Từ Trại bò giống Moncada

Nguồn tin: SGTT, 17/8/2007
Ngày cập nhật: 18/8/2007

Trong phòng khách trại bò giống Moncada, Hà Tây treo trang trọng bức ảnh đen trắng chụp lãnh tụ Fidel Castro và Phó Thủ tướng Lê Thanh Nghị. Moncada là tên một pháo đài, nơi diễn ra trận đánh mở đầu sự nghiệp cách mạng của Fidel và tuy cuộc tấn công thất bại nhưng kể từ đó, tên tuổi của nó gắn liền với nhà lãnh đạo nổi tiếng này. Có ít nhất hai địa danh ở Việt Nam đã được Cuba đề nghị đặt tên là Moncada, trại bò này và một xã ở Bến Tre. Hàng chục cuốn tiểu thuyết, ca khúc, thơ phú và cả anh hùng lao động đã xuất hiện kể từ khi “Đàn bò mộng Cuba đủng đỉnh về bên đỉnh núi Ba Vì”. Tuy nhiên, theo TS Lê Văn Thông, giám đốc Công ty Giống gia súc lớn Trung ương, đàn bò giống của trại này giờ đây chủ yếu được nhập từ Mỹ.

Những con bò đực giống tại trại giống Moncada có một sứ mệnh to lớn: cải tạo đàn bò vàng 6,5 triệu con của Việt Nam. Ảnh : H. Đ.

Những chú bò đực ở trại Moncada được ăn uống theo một tiêu chuẩn rất cao. Tuy nhiên, kể từ khi được đưa vào đây, chúng không bao giờ được thấy bạn tình khác phái. Những đam mê bản năng phải xếp lại, cuộc đời của chúng đã được công nghệ hoá, để thay vì mỗi con chỉ thể hiện một cách trực tiếp khả năng sinh sản khoảng 30-50 lần/năm, mỗi chú đực giống có nhiệm vụ cung cấp tới 20.000 liều tinh đông lạnh. 50 chú bò đực ở Moncada có một sứ mệnh to lớn: cải tạo đàn bò vàng 6,5 triệu con của Việt Nam.

Thịt bò là một trong những thực phẩm được ưa thích của con người. Trung bình, cứ 5 người trên thế giới có một con bò. Nhưng ở Việt Nam phải 13 người mới có một con bò ốm yếu. Các nhà kinh tế cho rằng, nuôi giống bò vàng chỉ là nuôi “báo cô”. Vì sau 24 tháng tuổi, một con bò vàng chỉ có thể cho 160kg hơi, trong khi chỉ sau một năm, một con bò lai có thể tăng trọng tới 2-3 tạ.

Cho dù, trại Moncada có thể cung cấp 1 triệu liều tinh bò giống cao sản một năm, 70% đàn bò Việt Nam hiện vẫn là giống bò vàng ốm yếu. TS Lê Văn Thông cho biết, sau khi được Ngân hàng thế giới và Tổ chức Jaica của Nhật giúp đào tạo và đầu tư, Moncada giờ đây đã có thể đáp ứng nhu cầu tinh bò đông lạnh theo công nghệ tiên tiến nhất. Giá tinh bò đông lạnh của Moncada chỉ là 20.000 đồng/liều so với 160.000 đồng/liều nhập ngoại. Chi phí để có 1 triệu liều tinh bò sản xuất trong nước này tiết kiệm hơn nhập ngoại tới 140 tỉ đồng/năm. Ngoài ra, với 600 nghìn con bò lai ra đời mỗi năm, hiệu quả kinh tế so với bò vàng, được TS Lê Văn Thông tính toán, lên tới 540 tỉ.

Theo TS Lê Văn Thông, chi phí thụ tinh cho mỗi con bò khoảng từ 150 đến 200 nghìn đồng. Xét về mặt kinh tế, nếu bỏ ra 200 nghìn đồng để lai giống, lợi nhuận thu được sẽ cao hơn 3-4 triệu đồng, nhưng nhiều người dân vẫn phải chấp nhận để đàn bò sinh sản tự nhiên, vì 200 nghìn đối với nhiều gia đình vẫn là một khoản đầu tư không nhỏ. TS Lê Văn Thông cho rằng, chỉ có thể cải tạo một cách triệt để đàn bò vàng thấp sản hiện nay bằng phương pháp thụ tinh, khi chúng được nuôi tập trung trong những trang trại lớn. Thế nhưng, nền nông nghiệp hiện vẫn bị bó buộc trong những mảnh ruộng, thửa vườn manh mún.

Tư tưởng “làm ăn lớn” không phải vừa được nói ra từ TS Lê Văn Thông. Kể từ sau Đại hội Đảng lần thứ VI, phong trào “Hợp tác hoá” đã từng tưởng có thể “thay trời đổi đất, sắp đặt lại giang san”. Tuy nhiên, kết quả sau đó cho thấy, kinh tế không thể thành tựu bởi những nỗ lực duy ý chí. 67% dân số Việt Nam hiện vẫn đang sống dựa vào sản xuất nông nghiệp. “Công nghiệp hoá” được chờ đợi như là một hướng phát triển của nông thôn. Tuy nhiên, nhiều nông dân đã phản ứng tiêu cực trước việc các nhà đầu tư về thôn quê mua ruộng của họ để xây nhà máy và các khu đô thị. Khác với thời “đưa đất vào hợp tác xã”, nông dân bây giờ đã được trả những khoản tiền không nhỏ. Nhưng họ vẫn không vui vẻ, vì “công nghiệp hoá” theo cách ấy, người nông dân chỉ có thể “tham gia” bằng ruộng đất, còn cuộc sống của họ thì sẽ mãi ở bên ngoài các bờ rào.

Sản xuất nông nghiệp cần được công nghiệp hoá như một nhu cầu của chính những người nông dân. Nhưng, nhu cầu ấy chỉ có thể xuất hiện khi mà nông dân có thể tích tụ một diện tích đất đai hợp lý. Không ai sắm máy móc làm gì khi mà mỗi người dân Việt Nam bình quân chỉ có 0,16 hecta ruộng. Thế nhưng, tích tụ ruộng đất đến một quy mô có thể sản xuất lớn lại không thể, bởi chính sách hạn điền. Nghị quyết mới nhất của UBTV Quốc hội hiện chỉ cho phép tích tụ không quá 6 hecta đất nông nghiệp tại các tỉnh miền Đông và miền Tây Nam bộ; 4 hecta tại các tỉnh còn lại. Một hộ chỉ có thể nhận chuyển quyền tới 100 hecta nếu để trồng rừng.

Một đại biểu Quốc hội ủng hộ chính sách hạn điền hiện thời, lo rằng, “ruộng đất sẽ rơi vào tay một số địa chủ mới” nếu không giới hạn mức độ tích tụ ruộng đất. Với một quốc gia “đất chật, người đông”, lo ngại ấy là có thể hiểu được. Tuy nhiên, bảo vệ nông dân không có nghĩa là giữ họ trong những mảnh ruộng chật hẹp đó, để rồi cuộc sống của họ vẫn luôn mang mãi hình ảnh: “chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non”. Ruộng đất được tích tụ sẽ khuyến khích các nhà đầu tư nông nghiệp áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật, các tiêu chuẩn quốc tế về sản xuất nông sản hàng hoá cũng từ đó mà hình thành. Khiến cho không phải ai ở nông thôn cũng nhất thiết phải là các “địa chủ”, phải là nông dân mà còn là công nhân trong các lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ.

Các nhà đầu tư nông nghiệp có thể sẽ trở thành “địa chủ”, nhưng địa chủ trong bối cảnh đó sẽ mang một nội hàm khác hẳn với những định kiến trong quá khứ. Cũng như các nhà “tư bản” đang xuất hiện ở thành thị, ở các ngành kinh tế khác, một khi các nhà đầu tư nông nghiệp có thể tích tụ ruộng đất ở một quy mô thích hợp, những đóng góp của họ sẽ không chỉ làm thay đổi cung cách sản xuất manh mún mà còn tạo ra những đổi mới thật sự bộ mặt ở nông thôn.

Trại bò giống Moncada xuất hiện ở Việt Nam từ đầu thập niên 1970 nhưng trong suốt hai thập kỷ sau đó, những thành tích của nó cũng chỉ có ý nghĩa chủ yếu ở bên trong những “pháo đài” chăn nuôi quốc doanh. Cuối thập niên 90 và đầu những năm 2000, Moncada được người Nhật và Ngân hàng Thế giới đầu tư đưa công nghệ tiên tiến nhất vào. Nhưng, khoa học kỹ thuật cho dù có thể cung cấp một số giống cây, con mới thì cũng không thể làm thay đổi cục diện nền nông nghiệp lạc hậu và bộ mặt chậm phát triển của nông thôn Việt Nam. Cần phải có những chính sách mới, trong đó, đặc biệt là chính sách đất đai để làm “thay da, đổi thịt” khu vực có tới 2/3 dân số đang sinh sống này.

Huy Đức