Con nghêu Bến Tre - Hãy giữ lấy danh giá MSC

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bến Tre Trần Thị Thu Nga là người đã dày công cùng các HTX xây dựng dự án con nghêu Bến Tre đạt chuẩn MSC, cho biết: “Tổ chức tốt mô hình quản lý cộng đồng, khai thác bền vững nguồn lợi nhuyễn thể là điều kiện để được chứng nhận tiêu chuẩn MSC”. Ngày 10-11-2009, Quỹ Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (WWF) chính thức công bố: Nghề nuôi và khai thác nghêu tại Bến Tre được Hội đồng Bảo tồn biển quốc tế (Marine Stewardship Council) cấp chứng nhận MSC.

Thách thức ban đầu

Bến Tre nằm ở vị trí cuối nguồn hệ thống sông Cửu Long, tiếp giáp với biển Đông qua 4 cửa: Tiền Giang, Ba Lai, Hàm Luông, Cổ Chiên, với bờ biển dài 65 km. Hệ sinh học ở đây đa dạng, phong phú. Cộng đồng vùng dân cư ven biển từ hằng trăm năm qua đã gắn bó với nghề truyền thống nuôi trồng, đánh bắt thủy sản. Đặc biệt là nghề nuôi và khai thác nhuyễn thể. Hàng năm, tổng sản lượng nghêu (giống, thịt) dao động từ 8.000 đến 27.000 tấn. “Tuy nhiên, trước đây, việc khai thác quá mức đã làm cạn kiệt nguồn lợi ven biển, khiến cho cộng đồng sinh sống tại những khu vực này gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kế sinh nhai. Ngư dân khai thác nguồn lợi thủy sản ven bờ quy mô nhỏ và phụ nữ là đối tượng chịu tác động lớn nhất trong cuộc sống, họ ít có cơ hội cải thiện đời sống và điều kiện tham gia để hưởng lợi từ các chương trình phát triển cộng đồng…”. Bà Trần Thị Thu Nga nhớ lại.

Trước năm 2000, nhiều vụ việc rối ren, nóng bỏng đã xảy ra ở “mỏ nghêu” Thới Thuận (Bình Đại). Bài học và cũng là kinh nghiệm đầu tiên trong quản lý “mỏ tiền” (do con nghêu đem lại) đã làm cho Bí thư, Chủ tịch xã và một số người (tất cả 6 người) bị cách chức, bắt giam. Lúc đó, do ăn chia không công bằng và để người nơi khác đến bắt trộm nghêu giống lẫn nghêu thịt, phá nát, gây hại nghiêm trọng môi trường bãi nghêu. Trước tình hình trên, một đại hội bất thường (nhiệm kỳ 2000 - 2002) bầu ban chủ nhiệm mới của HTX Thủy sản Rạng Đông (HTXTSRĐ) đã được tiến hành. Bắt đầu từ đây, cơ chế đồng quản lý mới được thực hiện, đó là đảm bảo nguyên tắc công khai - công bằng - dân chủ. Cách làm minh bạch này được toàn thể xã viên đồng tình, họ cùng nhau hợp lực để bảo vệ “mỏ nghêu” tránh nạn trộm cắp thường xuyên xảy ra, môi trường bị hủy hoại.

Nhân rộng mô hình Rạng Đông

Sau năm 2000, ở một nơi ven biển xa xôi, heo hút như Thới Thuận, trụ sở làm việc của HTXTSRĐ cất lên rất khang trang: phòng làm việc được trang bị máy vi tính, điện đài đầy đủ, phòng họp, phòng giao thương, phòng nghỉ dành cho khách hàng, nhà vệ sinh, nhà bếp… hiện đại chẳng thua gì các ngôi nhà khá giả tại Thành phố… Chủ nhiệm HTXTSRĐ Nguyễn Quốc Dũng tâm sự: “Trong chiến tranh, Thới Thuận là vùng căn cứ địa cách mạng, bị bom đạn của đối phương tàn phá dữ dội, biển bờ là một mảnh đất chết! Sau chiến tranh, đường sá đến vùng biển Thới Thuận, Thừa Đức rất trắc trở, còn dân tình thì dù đứng trước biển bạc nhưng vẫn…nghèo rớt mồng tơi!...”.

Đó là thời điểm con nghêu chưa đến Thới Thuận quần cư sinh sống nhiều. Còn hôm nay, con nghêu càng sinh sôi phát triển, giúp cho hàng ngàn người dân nơi đây có cuộc sống ổn định. Tất cả các công trình tại xã biển Thới Thuận này như trường, đường, trạm, điện, cầu, cống, nhà tình nghĩa, tình thương…đều có sự góp phần rất lớn từ những hạt ngọc của quê biển – con nghêu.

Chúng tôi ra bãi nghêu Thới Thuận, ông Quốc Dũng cho biết: “Đây là bãi nghêu lớn nhất nước, với diện tích hơn 900 ha, dài hơn 10 km, rộng khoảng 5 km. Sản lượng khai thác hàng năm từ 5.000 - 8.000 tấn nghêu giống lẫn nghêu thương phẩm. Nguồn nghêu giống tại đây cung cấp cho cả nước. Những năm gần đây nghêu luôn có giá, như năm 2009 vừa qua, HTX đạt doanh thu trên 60 tỷ đồng từ bán nghêu (chỉ tiêu năm 2009 là 45 tỷ đồng)…”.

Trong thu hoạch, xã viên ở đây thu hoạch thủ công. Theo đó, họ chọn lọc nghêu lớn bổ sung nghêu bố mẹ, giữ lại nghêu giống trên bãi. Hình thức phân bố lao động tại HTX dựa trên sản lượng ước tính và giá trị hợp đồng để xác định qui mô diện tích thu hoạch. HTX căn cứ vào định mức công điểm để huy động số lượng lao động. Về nguyên tắc bảo tồn, xã viên sử dụng công cụ phù hợp với kích cỡ nghêu thu hoạch, đảm bảo duy trì tỷ lệ 20% tổng sản lượng nghêu được giữ lại trên bãi. Về tiêu thụ, từ năm 1997, con nghêu Bến Tre đã được phép xuất khẩu vào thị trường khó tính châu Âu. Từ đó, nghề nuôi nghêu của Bến Tre thật sự phát triển và trở thành ngành chủ lực, được ngành thủy sản tỉnh nhà đưa vào chương trình phát triển theo mô hình quản lý cộng đồng.

Những năm gần đây, mô hình tổ chức, quản lý cộng đồng của HTXTSRĐ được nhân rộng đến 10 HTX thủy sản và 35 tập đoàn nuôi nghêu trong tỉnh. Tại các HTX thủy sản nói trên, cũng giống như HTXTSRĐ, lợi nhuận chia theo 3 mức: góp vốn của xã viên, doanh thu theo định mức công lao động bắt nghêu và quỹ phúc lợi. Hàng năm, ngoài việc được phân chia lợi nhuận theo nhân khẩu, hộ khẩu, các lao động chính còn được trả lương theo định mức…

Đường đến MSC

Về chứng nhận MSC, bà Nga cho biết, mục đích của chương trình là khuyến khích phát triển mô hình sinh thái bảo vệ môi trường và bảo tồn đa dạng sinh học. Đánh giá xem nghề khai thác nghêu ở Bến Tre (Việt Nam) có đạt được các tiêu chuẩn quốc tế về quản lý nghề cá bền vững như trong bản Các nguyên tắc và tiêu chuẩn của Hội đồng Bảo tồn biển quốc tế hay không. Chỉ trong trường hợp nghề khai thác nghêu được đánh giá là đáp ứng đầy đủ các nguyên tắc và tiêu chuẩn của MSC thì vùng nuôi nghêu đó mới được sử dụng logo MSC trên các sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ từ nghề khai thác này…Đặc biệt, thông qua mô hình này, ngành nuôi thủy sản tỉnh Bến Tre sẽ vận dụng cho việc phát triển bền vững các đối tượng nuôi khác như: tôm sú, cá tra, tôm càng xanh…

Với nghề nuôi và khai thác nghêu tại Bến Tre, từ năm 2006, Quỹ Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (WWF) đã chọn Công ty tư vấn Moody Marine đề ra các tiêu chí và kiểm tra, đánh giá các vùng nuôi nghêu tại Bình Đại, Ba Tri, Thạnh Phú (Bến Tre). Quá trình kiểm tra kéo dài trên 3 năm, với 12 bước. Trong 12 bước đó, các vùng nuôi nghêu của Bến Tre đều đạt số điểm cao… Trên Website của WWF trong ngày công bố cấp chứng nhận MSC cho nghêu Bến Tre, ông Rupert Howes, Giám đốc điều hành MSC, nhấn mạnh: “Việt Nam là quốc gia đầu tiên công khai cam kết sử dụng chứng nhận MSC để thúc đẩy việc khai thác bền vững. Ngày 10-11-2009, nghề nuôi và khai thác nghêu Bến Tre nhận được chứng nhận MSC là ngày đánh dấu thành công của chứng nhận MSC ở khu vực Đông Nam Á. Đây cũng là bằng chứng về vai trò tiên phong của Việt Nam trong công cuộc thúc đẩy việc khai thác bền vững ở khu vực này.”

Giữ lấy danh giá MSC

Đến thăm HTXTSRĐ mới đây, Thứ trưởng Bộ NN và PTNT Lương Lê Phương cho rằng, qua mô hình tổ chức, quản lý cộng đồng, các HTX nuôi nghêu tại Bến Tre càng được củng cố, phát triển, làm tốt công tác bảo vệ môi trường thiên nhiên, liên kết được giữa vùng nguyên liệu với các nhà máy chế biến xuất khẩu. Đặc biệt, nguồn lợi từ con nghêu đã góp phần lớn trong việc xóa đói giảm nghèo cho người dân vùng ven biển Bến Tre.

Con nghêu Bến Tre được cấp chứng nhận MSC chẳng bao lâu thì đã xảy ra việc nhiều xã viên đi khiếu nại với ngành chức năng. Có lúc, hàng trăm xã viên cùng đi khiếu nại vượt cấp, gây mất an ninh - trật tự xã hội. Một trong những vấn đề các xã viên ấy khiếu nại là việc thâm hụt, thất thoát tiền quỹ có được từ con nghêu ở một số HTXTS. Tại huyện Ba Tri, đầu tháng 3-2010, cơ quan Thanh tra huyện đã vào cuộc và làm rõ các sai phạm ở các HTXTS Bảo Thuận, Tân Thủy và An Thủy. Qua thanh tra cho thấy, HTXTS Bảo Thuận hụt quỹ 1,089 tỷ đồng, không có chứng từ; HTXTS Tân Thủy chi sai qui định cho xã viên từ tiền miễn thuế 1,8 tỷ đồng và thất thoát 27 tấn nghêu…; HTXTS An Thủy thu hồi 24 sổ xã viên của những người có từ 2 sổ trở lên là đúng theo điều lệ HTX, nhưng rồi chuyển giao 24 sổ trên vào quỹ của Đảng ủy và UBND xã An Thủy là sai phạm, không đúng điều lệ…Tại HTXTSRĐ (Bình Đại) từ trước và sau Tết Canh Dần, nhiều xã viên cũng đã đi khiếu kiện…

Giữa tháng 3-2010, Chủ tịch UBND huyện Ba Tri Nguyễn Thanh Hồng khẳng định: UBND huyện sẽ kiên quyết xử lý theo hướng phạt hành chánh hoặc truy cứu trách nhiệm các cá nhân vi phạm. Người vi phạm phải bồi hoàn thất thoát do mình gây ra. Bên cạnh, ngày 17-3, UBND tỉnh Bến Tre đã có quyết định số 628/QĐ-UBND thành lập đoàn công tác của tỉnh để hỗ trợ huyện Bình Đại, Ba Tri giải quyết tình trạng khiếu kiện và củng cố hoạt động của các HTXTS. Đoàn gồm 12 người do Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Cao Văn Trọng làm trưởng đoàn. Rõ ràng do buông lỏng quản lý, trong quản lý không theo nguyên tắc: công khai - công bằng - dân chủ, đã xảy ra sai phạm.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Nguyễn Văn Hiếu nhấn mạnh: “Tiêu chí MSC sẽ được đánh giá chứng nhận lại sau 5 năm. Do vậy, điều quan trọng là ngành, địa phương, các cộng đồng ngư dân phải làm thế nào để duy trì tốt các công việc đã làm có hiệu quả trong thời gian qua, tiếp tục phát huy tinh thần trách nhiệm để duy trì việc quản lý và quảng bá tên tuổi của con nghêu Bến Tre mang thương hiệu MSC trên thị trường thế giới”.

PHAN LỮ HOÀNG HÀ

Các tin mới

Các tin năm 2014

Các tin năm 2013 | 2012 | 2011 | 2010 | 2009 | 2008 | 2007: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887

Các tin năm 2007 | 2006 | năm 2005