Giữ ấm cho “đầu cơ nghiệp” ở vùng cao

Nguồn tin: Tin tức, 07/02/2013
Ngày cập nhật: 10/2/2013

Không giống như những năm trước đây trâu hay bị chết vì giá rét, năm nay, mùa đông về, đàn trâu của đồng bào vùng cao được giữ ấm an toàn…

Tập quán thả rông

Đồng bào các dân tộc ở vùng cao, nhất là ở các tỉnh như ở Yên Bái, Lai Châu, Lào Cai thường có tập quán và thói quen nuôi trâu bằng cách thả rông ra đồi rừng. Tập quán này tập trung nhiều nhất ở đồng bào Tày, nơi địa bàn sinh sống có nhiều đồi núi cao, những khu rừng bỏ hoang để người dân tự do thả rông trâu.

Trâu thả rông không bảo đảm an toàn, gây ảnh hưởng không nhỏ tới kinh tế của người dân vào những ngày giá rét.

Đa số các gia đình ở vùng cao thường ở nhà sàn, không làm chuồng trại gì cho trâu cả mà mang thả rông lên rừng. Mặc kệ cho chúng sống từng bầy đàn, sinh đẻ trên rừng rồi ngủ luôn ở rừng. Cốt là chủ nhớ được trâu của mình. Hàng năm, chủ và trâu chỉ gặp nhau đôi lần vào hai vụ cày cấy trong năm. Khi cần cày, chủ lên rừng để tìm trâu về làm mấy buổi, xong xuôi lại thả trâu về rừng. Mỗi khi lên rừng tìm trâu, người ta phải mất đến hàng ngày, có khi mấy ngày mới tìm bắt được trâu về.

Việc thả rông trâu của người Tày tuy có lợi cho công chăn thả của người dân nhưng thực chất lại rất bất cập cho việc canh tác nương đồi. Vì trâu được thả rông nên đồng nghĩa với việc trâu được tự do đi lại trên các khu rừng, nương bãi và thỏa sức phá những gì chúng thích. Chính vì vậy, việc canh tác của người dân gặp rất nhiều khó khăn. Từng đàn trâu có thể phá những nương lúa, sắn, ngô mà dân trồng ở các bìa rừng. Vì vậy, đồng bào phải làm một giải pháp tức thời là bỏ công sức đào những đường hào thật sâu xung quanh nương nhà mình hoặc kè đá thật cao cho trâu không trèo vào được. Có gia đình “thâm hiểm” hơn là cắm rào sắn cao sản xung quanh, trâu ăn phải sẽ say và bị chết ngay sau đó.

Thiệt hại kinh tế…

Mỗi khi mùa đông, cái rét buốt thấu xương ở vùng cao sẽ kéo theo những thiệt hại khôn lường cho dân vùng cao khi trâu trên rừng không được chăm sóc.

Chúng tôi về huyện Bảo Yên (Lào Cai), nơi có đông đồng bào dân tộc như Tày, Mông, Dao, Nùng sinh sống. Là một huyện vùng cao của tỉnh, Bảo Yên có 18/18 xã nuôi trâu với 21.000 con lớn nhỏ, nhiều nhất là trâu dự án tại các xã Nghĩa Đô, Vĩnh Yên, Xuân Hòa, Điện Quan. Những năm trước đây, vào các đợt rét đậm, rét hại, đàn trâu nuôi của Bảo Yên bị chết rét do nhiều lý do. Thứ nhất là do đồng bào có tập quán chăn thả trâu trên rừng già, chỉ bắt về khi nào cần sức cày kéo nên vào mùa đông, trâu bị sưng phổi, tụ huyết trùng và chết hàng loạt. Năm 2008, hàng ngàn con trâu của các xã ở Bảo Yên bị chết trên rừng. Thứ hai, do nuôi trên rừng nên chế độ ăn uống không đảm bảo cộng với không có chuồng trại nên trâu ăn phải nhiều sương muối dẫn đến chết hàng loạt. Thứ ba, đồng bào không làm chuồng trại bắt trâu về trong những ngày lạnh giá dẫn đến trâu thường rúc đầu vào bụi rậm chết rét.

Khi cái rét về được mấy hôm, đàn trâu của người dân trên rừng lần lượt “về chầu”. Do sống trên rừng, không chuồng trại, không được chăm sóc cộng với mưa rừng, rét buốt, trâu không chịu được lạnh nên đã bị sưng phổi, liệt chân rồi chướng hơi dạ cỏ vì ăn phải nhiều sương muối. Chỉ cần vài ngày mắc bệnh, trâu đã rúc đầu vào bụi nứa hay đám lau sậy và chết. Vào đợt rét đó, Bảo Yên có vô số con trâu mộng bị chết rét trên rừng mà người dân trở tay không kịp.

Điều đáng nói là ở chỗ, số trâu bị chết ở vùng cao trước đây và hiện nay lại rơi nhiều vào số lượng trâu nuôi theo dự án của Nhà nước. Khi người dân nhận nuôi nhưng lại không có trách nhiệm chăm sóc mà lại thả rông tự do trên rừng.

Thay đổi nhận thức để bảo vệ “đầu cơ nghiệp”

Năm 2012, đầu năm 2013, rút kinh nghiệm những năm trước, năm nay, bắt đầu vào mùa đông, UBND huyện Bảo Yên đã chỉ đạo UBND các xã, thị trấn làm tốt công tác tuyên truyền cho đồng bào trong các bản về việc giữ ấm cho đàn gia súc nói chung và đàn trâu nói riêng. Cán bộ khuyến nông trực tiếp phổ biến tuyên truyền tới từng người dân về cách phòng tránh bệnh cho gia súc vào mùa đông cũng như chế độ cho ăn, giữ ấm và chăn thả vào những ngày giá lạnh. Điều đầu tiên là đồng bào phải dựng chuồng trại tại nhà và lùa toàn bộ đàn trâu thả rông từ trên núi cao về khi mùa đông tới. Đồng thời có chế độ ăn uống hợp lý cho đàn trâu.

Chăm sóc trâu tại nhà sẽ giảm được số lượng trâu bị chết rét trên rừng.

Sau khi được tuyên truyền cụ thể, người dân trong các bản đã thực hiện lùa đàn trâu từ trên núi về chăm sóc tại nhà. Các hộ dân đều làm chuồng có che bạt hoặc mành rơm rạ xung quanh để giữ ấm cho trâu. Đồng thời, tích cực trồng cỏ ngọt từ nhiều tháng trước và cắt cỏ non cộng với cây ngô, cây chuối trộn lẫn cám, sắn khô cho trâu ăn. Vào những ngày lạnh buốt, trâu được giữ ấm trong chuồng và dùng thức ăn chính là rơm khô tẩm nước muối ấm và cỏ ngọt.

Gia đình ông Ma Văn Cằm ở bản Nà Khương, xã Nghĩa Đô có 5 con trâu được thả rông trên núi giờ đã được lùa về và chăm sóc tại nhà. Ông cho biết trước đây do không biết nên mùa nào nhà ông cũng bị chết mấy con, thiệt hại không phải là nhỏ. Giờ thì được cán bộ khuyến nông tuyên truyền rồi nên gia đình ông yên tâm giữ ấm cho đàn trâu.

Hộ gia đình ông Hoàng Văn Vinh ở bản Khuổi Vèng (xã Vĩnh Yên), là 1 trong 40 hộ được nhận trâu dự án. Ngay từ đầu mùa đông, ông đã thuê máy về san gạt nền, dựng chuồng trại bán kiên cố, vào những ngày rét đậm, rét hại gia đình ông mua bạt về che chăn chống gió lùa. Để dự trữ thức ăn cho trâu trong mùa đông gia đình ông đã trồng 2 sào cỏ voi, làm cây rơm. Vào những ngày nhiệt độ xuống dưới 10oC, rét đậm, rét hại, gia đình ông không chăn thả trâu, nhốt trong chuồng cho ăn thức ăn dự trữ, đốt lửa sưởi ấm, cho trâu uống nước muối loãng và thức ăn tinh bột, để tăng sức đề kháng, tận dụng bao tải, quần áo cũ làm áo cho trâu, tiêm phòng định kỳ đầy đủ cho trâu. Vừa qua, để đảm bảo chất lượng trong việc chăm sóc đàn gia súc của người dân, UBND huyện Bảo Yên đã ra quyết định thành lập 18 tổ công tác do các đồng chí ủy viên Ban chấp hành Đảng bộ huyện, thủ trưởng các ngành làm tổ trưởng tăng cường cho cơ sở để chỉ đạo phòng, chống rét cho cây trồng, vật nuôi. Tổ công tác có nhiệm vụ phối kết hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, đoàn thể các xã, thị trấn vận động nhân dân và đề ra các biện pháp, giải pháp phù hợp phòng chống đói, rét, dịch bệnh cho gia súc, gia cầm, thủy sản, cây trồng nhằm giảm thiểu đến mức thấp nhất những thiệt hại do thời tiết bất lợi gây ra.

Theo đánh giá bước đầu, trong đợt rét đậm, rét hại kéo dài từ cuối tháng 12/2012 đến ngày 13/1, nhờ chủ động các biện pháp phòng, tránh, đàn gia súc của huyện được đảm bảo an toàn. Cả huyện không có con trâu, bò nào bị chết đói, chết rét. Tuy vậy, huyện cũng khuyến cáo bà con không nên chủ quan mà phải theo dõi thường xuyên diễn biến xấu của thời tiết trong thời gian này để có chế độ chăn thả đàn trâu hợp lý.

“Đầu cơ nghiệp” là con vật giúp ích rất lớn cho nhà nông, nhất là ở vùng cao. Thiết nghĩ, từ những thiệt hại do trâu chết nhiều trên rừng đã và đang để lại cho người dân những bài học lớn trong chăn nuôi và làm kinh tế. Việc thay đổi một tập quán tuy không phải là làm được trong ngày một ngày hai nhưng cũng cần có hành động kịp thời từ phía người dân.

Nguyễn Thế Lượng