Nhìn lại quy hoạch vùng nuôi cá da trơn: Những hệ lụy khó lường

KTNT - Mặc dù nuôi cá tra đã trở thành nghề chủ lực ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nhưng do diện tích nuôi tăng quá nhanh so với quy hoạch, không tuân thủ quy trình kỹ thuật nên các vùng nuôi cá tra ở ĐBSCL đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm nặng nề, kéo theo đó là hàng loạt hệ lụy khác.

Môi trường bị đe doạ

Con cá tra đã từng có thời kỳ “vàng son” khi giá xuất khẩu cá tra phi lê lên đến 3,2 USD/kg (năm 2007), người nuôi có thể kiếm tiền tỷ sau 6-7 tháng nuôi. Do vậy, thật dễ hiểu khi đến đâu cũng nghe bà con bàn chuyện nuôi cá tra, vay tiền ngân hàng để mua đất, đào ao, nuôi cá. Đơn cử như tại Tiền Giang, phong trào nuôi cá tra phục vụ chế biến xuất khẩu chỉ mới bắt đầu nổi lên từ năm 2004 với diện tích ban đầu chỉ vài chục hecta. Vài năm trở lại đây, nghề nuôi cá tra ở tỉnh này phát triển khá nhanh. Năm 2007, tổng diện tích nuôi cá tra của tỉnh là hơn 920ha, trong đó có 82ha nuôi thâm canh, còn lại là nuôi nhỏ lẻ theo nông hộ.

Theo khuyến cáo của ngành chức năng, mỗi hộ khi nuôi cá tra cần dành một phần diện tích làm ao lắng, lọc để xử lý nước thải trước khi thải ra môi trường với tỷ lệ thích hợp 3-1 (3ha nuôi thì phải có 1ha làm nơi lọc, xử lý nước thải), thế nhưng hầu như tất cả người nuôi cá tra đều không coi trọng khâu này mà thường xả chất thải trực tiếp ra sông, kênh rạch.

Một số kết quả nghiên cứu cho thấy, chỉ 17% trọng lượng khô của thức ăn cung cấp cho ao nuôi được chuyển thành sinh khối, phần còn lại thải ra môi trường dưới dạng phân và chất hữu cơ dư thừa. Như vậy, khi ĐBSCL có 1 triệu tấn cá thì sẽ có tới 1,6 triệu tấn chất thải ra môi trường. Đây chính là nguyên nhân khiến dịch bệnh phát sinh, khiến cá tra, ba sa chết hàng loạt.

Ông Trần Anh Dũng, Phó chi cục trưởng Chi cục Thủy sản An Giang cho biết: “Mấy năm qua, cứ đến vụ đông xuân là bà con nuôi thủy sản dọc tuyến sông Tiền và sông Hậu lại phải chứng kiến cảnh cá chết. Qua khảo sát từ hơn 3.300 bè nuôi trên các tuyến sông tại An Giang, hầu hết các bè đều neo đậu không đúng khoảng cách an toàn”.

Hội Nghề cá Việt Nam cho rằng, tình trạng nuôi thủy sản tự phát ở ĐBSCL đã đến mức gây hệ lụy khó lường, là nguy cơ chính dẫn đến ô nhiễm môi trường. Vì vậy, vấn đề bức thiết hiện nay là phải quy hoạch và tổ chức lại sản xuất.

Luẩn quẩn thừa-thiếu

Vài năm gần đây, nghề nuôi cá tra bắt đầu có xu hướng đi xuống, nông dân treo ao ngày càng nhiều. Điều này cho thấy thực trạng kém bền vững của nghề nuôi cá tra thiếu quy hoạch. Theo ông Bùi Đức Quý, Phó cục trưởng Cục Nuôi trồng thủy sản (Bộ Nông nghiệp và PTNT), ĐBSCL có tiềm năng lớn về nuôi trồng thủy sản, song các vấn đề về quy hoạch và hệ thống hạ tầng lại chưa đáp ứng yêu cầu như quy hoạch thủy lợi còn chậm và thiếu đồng bộ; việc kiểm soát chất lượng con giống và thức ăn còn bị thả nổi; năng lực quản lý môi trường và dịch bệnh yếu...

Điển hình là việc nông dân tự nuôi, doanh nghiệp tự xây dựng nhà máy ồ ạt trong một thời gian ngắn đã khiến việc sản xuất, tiêu thụ và xuất khẩu sản phẩm cá tra rơi vào vòng luẩn quẩn thừa - thiếu.

Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL phân tích: Lâu nay việc nuôi cá tra của nước ta luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Khi giá cá tăng, nông dân đổ xô đi vay vốn nuôi cá, dẫn đến khủng hoảng thừa, giá cá rớt liên tục. Tình trạng dư thừa cá đã gây áp lực cho thị trường và các doanh nghiệp chế biến. Cá không bán được, nông dân không có tiền trả tín dụng, không có vốn tái đầu tư, khiến họ phải treo ao. Rút cục là các doanh nghiệp chế biến lại rơi vào cảnh khốn đốn vì thiếu nguyên liệu.

Vòng luẩn quẩn thừa - thiếu trên sẽ còn lặp lại khi trong vùng đang có quá nhiều nhà máy chế biến, quá nhiều lực lượng tham gia vào chuỗi xuất khẩu. Theo thống kê của Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản, tính đến năm 2008 toàn vùng có 189 nhà máy với tổng công suất thiết kế khoảng 1,2 triệu tấn/năm, so với năm 2003, số nhà máy tăng 2,3 lần, công suất thiết kế tăng tới 2,7 lần. Nhưng điều đáng nói lõ, tỷ lệ huy động công suất chỉ đạt 58,6%.

Ông Nguyễn Thanh Tùng, Phó viện trưởng Viện Kinh tế và Quy hoạch thủy sản nhận xét, việc phát triển nhà máy chế biến cũng như vùng nguyên liệu một cách tự phát ở ĐBSCL đã tạo ra sự mất ổn định giữa cung và cầu trong hoạt động sản xuất kinh doanh, ngoài ra còn gây lãng phí, hiệu quả sản xuất không cao.

Bên cạnh đó, vùng ĐBSCL hiện nay còn có rất nhiều công ty không có nhà máy chế biến, không có vùng nguyên liệu, họ chỉ thực hiện thu mua cá của dân rồi bán lại cho các nhà máy. Vấn đề mấu chốt là sự tranh mua, tranh bán giữa các doanh nghiệp và khủng hoảng cung - cầu khiến nông dân lãnh đủ hậu quả.

Thiên Hương

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005