Hứng cá trên Biển Hồ

Vùng Biển Hồ thuộc tỉnh Kompong Chnang ở Campuchia là nơi có cách đánh bắt cá kỳ lạ, độc đáo, được gọi là những lô cá làm điểm săn bắt cá cung cấp cho toàn thị trường đất nước chùa tháp. Theo chân những ngư dân Kompong Chnang cùng mẻ cá vào mùa, phóng viên Sài Gòn Tiếp Thị ghi lại những cảm nhận, hình ảnh, và câu chuyện sinh động của nghề săn bắt cá độc đáo của cư dân Biển Hồ, trong đó đa phần là người Việt.

Lô cá trên dòng Mekong

15 phút ngồi chờ đợi cho một mẻ lưới chứa đến 50 tấn cá, câu chuyện về cách đánh bắt cá kỳ lạ và hấp dẫn ấy như một lời mời gọi hấp dẫn, đưa tôi tìm đến những lô cá vùng Biển Hồ ở đất nước Campuchia.

Gác lại những thần tích, những huyền thoại về đất nước chùa tháp với một nền văn minh Angkor rực rỡ, tôi rong ruổi trên con đường quốc lộ 5 nối liền từ thủ đô Phnom Penh với tỉnh Kompong Chnang theo lộ trình gần 100km để tìm đến một nét độc đáo của những ngư dân vùng Biển Hồ, cùng theo họ tham gia vào công việc mưu sinh hàng ngày trên những lô đánh bắt cá theo kiểu truyền thống của người Campuchia.

Thợ cá đang kéo lưới khi có hiệu lệnh kéo lưới “hứng” cá

Lô cá

Túi nước Biển Hồ chứa đầy các loại cá, khi con nước đổ xuôi theo dòng Mekong như phân phát theo cả những sản vật quý giá của Biển Hồ cho cư dân đôi bờ, và ngay những cửa sông ấy, các lô cá được lập nên với hình thức tương tự như đáy hàng khơi của cư dân miệt đất mũi Cà Mau, nhưng quy mô rộng lớn hơn, và cách đánh bắt cá cũng khác biệt.

Ở Campuchia chỉ có vùng Kompong Chnang có nhiều lô đánh bắt cá nhất, với 21 lô hứng cá thoát ra từ Biển Hồ, trọng lượng đánh bắt của từng lô cá hàng năm đạt trung bình từ 3.000 – 4.000 tấn. Ngư dân đánh bắt ở lô cá chỉ trụ một chỗ, chờ thời gian cho cá chui vào lưới và thu hoạch.

Ở mỗi lô cá có một chủ cai quản. Để được quyền khai thác, hàng năm các chủ lô cá phải trải qua một cuộc đấu thầu khá gay cấn để chọn vị trí, sau đó chỉ đóng thuế cho nhà nước, trung bình mỗi tháng chỉ khoảng 200.000 ria (tương đương 800.000 đồng). Người dẫn đường cho biết việc đóng thuế chỉ mang tính tượng trưng bởi số lượng thực tế đánh bắt diễn ra ở từng lô cá mỗi ngày, mỗi giờ thì kinh khủng hơn nhiều. Mỗi mẻ lưới được cất lên sau 15 phút, và số lượng cá phải tính thành hàng tấn lớn nhỏ.

Từ bến thuyền chính ngay trung tâm tỉnh Kompong Chnang, chiếc ghe người bản xứ đưa tôi ngược dòng Mekong tìm đến những lô cá. Từ xa xa, lô cá là hằng hà sa số những trụ cây lớn nhỏ, chĩa lên mặt nước lởm chởm, chăng ngang dòng Mekong dày đặc giống như bức tường thành kiên cố, chỉ chừa một lối nhỏ áng chừng bề ngang độ 10m để thuyền bè qua lại trên sông.

Càng đến gần, lô cá hiện ra trong tầm mắt là một khu quần thể bè nổi hết sức phức tạp bao gồm những trụ gỗ lớn chắn dòng nước, từng hàng các khối bè tre khổng lồ làm phao cho những ngôi nhà nổi của thợ cá trú ngụ. Trên những ngôi nhà nổi ấy là một hệ thống lưới, dây thừng, xích, ròng rọc, cùng các phương tiện máy móc, máy bơm hút cá… tổng thể các công trình của lô cá phủ rộng cả một khúc sông có diện tích lớn như một sân vận động nổi trên mặt nước.

Những điều kiêng kỵ

Chiếc ghe nhỏ cập vào lô cá, lúc này không còn phân biệt được đang ở trên cạn hay trên mặt nước, bởi khắp mặt nước đều được những bó lồ ô khổng lồ phủ kín. Con đường đi lại nối liền giữa các khu của lô cá dập dềnh theo mỗi bước chân đưa tôi đến khu tập trung nhân công đang làm việc. Từ xa xa, xen trong tiếng máy nổ, tiếng máy ghe, là những câu chuyện rôm rả rặt giọng miền Tây của người Việt, và cách đánh bắt cá kỳ lạ của lô cá được lý giải.

Anh Út, theo nghề lô cá từ năm 1972 đến nay, đã bước sang tuổi 53, trước sống ở An Giang, hiện là “cai đội trưởng” của lô cá lớn nhất tỉnh Kompong Chnang, đưa tôi lên chiếc chòi chính của người thợ gác lô cá. Trên chiếc chòi, chỉ có vài bộ quần áo, vài chiếc chiếu nằm ngổn ngang, một chiếc kẻng treo lủng lẳng để cai đội trưởng báo hiệu thời khắc mỗi lần kéo lưới thu hoạch cá (thông thường là 15 phút), mọi thứ rất bừa bộn, lộn xộn. Toàn chiếc chòi duy chỉ có bàn thờ thiên với hàng cờ màu sắc sặc sỡ mang đậm nét truyền thống của người Campuchia, trên đó là những vòng hoa, chén nước cúng, nhang khói thể hiện sự chăm chút khá tỉ mỉ.

Chỉ vào chiếc bàn thờ thiên, anh Út giải thích: “Mỗi ngày bắt đầu lưới cá, thợ lô cá ai cũng phải cúng vái cẩn thận, cầu cho cá đi vào đúng luồng lưới của lô cá mới mong thu hoạch tốt. Khu vực bàn thiên và dãy chính nơi buông lưới của lô cá là khu vực cấm kỵ, đặc biệt là phụ nữ”. Anh Út nói: “Đó là vì theo quan niệm của người Campuchia, ngày xưa họ tin sao thì giờ mình làm sau cứ tin theo như vậy…”

Thêm một điều mà tất cả các thợ lô cá ở vùng Kompong Chnang phải tuân thủ, không được làm trái đó là khi lô cá đánh bắt được những “ông cá” có trọng lượng trên 20kg, tất cả thợ lô cá khi ấy sẽ phải dừng công việc, lập bàn thờ, cúng vái cẩn thận rồi trả ông cá ấy về lại với dòng sông. Thợ cá Út lý giải rằng: “Người ta quan niệm những ông cá lớn như là những vị thần của dòng Mekong, khi “ông cá” đi vào lưới của lô cá, các loại cá khác sẽ cùng đi theo, vì vậy, khi bắt được “ông cá”, phải cúng để tỏ lòng cảm ơn”.

Đến giờ cất lưới, tiếng kẻng hiệu được anh Út gióng lên, hai chiếc ghe nhỏ ngược dòng nước lên đầu lô, dùng khúc lồ ô lớn luồn dưới họng lưới gác đều lên hai chiếc ghe, ngay sau đó hệ thống ròng rọc chuyển động, kéo hai chiếc ghe lùa đàn cá mắc lưới xuống cuối lô, nơi thợ cá sẽ phân cá ra thành từng loại với kích cỡ khác nhau. Âm thanh trên lô cá lúc này chỉ có tiếng kẽo kẹt của dây chão, tiếng tí tách của hàng tấn cá đang vẫy vùng trong lưới, một hình ảnh ấn tượng trên dòng Mekong lúc chiều tàn.

LAM PHONG

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005