Hoạt động R&D quyết định tương lai ngành cá tra

Tiến sỹ Philippe Serene thuyết trình tại hội nghị “Nâng cao chất lượng thức ăn cá tra/basa hướng đến hội nhập kinh tế và phát triển bền vững” do Wilmar Agro VN tổ chức tai Long Xuyên vào ngày 04/11/2011

“Tương lai của ngành cá tra Việt nam sẽ bị đe dọa nếu không đẩy mạnh đầu tư cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển”.

Đó là phát biểu của TS Philippe Serene – chuyên gia dinh dưỡng tại hội thảo “Nâng cao chất lượng thức ăn cá tra/basa hướng đến hội nhập kinh tế và phát triển bền vững” do công ty Wilmar Agro Việt Nam tổ chức tại Long Xuyên ngày 04/11/2011.

Theo ông, mặc dù nghiên cứu và phát triển (R&D) có ý nghĩa đặc biệt quan trọng và liên quan mật thiết với tất cả các khâu trong chuỗi giá trị, nhưng hiện nay công tác này chưa được đầu tư đúng mức, thậm chí còn nhiều lĩnh vực bị bỏ ngỏ. Nguyên nhân của tình trạng này nhiều khi không đơn thuần do bị giới hạn về nguồn lực tài chính hay trình độ khoa học kỹ thuật, mà còn có nguyên nhân chủ quan là nhận thức không đầy đủ của hệ thống quản lý.

Nếu so sánh Việt Nam với một số nước có nhiều tiềm năng NTTS trong khu vực như Campuchia, Philippin, Inđônêxia, Trung Quốc hay Ấn Độ, có thể nói ngành cá tra Việt Nam có lợi thế “độc nhất vô nhị”. Ở các nước đó, ngành nuôi cá da trơn nói chung, trong đó có cá tra, chủ yếu chỉ để phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội địa. Việc phát triển nuôi cá tra của họ còn gặp vô vàn khó khăn. Do đó, nếu được quan tâm đầu tư nghiên cứu phát triển để phát huy đúng mức những lợi thế của mình, ngành công nghiệp cá tra Việt Nam còn có thể tiến rất xa.

Trong rất nhiều lĩnh vực cần quan tâm, TS Philippe Serene cho rằng, những vấn đề R&D sau đây nên được tập trung đầu tư càng sớm càng tốt.

Nghiên cứu sinh sản, cải thiện di truyền

Hiện nay, cá tra có hai quần thể hoàn toàn thuần chủng phân bố ở Lào và đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Đây là điều kiện thuận lợi để bảo tồn nguồn gen thuần vô cùng quí giá làm nguyên liệu cho công tác nghiên cứu sinh sản và di truyền, nhằm cải thiện chất lượng con giống, nâng cao tính trạng sinh trưởng, tăng khả năng chống chọi với dịch bệnh... Nhưng trong thực tế, đàn cá bố mẹ ở các cơ sở sản xuất giống lại đã và đang bị suy thoái nhanh chóng, dẫn đến tình trạng lai gần, lai cận huyết, chất lượng cá giống ngày càng thấp, tốc độ tăng trưởng và khả năng kháng bệnh ngày càng suy giảm.

Các diễn giả tại hội nghị: từ trái qua phải Tiến sỹ Lê Thanh Hùng – Trưởng khoa Thủy Sản, ĐH Nông Lâm TP.HCM, Ông Lee Swee Heng – Tổng GĐ Wilmar Agro VN, Tiến Sỹ Philippe Serene – Chuyên gia dinh dưỡng thủy sản

Bên cạnh đó, việc quản lý hoạt động sản xuất giống cá tra hầu như bị bỏ ngỏ nên xuất hiện nhiều yếu tố tiêu cực, cả về trình độ kỹ thuật, ý thức tuân thủ quy trình sản xuất, cho đến quy hoạch sản xuất, bảo đảm an toàn dịch bệnh và môi trường.

TS Philippe dẫn chứng: “Ở thượng nguồn khi sông vào Việt Nam, trại sản xuất cá tra giống như nấm, qui mô nhỏ lẻ, nằm san sát nhau. Nhiều trại sử dụng chung một nguồn nước, nhưng việc quản lý, phòng ngừa dịch bệnh lại bị bỏ ngỏ, dịch bệnh tràn lan. Khi một trang trại bị nhiễm bệnh là cả khu vực bị ảnh hưởng”.

Theo kết quả điều tra của Viện nghiên cứu NTTS 2, các cơ sở sản xuất cá tra bột rất ít quan tâm nguồn gốc đàn cá bố mẹ và chất lượng của chúng. Có tới 57,4% cá tra bố mẹ có nguồn gốc từ cá nuôi thương phẩm. Thậm chí, con giống của đàn cá bố mẹ này khi nuôi lớn lại dùng làm cá bố mẹ để tiếp tục sản sinh ra những thế hệ cá giống mới với chất lượng càng thấp hơn. Đây là vòng xoáy xuống dốc mà ngành cá tra Việt Nam đang phải đối mặt.

Bộ NN&PTNT đã phần nào nhận thấy vấn đề và đã cho thực hiện dự án “Chuyển giao công nghệ sản xuất giống cá tra có chất lượng di truyền cao về tính trạng tăng trưởng cho các tỉnh ĐBSCL”, song việc thực hiện gặp nhiều vướng mắc và tiến độ triển khai rất chậm.

Đây cũng là một trong những vấn đề rất cần quan tâm thúc đẩy.

Nghiên cứu dinh dưỡng và thức ăn cho cá

Từ một vài nhà máy sản xuất nhỏ lẻ với sản lượng khoảng 200.000 tấn trong những năm 1990, đến nay Việt Nam đã có tới hàng trăm nhà máy của các hãng sản xuất thức ăn thủy sản nổi tiếng thế giới và một số nhà đầu tư trong nước, với sản lượng hằng năm lên đến 2 - 3 triệu tấn. Những năm 2005 - 2006 là giai đoạn phát triển nhanh nhất của ngành công nghiệp sản xuất thức ăn thủy sản. Hiện nay, ngành công nghiệp này đang trong giai đoạn tái cấu trúc, có dấu hiệu phục hồi sau thời kỳ đi xuống cùng với sự thăng trầm của ngành nuôi cá tra 2008 - 2010 do suy thoái kinh tế, một số DN đã phải đóng cửa.

Hiện nay, các nhà máy chế biến thức ăn thủy sản chỉ sử dụng được khoảng 60% công suất thiết kế, 40% còn lại là sự lãng phí rất lớn, nhưng cũng có thể coi đó là một tiềm năng. TS Võ Hùng Dũng, Giám đốc VCCI Cần Thơ, cho biết: “Phải mất 3 đến 4 năm nữa mới ’tiêu hóa’ hết 40% công suất này. Do đó trong ngắn hạn chúng ta không cần đầu tư thêm nhà máy, mà vấn đề cần quan tâm chính là đổi mới công nghệ sản xuất”.

TS Philippe Serene cho rằng: “Việt Nam đang phải đối mặt với những khó khăn trong sản xuất thức ăn cho cá, mà điển hình là công nghệ không hợp lý, gây thất thoát, lãng phí, tốn kém”. Đơn cử trong công nghệ sấy, hầu hết nhà máy chế biến thức ăn vẫn sử dụng công nghệ sấy ngang, gây hao phí nhiều năng lượng. Trong khi đó, chỉ cần sử dụng công nghệ sấy tháp đã có thể tiết kiệm tới 10 - 15% năng lượng.

Thành quả nghiên cứu về công nghệ sản xuất thức ăn thủy sản ở Việt Nam khá nghèo nàn. Ngoài các đề tài nghiên cứu với quy mô nhỏ, các viện, trường chưa đưa ra kết quả nghiên cứu nào thành quy trình công nghệ hoàn chỉnh để phổ biến áp dụng đại trà vào sản xuất, đặc biệt trong lĩnh vực chế biến thức ăn cho cá bột.

Từ 1995 đến 1998, cá bột chủ yếu được cho ăn thức ăn tươi như sinh vật phù du, trứng gà, cá tạp băm nhỏ,… Đến những năm 2000 - 2007, các nhà sản xuất thức ăn công nghiệp vẫn chủ yếu sản xuất thức ăn nuôi cá thịt với hàm lượng protein 22 - 28%, còn thức ăn cho cá con vẫn bị bỏ ngỏ. Chỉ vài năm gần đây mới bắt đầu xuất hiện thức ăn cho cá giống với hàm lượng đạm 35 - 45%.

Một trong những hoạt động có ý nghĩa thiết thực trong lĩnh vực thức ăn thủy sản là nghiên cứu về ảnh hưởng của cám gạo ôxy hóa dầu lên khả năng tiêu hóa và chức năng gan của cá (bệnh gan vàng, tác động đến hệ thống miễn dịch của cá – giảm khả năng sinh bạch cầu), bắt đầu từ năm 1996.

Cám gạo chiếm khoảng 30% nguyên liệu sản xuất thức ăn và được xác định là thành phần dễ bị suy giảm chất lượng nhất trong quá trình bảo quản. Trong giai đoạn 2002 - 2005, công ty Calofic/Wilmar Agro Việt Nam kết hợp với trường Đại học Cần Thơ đã nghiên cứu và cho ra đời sản phẩm Cám Vàng (cám gạo trích ly dầu, xử lý ổn định chất lượng, loại trừ các tác nhân oxy hóa). Tuy nhiên, đến nay một số DN chế biến thức ăn vẫn còn sử dụng cám gạo ôi dầu làm nguyên liệu sản xuất.

Qua hơn 10 năm, các nghiên cứu hầu như chỉ nhằm làm sao để có thức ăn với giá trị dinh dưỡng cao hơn. Đến nay, hướng nghiên cứu này có vẻ đã chạm ngưỡng, chỉ đem lại vài cải tiến nhỏ. Từ thời điểm này, nên có cách tiếp cận tốt hơn, tập trung nhiều hơn đến các chức năng sinh lý của cá, như tiêu hóa, cải thiện chức năng gan, tăng cường hệ miễn dịch, v.v...

Chương trình sức khỏe cá nuôi

Các biện pháp thâm canh luôn có tác động xấu đến môi trường, gây ảnh hưởng bất lợi cho sức khỏe cá, làm tăng tỷ lệ cá chết, giảm hiệu quả sản xuất. Trong thực hành nuôi cá, việc xây dựng và áp dụng các chương trình an toàn sinh học còn rất hạn chế; trong khi đó các biện pháp điều trị bằng kháng sinh, hóa dược thường bị các nhà NK và khách hàng nước ngoài phản đối.

Gần đây, đã có một số kết quả tích cực trong nghiên cứu vácxin phòng một số loại bệnh cho cá tra do Intervet, Phamaq,... phát triển. Tuy nhiên, còn cần có thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa trong lĩnh vực này.

Bên cạnh đó, cần thay đổi một số tập quán trong sản xuất có ảnh hưởng đến năng suất và hiệu quả nuôi, chẳng hạn cho cá ăn tập trung vào từng thời điểm mà không chia nhỏ làm nhiều lần, khiến cho cá không ăn hết thức ăn, tiêu hóa kém, làm tăng hệ số thức ăn đồng thời gây ô nhiễm môi trường nước, ảnh hưởng đến sức khỏe cá nuôi. Ngay cả công nghệ thu hoạch cũng nên thay đổi, không để kéo dài thời gian thu hoạch hết cá trong từng ao nuôi lên đến 3 - 4 ngày, ảnh hưởng xấu đến chất lượng và tỷ lệ phi lê...

Đỗ Văn Thông

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005