Khi chăn nuôi nhỏ lẻ và bị lệ thuộc

Nguồn tin: Kinh tế & Đô thị, 28/10/2009
Ngày cập nhật: 28/10/2009

Thời gian qua, thông tin “trứng gà tẩy axit” ở xã Đông Hội, huyện Đông Anh mặc dù không có cơ sở nhưng sau khi thông tin thất thiệt vừa được tung ra thì người nông dân đã lãnh trọn hậu quả. Rõ ràng là, khi ngành chăn nuôi ở nước ta còn trong tình trạng nhỏ lẻ và không đồng bộ thì người chăn nuôi rất dễ bị tổn thương và phải chịu tác động xấu từ bên ngoài là điều dễ hiểu.

Thức ăn bị phụ thuộc

Theo ông Lê Bá Lịch, Chủ tịch Hiệp hội thức ăn chăn nuôi (TACN) Việt Nam thì giải pháp hàng đầu để phát triển chăn nuôi bền vững là vấn đề TACN. Ông Lịch cho biết, nếu trồng trọt coi giống là biện pháp hàng đầu thì chăn nuôi coi thức ăn là giải pháp số một. Trong chăn nuôi hàng hóa, TACN chiếm tới 65-70% giá thành sản phẩm động vật. Thực phẩm có an toàn hay không do nhiều yếu tố quyết định nhưng đầu tiên phải kể đến điều kiện thức ăn. Hiện nay, sản xuất TACN trong nước đang gặp rất nhiều khó khăn. Trước hết là thiếu nguyên liệu trầm trọng. Mỗi năm giá trị nhập khẩu nguyên liệu TACN lên tới trên dưới 2 triệu USD. Trong đó có gần 1 triệu tấn ngô; 2-2,5 tấn khô dầu đậu tương từ Mỹ, Ấn Độ…; hàng trăm nghìn tấn bột cá từ Peru, Chile… Các chất phụ gia bổ sung thức ăn, các loại vi khoáng, chất tạo mùi, màu, vị đều chưa sản xuất được, phải nhập khẩu từ nước ngoài. Chúng ta còn thiếu cả công nghệ và thiết bị sản xuất. Nhu cầu máy móc có công suất 20-40 tấn/giờ vẫn chưa sản xuất được, phải nhập khẩu từ bên ngoài với giá cao. Nguồn nhân lực, nhất là nhân lực có trình độ cao trong lĩnh vực TACN cũng thiếu hụt.

Theo đánh giá của Hiệp hội TACN thì hiện nay các doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài chiếm giữ 65-70% thị phần trong nước, nổi bật như các hãng: CarGill (Mỹ), NewHope (Trung Quốc)… Chất premix (chất phụ gia bổ sung thức ăn) chủ yếu do các doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ, khống chế giá nên doanh nghiệp trong nước gặp nhiều khó khăn trong cạnh tranh. Ước tính năm 2010, nguồn thức ăn giàu năng lượng của nước ta thiếu hụt 9,2 triệu tấn (47,2%), nguồn đạm động thực vật thiếu 3,1 triệu tấn (13%). Việc nhập nguyên liệu đẩy giá thức ăn tăng lên. Thời gian vừa qua, rất nhiều hộ, trang trại chăn nuôi gặp khó khăn phần lớn là giá TACN tăng cao trong khi giá bán sản phẩm lại rẻ.

Do đó, để phát triển chăn nuôi bền vững thì phải có chính sách quy hoạch cơ cấu chăn nuôi và sản xuất TACN hợp lý. Trong đó chú ý đến quy hoạch vùng nguyên liệu TACN như lúa, ngô, đậu tương... Đồng thời, tăng cường đầu tư nghiên cứu khoa học, tạo đột phá trong ngành chăn nuôi để giảm giá thành sản phẩm. Vấn đề quản lý, đăng ký chất lượng TACN phải thống nhất trong cả nước. Đồng cỏ để chăn nuôi đại gia súc không nhiều trong khi đó lượng phế phẩm nông nghiệp như: rơm, rạ, thân ngô, vỏ ngô, dây lạc… mỗi năm khoảng 40 tấn vẫn bị nông dân đốt bỏ. Nếu có chính sách tận thu để chế biến thì đủ nuôi 10 triệu con bò thịt.

Phương thức nhỏ lẻ

Theo ông Trần Công Xuân, Hiệp hội Chăn nuôi gia cầm Việt Nam thì hàng năm ngành chăn nuôi gà cung cấp 350-450.000 tấn thịt hơi; 2,5-3,5 tỷ quả trứng. Chăn nuôi gà chiếm 72-73% tổng lượng đàn gia cầm hàng năm tuy nhiên vẫn trong tình trạng nhỏ lẻ, phân tán, năng suất thấp, dịch bệnh nhiều, sản phẩm hàng hóa còn nhỏ bé. Bên cạnh đó, công nghiệp giết mổ, chế biến nhằm cung cấp sản phẩm đảm bảo vệ sinh phần lớn còn nhỏ và thủ công. Hiện nay, 95% sản phẩm được tiêu thụ dưới dạng tươi sống. Sản phẩm không đảm bảo nên làm cho thị trường không bền vững.

Phương thức chăn nuôi nhỏ lẻ, buôn bán vận chuyển thủ công tràn lan là nguyênnhân lớn nhất gây bùng phát và tái dịch bệnh trên đàn gia súc, gia cầm. Từ đó, muốn phát triển ngành chăn nuôi bền vững thì đòi hỏi phải tổ chức lại ngành chăn nuôi theo hướng tập trung, công nghiệp, chăn nuôi có kiểm soát. Theo ông Lê Viết Ly, Hội chăn nuôi Việt Nam thì trước mắt cần hạn chế điểm yếu của chăn nuôi nhỏ lẻ, phát huy thế mạnh của nó là kết hợp với trồng trọt để đảm bảo sinh kế cho nông hộ. Bởi theo ông Ly thì: “Chúng ta chưa có một lộ trình cụ thể khi tiến hành công nghiệp hóa ngành chăn nuôi, bởi chưa thấy đâu là giải pháp tạo việc làm cho số dân đông đảo, chưa có giải pháp hữu hiệu giúp họ chuyển sang quy mô chăn nuôi vừa và lớn bởi họ thiếu vốn, kỹ năng, kiến thức…”.

Ngoài ra, muốn chăn nuôi phát triển bền vững thì còn phải đạt yêu cầu về môi trường. PGS.TS Hoàng Kim Giao, Cục trưởng cục chăn nuôi cho biết: “Chất thải rắn của đàn vật nuôi khoảng 80-90 triệu tấn, chất thải lỏng ước tính vài chục tỷ mét khối, chất thải khí vài trăm triệu tấn. Trong đó lượng chất thải rắn mới được xử lý khoảng 40-70%, còn lại xả trực tiếp vào ao hồ kênh rạch. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe con người và môi trường sinh thái. Do vậy cần phải xây dựng ngành chế biến để đảm bảo VSATTP và môi trường. Cùng với đó, tổ chức chỉ đạo, hướng dẫn người chăn nuôi thực hiện tốt “Quy trình thực hiện chăn nuôi tốt - VietGAHP” để tiết kiệm chi phí và tạo sản phẩm an toàn. Tiêu chí an toàn luôn được người tiêu dùng đề cao. Nếu không đảm bảo VSATTP thì sản phẩm sẽ bị người tiêu dùng tẩy chay. Và người thiệt hại chính là nông dân, người làm ra sản phẩm đó.

Thắng Văn