu chưa thể phát huy hết các tiềm năng, thế mạnh từ ngành kinh tế mũi nhọn này. Đồng thời làm nảy sinh hàng loạt mâu thuẫn đẩy người nuôi tôm và doanh nghiệp xuất khẩu lâm vào cảnh khó khăn.

Doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu cứ than thiếu nguồn tôm nguyên liệu, phải mua tôm bơm chích tạp chất, nhưng lại không liên kết sản xuất với người nông dân. Bằng chứng là mỗi năm Bạc Liêu sản xuất trung bình khoảng 70.000 - 80.000 tấn tôm, nhưng lượng tôm được đưa vào các nhà máy chế biến chỉ khoảng 30 - 40%. Cụ thể, năm 2008, sản lượng tôm nuôi đạt gần 64.000 tấn, nhưng chế biến xuất khẩu chỉ hơn 24.000 tấn. Hay năm 2009, tôm nuôi đạt 68.200 tấn, nhưng chế biến xuất khẩu chỉ thực hiện 26.366 tấn. Hoặc năm 2010, sản lượng tôm nuôi đạt 67.595 tấn, nhưng chế biến xuất khẩu chỉ dừng ở con số 25.443 tấn. Ngay cả năm 2011, xuất khẩu tôm được coi là được mùa nhưng cũng chỉ chế biến xuất khẩu 23.600 tấn (trên tổng sản lượng tôm nuôi là 87.600 tấn). Từ đó, vấn đề đặt ra, hơn 60% nguồn tôm nguyên liệu chạy đi đâu? Liên tiếp trong nhiều năm qua, Bạc Liêu đã mất đi hàng trăm triệu USD/năm mang lại từ con tôm xuất khẩu và nguồn thu thuế từ con tôm nguyên liệu bị thất thoát.

Sự khủng hoảng và liên tiếp vỡ nợ của nhiều đại gia xuất khẩu thủy sản khu vực ĐBSCL và một số doanh nghiệp xuất khẩu tầm cỡ của tỉnh cũng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về những nguy cơ, rủi ro mà các doanh nghiệp xuất khẩu của tỉnh phải đương đầu. Các doanh nghiệp xuất khẩu của tỉnh có bị cuốn vào vòng xoáy khủng hoảng này hay không? Nếu không, thì cần phải làm gì khi sự tồn tại của các doanh nghiệp xuất khẩu có liên quan trực tiếp đến sự phát triển của nghề nuôi tôm… Những câu hỏi ấy cần được phân tích, làm rõ.

Lư Dũng

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005