Phục tráng giống gà ri Ninh Hòa

Nguồn tin: Báo Khánh Hòa, 14/02/2012
Ngày cập nhật: 15/2/2012

Gà ri Ninh Hòa (Khánh Hòa) là giống gà địa phương, có nhiều đặc tính tốt như: thích nghi được với khí hậu nắng nóng, sức đề kháng cao, thịt ngon… Tuy nhiên, qua thời gian, giống gà này đã bị lai tạp và mất đi những tính trạng tốt ban đầu. Là kỹ sư chăn nuôi và cũng từng là sĩ quan quân đội, ông Phạm Đình Phùng, Giám đốc Công ty Giống gia cầm Phùng Dầu Sơn (Dầu Sơn, Suối Tân, Cam Lâm) đã bỏ ra nhiều thời gian để tìm tòi, chọn lọc, phục tráng giống gà này.

“Giải” bài toán tìm lại dòng thuần chủng

Đẩy cánh cổng sắt nặng trịch của trang trại, tôi nhận ra bên trong là hàng dãy chuồng gà xếp lớp như doanh trại. Ông Phùng niềm nở đón tôi như người thân lâu ngày gặp lại. Sau chén trà nóng mời khách, ông Phùng kể về con đường phục hồi nguồn gen gà ri Ninh Hòa. “Ý tưởng đó ấp ủ trong tôi cách đây khoảng 10 năm, khi tôi đang đầu tư nuôi gà công nghiệp tại Nha Trang. Nhưng công việc chỉ thực sự đi vào nề nếp từ năm 2006”, ông Phùng tâm sự.

Gà ri mái được ông Phùng chọn lọc đồng đều.

Tốt nghiệp Đại học Tây Nguyên chuyên ngành Chăn nuôi, ông Phùng được nhiều đơn vị quân đội gọi, bởi thời kỳ này, các đơn vị rất cần cán bộ kỹ thuật nông nghiệp để tập trung tăng gia sản xuất, đáp ứng nhu cầu thực phẩm cho bộ đội. Ông nhanh chóng trở thành trung úy phụ trách kinh tế tại Tỉnh đội Đắc Lắc, rồi làm Trưởng ban Kinh tế, sau đó đảm nhiệm chức vụ Giám đốc Xí nghiệp Chế biến thức ăn gia súc của Tỉnh đội Đắc Lắc. Ông luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ, đời sống bộ đội ngày càng được cải thiện. Khi gia đình chuyển về Khánh Hòa, ông tiếp tục được phụ trách Ban Kinh tế của Tỉnh đội Khánh Hòa. Ông mới về hưu với hàm thượng tá.

Tuy là sĩ quan quân đội nhưng ông Phùng vẫn tranh thủ làm thêm kinh tế gia đình. Nuôi gà công nghiệp ở Phước Đồng một thời gian, hiệu quả kinh tế cũng khá nhưng ông Phùng vẫn canh cánh một điều: Người nuôi gà công nghiệp ngày một nhiều, hiệu quả kinh tế, dù cố gắng, vẫn chỉ có mức độ nhất định, bởi sức cạnh tranh của thị trường ngày một lớn, trở ngại cho “đầu ra” ngày càng nhiều, trong khi hướng đi mới chưa có. Năm 2003, dịch cúm gia cầm bùng phát, chính quyền TP. Nha Trang vận động người nuôi di dời gia cầm ra ngoại vi. Trước tình hình đó, ông Phùng đã mạnh dạn mua trang trại tại Dầu Sơn (Suối Tân) và phát triển đàn gà theo hướng mới.

Thời gian nuôi gà công nghiệp, ông Phùng nhận thấy có nhiều giống gà địa phương đang bị mai một theo thời gian, trong đó có giống gà ri Ninh Hòa. Việc tìm lại nguồn gen gốc của giống gà này có thể giúp ông giải quyết “bài toán” tìm ra hướng đi mới cho trang trại. Nghĩ là làm, ông Phùng bắt tay vào công việc. Ông tâm đắc: “Gà ri Ninh Hòa là giống địa phương, được bà con chọn lọc từ lâu, thích nghi được với khí hậu nắng nóng, có sức đề kháng cao, ít bệnh tật, thịt rất ngon, tỷ lệ thịt ức lớn so với nhiều giống gà khác. Con trống tối đa đạt 3 kg, con mái nhỏ hơn 1,7 - 1,8 kg. Khuyết điểm của giống gà này là đẻ ít, chỉ 80 - 90 trứng/năm. Tuy nhiên, nếu giống gà này được phục hồi sẽ mang lại hiệu quả lớn: Nguồn gen quý được bảo vệ, các tính trạng tốt được phát huy. Đây là hướng đi mới cho ngành chăn nuôi gia cầm trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hiện tượng tạp giao, pha trộn làm phai mờ những đặc tính quý ban đầu…”.

Lặn lội tìm về những nơi nuôi gà nhưng ít bị tác động bởi môi trường công nghiệp như Ninh Tây, Ninh Xuân… (Ninh Hòa), ông Phùng đã tìm cách gần gũi, trò chuyện với những người nuôi gà thả vườn lớn tuổi, rồi xin mua lại những con gà có màu lông gốc để từ đó chọn tạo nhằm tìm ra dòng thuần chủng. Người kỹ sư chăn nuôi chia sẻ đam mê: “Tôi tìm những con gà có lông cánh hình bán nguyệt, chấm đen trên lông cánh (5 - 6 sợi lông cánh), lông vũ ở ngực và lưng có vệt sọc nằm dọc cũng có hình bán nguyệt. Con trống có màu đen, trên lưng có lông màu đỏ tía hay màu dâu, sợi lông dài. Đó là những đặc điểm tính trạng ban đầu của giống gà ri Ninh Hòa…”.

Và kỹ sư Phùng bắt đầu lao vào chọn tạo và dành thời gian sưu tầm, phân loại. Ông áp dụng triệt để các định luật di truyền, phân ra 15 - 20 ô khác nhau để phối giống. Hàng đêm, ông trăn trở “giải” các bài toán di truyền nhằm mau chóng tạo lại dòng thuần ban đầu. Với kiến thức chuyên môn đã học, ông tiến hành phối giống, chọn lọc, phân loại, rồi lại phối giống, chọn lọc, phân loại, cứ như vậy liên tục trong thời gian dài. Với sự kiên trì, bền bỉ, cuối cùng ông Phùng cũng phục tráng được bước đầu giống gà ri Ninh Hòa với những tính trạng như mong muốn. Sau 5 năm miệt mài, ông Phùng đã bảo tồn được giống gà ri Ninh Hòa với 5.000 con gà bố mẹ thuần và 20.000 con gà ri lai bố mẹ. Đây là kết quả của một quá trình đầu tư công sức rất lớn của một kỹ sư chăn nuôi kiêm nhà kinh doanh.

Trang trại “xanh”

Đưa chúng tôi đi thăm trang trại, ông Phùng không quên giới thiệu vườn cây sao xanh thẫm một màu bao quanh trại gà. Ông bộc bạch: “Trồng cây sao, tôi cũng không nghĩ đến việc thu lợi từ chúng bởi muốn thu hoạch cây sao hiệu quả phải mất chừng 50 năm, như vậy, phải đời con, đời cháu mình mới khai thác được. Nhưng cây sao có ý nghĩa rất lớn trong bảo vệ môi trường. Khi tôi mới lên đây, vùng này toàn là núi đá trơ trọi, không một bóng cây to. Cây sao thuộc nhóm gỗ tốt (nhóm II), ít rụng lá, giữ được màu xanh quanh năm cho trang trại (nếu là cây rụng lá thì không thể đảm đương nhiệm vụ tạo cảnh quan, tạo tiểu khí hậu, đặc biệt là khu vực nuôi gà, có nhiều mùi hôi, cần nhiều dưỡng khí cho gà phát triển…)”. Ông Phùng cho biết, trước đây, ở khu vực này, đá tảng nhiều vô kể nhưng ông đã sử dụng đá làm gạch xây hàng rào. Tuy là trang trại nuôi gia cầm với số lượng hàng chục ngàn con nhưng chúng tôi hầu như không thấy mùi phân gà. Đó là vì ông Phùng đã dùng trấu hun phân gà, khử hết được mùi hôi còn lẩn khuất và làm sạch mầm bệnh. Trấu lẫn phân gà, sau khi xử lý, lại được đem bón cho cây trồng trong trang trại.

Trang trại gà của ông Phùng giờ đang chuẩn bị mở rộng thêm với nhiều trại nuôi mới. Ông Phùng cho biết, kinh phí đầu tư cho một trại như vậy không dưới 1,2 tỷ đồng. Gà ri là giống gà thả vườn, không thích hợp với việc nuôi nhốt. Để khắc phục yếu điểm này khi nuôi trong trang trại, ông Phùng đã phối trộn thức ăn, tăng thêm lúa, trấu nghiền, rau xơ, bên cạnh các loại thức ăn công nghiệp, giúp gà ít béo, chóng lớn nhưng không cắn mổ nhau khi nuôi chung với số lượng lớn.

Chúng tôi được ông Phùng đưa đi tham quan từng trại gà. Nhìn đàn gà ri bố mẹ thuần mà “mê”, tất cả đều giống nhau như từ một cha một mẹ sinh ra, đồng đều cả về kích thước và màu sắc. Lâu nay, người ta vẫn thấy nhang nhác giống gà ri ở khắp nơi, nhưng có lẽ nơi đây mới là mô hình đầu tiên chọn tạo được dòng gà ri “đều tăm tắp” như được xử lý gen. Ông Phùng giới thiệu với tôi cơ sở ấp trứng cách đó không xa. Nơi đây sử dụng máy ấp trứng gà công suất đến 200.000 quả/mẻ. Theo ông Phùng, bình quân 1 tháng, trang trại gà của ông “xuất xưởng” hơn 30 ngàn con giống gà ri Ninh Hòa 1 ngày tuổi “thứ thiệt”, không lẫn lộn với bất cứ con giống nào khác. Con giống đã được tiêm chủng đầy đủ 2 loại vắc-xin Marek và ND-IB trước khi xuất bán. Trong lúc chúng tôi đang tham quan trang trại, có một hộ ở Tiền Giang được ông cung cấp giấy kiểm dịch xuất bán con giống với số lượng 3.000 con, giá 14.000 đồng/con. Ông Phùng tin tưởng, chỉ trong vài tháng nữa, lượng gà con xuất bán còn cao hơn nhiều, bởi “vòng quay” của nó rất nhanh.

Ông Phùng cho biết: “Tuy đàn gà mới được chọn tạo, chưa kịp quảng bá nhưng số người “truyền tai” nhau biết đến cũng nhiều. Hiện khách hàng của Công ty rải từ Huế đến Tiền Giang. Tôi chỉ muốn bà con “quảng cáo giùm” bằng cách cho mượn giống nuôi trước, trả tiền sau khi có kết quả; nuôi tốt có lãi, thế là bà con quảng bá cho tôi luôn…”.

HOÀI AN