Những “vệ sĩ” của động vật quý hiếm: Đỏ mắt tìm cá trong Sách đỏ

Hệ thống hồ nhân tạo của trung tâm quốc gia Giống hải sản miền Trung nằm biệt lập trên một khu đất cao, cách bờ biển Nha Trang (Khánh Hoà) khoảng 1 km. Trong đó có những loài hải sản thuộc dự án Bảo tồn lưu giữ nguồn gien và giống các loại thuỷ sản nước lợ mặn gồm: cá mú cọp (33 con), cá song da báo (26 con), cua huỳnh đế (50 con)... Nhìn những con cá giống, có con nặng cả trăm ký thong dong bơi lội, ít người biết rằng các nhà nghiên cứu đã phải vất vả như thế nào để “gom” được chúng về đây.

Lặn ngụp tìm cá

Phó giám đốc trung tâm quốc gia Giống hải sản miền Trung Nguyễn Văn Hùng gọi vui công tác thu thập nguồn gien cá bố mẹ mang về làm giống là “mót cá”, bởi “để thu được cá chúng tôi phải đi nhiều nơi, mỗi nơi gom được vài con và mất nhiều năm mới có được đàn cá như bây giờ”.

Anh Nguyễn Văn Dũng, phó phòng công nghệ sinh học kiểm tra tình trạng sức khoẻ của ấu trùng cá giống. Ảnh: Trung Dũng

Anh Hùng mô tả: “Loài cá nào đã được xác định cần bảo tồn sẽ được đưa vào danh mục dự án. Chúng tôi phải nghiên cứu kỹ môi trường sống, địa điểm phân bố, tập tính của chúng. Thời gian đầu chúng tôi bám sát ngư dân, đặt hàng họ loài cá cần tìm, nhưng nhiều chuyến đi chỉ thu được cá chết. Có khi cá chết trong lúc đánh bắt hoặc trên đường vận chuyển vào bờ”. Hay người dân cũng bắt được cá sống nhưng không đủ tiêu chuẩn về kích cỡ, trọng lượng… nên nhiều khi “chúng tôi ra khơi cùng ngư dân, lênh đênh trên biển cả tháng trời”, anh Hùng kể. Trong những chuyến ra khơi như thế, khi tàu “đóng” nơi nghi có cá, các nhà nghiên cứu sẽ phối hợp thợ lặn để khảo sát. “Có những chuyến đi “trắng tay toàn tập”. Nhưng nếu bắt được con nào thì tìm cách bảo quản trong bể chuyên dụng. Những chuyến đi ngắn ngày, cá sẽ được gây mê để đưa vào bờ. Nuôi khoảng mười ngày, nếu cá ăn được mồi chết thì bắt đầu đưa vào nuôi vỗ”, anh Nguyễn Văn Dũng, phó phòng Công nghệ sinh học của trung tâm cho biết.

Thức, ngủ cùng cá

Anh Hùng nói thêm: “Dự án bảo tồn nguồn gien được thực hiện theo hai hình thức là bảo vệ nguồn gien trong môi trường sinh thái tự nhiên và trong môi trường nhân tạo. Dự án của chúng tôi thuộc hình thức thứ hai, được triển khai từ năm 2005”. Đối tượng dự án là những loài hải sản quý hiếm và có thể mang lại giá trị kinh tế, bởi sau khi hoàn tất công tác bảo tồn nguồn gien của loài nào, loài đó sẽ được nhân giống rộng rãi, đưa ra khỏi danh sách “báo động” để trở thành thương phẩm. Một đối tượng được đưa vào diện bảo tồn sẽ được hoạch định thời gian nghiên cứu, ra con giống từ bảy đến mười năm. Và trong ngần ấy thời gian, các nhà nghiên cứu gần như thức, ngủ cùng từng loài cá mà mình theo dõi...

“Mỗi người một cuốn sổ, trong đó ghi lại các đầu việc phải làm trong ngày, các thông số theo dõi… Làm công việc này thì không kể thứ bảy hay chủ nhật, ngày hay đêm”, Lại Đức Lương Bình – nghiên cứu viên thuộc trung tâm Giống hải sản miền Trung, nói. Cá giống khi đã quen với môi trường nuôi nhân tạo sẽ sinh sản. Thời gian đầu, mười chuyên gia của trung tâm sẽ túc trực để gom trứng giống. Sau này, khi các thiết bị tiên tiến được đưa vào, các nghiên cứu viên có thể “ép” cá đẻ theo lịch bằng cách tiêm kích dục tố.

Cách khu vực hồ cá giống không xa là hệ thống khép kín gồm các hồ dùng để ương cá giống, nuôi tảo làm thức ăn cho cá… Cứ mỗi khu vực như vậy, bao giờ cũng có hai, ba nghiên cứu viên túc trực. Nghiên cứu viên Nguyễn Khắc Đạt múc lên một chén nước từ hồ, rọi đèn pin vào để chúng tôi nhìn thấy những chấm đen li ti trong nước: ấu trùng cá. “Thời gian ấu trùng càng dài thì quản lý càng khó. Không phải bắt tay vào làm là ra được con giống liền. Chỉ cá biệt là cá chẽm, dự tính bảy năm nhưng hai năm chúng tôi đã hoàn thiện được quy trình và chuyển giao, còn những loài khác như cá mú cọp, cá cam, cá song da báo… dù đã thực hiện bốn, năm năm nhưng vẫn phải tiếp tục”, anh Hùng nói.

Các nghiên cứu viên cho biết, cái khó trong việc sản xuất giống là cố làm sao hiểu thật nhanh tập tính của cá con. Những thông số chính xác về nồng độ nước, kích cỡ thức ăn cho mỗi giai đoạn quyết định sự thành bại của cả quy trình. Vậy mà họ đã có những phút lặng người khi chỉ tích tắc, cá con chết nổi trắng bể. Anh Dũng nhớ lại: “Ấu trùng cá mú cọp cực kỳ khó tính. Dù chúng tôi đã tạo ra dòng luân trùng cực nhỏ để cá ăn nhưng vẫn không thành công. Do bệnh môi trường? Chất lượng cá bố mẹ không tốt? Cuối cùng, chúng tôi phát hiện đó là do thức ăn”. Một lần khác, cá mú chấm cam con tự dưng dính chùm chết hàng loạt. Không ai bảo ai, nhóm nghiên cứu lại phân công nhau thức trắng và cuối cùng phát hiện nguyên nhân là gai cá đâm vào nhau tiết ra chất nhờn khiến chúng dính lại và chết.

Thuần dưỡng từ năm 2004, đến nay nhóm nghiên cứu đã tạo được bốn vạn con giống, cứ mỗi con (nuôi khoảng 70 ngày) sẽ bán với giá 9.000 đồng. Ngoài bảo tồn cá, những loài hải sản khác như cua huỳnh đế, tôm mũ ni… cũng đang được bảo tồn tại đây. Thời điểm này, công việc lai tạo các giống cá với nhau để tạo ra giống mới, mang lại giá trị kinh tế cũng đang được trung tâm triển khai…

Một số loài cá có tên trong Sách đỏ đang được bảo tồn

Cá mú cọp Epinephelus fuscoguttatus: Sống ở vùng biển mặn, có rạn đá san hô hay nền đáy có đá tạo thành hang hốc, độ sâu 1 – 60 m. Ở Việt Nam, cá mú cọp tập trung ở vùng biển miền Trung và Nam bộ, chủ yếu là vùng biển Phú Quý – Bình Thuận. Là loài cá có giá trị thương mại cao (làm thực phẩm và làm cảnh).

Cá song da báo Plectropomus leopardus: Phân bố ở ven biển Nam Trung bộ từ Phú Yên đến Bình Thuận, Trường Sa. Sống chủ yếu ở rạn san hô sâu 3 – 100 m.

Cá song vua Epinephelus lanceolatus: Phân bố ở biển Quảng Ninh, Nam Định, ven biển miền Trung từ Đà Nẵng đến Bình Thuận. Chúng thường sống ở các hang đá và các rạn san hô ở ven bờ, cửa sông, các cảng, sông sâu đến 100 m. Thức ăn chủ yếu là cá, mực và các loài tôm cua lớn.

Cá song chanh Epinephelus malabaricus: Còn có tên là cá mú điểm gai. Chúng sống được cả ở vùng biển khơi và vùng nước lợ, có thể đạt đến chiều dài 234 cm và nặng 150 kg. Là loài cá có giá trị thương mại cao (làm thực phẩm).

TRỌNG VĂN SƯU TẦM – ẢNH: RIA3.ORG.VN

TRUNG DŨNG

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005