Global GAP, rồi sao nữa?

Nguồn tin: Kinh Tế Sài Gòn, 10/06/2010
Ngày cập nhật: 11/6/2010

Mới đây, đoàn chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB), tiếp đó là lãnh đạo tỉnh Vĩnh Long đã cùng đến Mỹ Hòa (huyện Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long) để tìm giải pháp “cứu” trái bưởi Năm Roi. Bởi tiêu chuẩn Global GAP (sản xuất nông nghiệp theo tiêu chuẩn quốc tế) được công nhận hồi tháng 11-2008 cho một số diện tích trồng bưởi ở Mỹ Hòa đang có nguy cơ bị mất!

TS Nguyễn Minh Châu: Nên hỗ trợ nông dân xây dựng GlobalGap

Mỹ Hòa là vùng trồng bưởi truyền thống với 1.240 héc ta, chiếm 61% diện tích bưởi của cả huyện Bình Minh. Cuối năm 2007, Công ty Cash & Carry (Metro) đã hỗ trợ 26 hộ trồng bưởi Năm Roi ở Mỹ Hòa xây dựng tiêu chuẩn Global GAP nhằm giúp loại trái cây nổi tiếng này có giấy “thông hành” đi khắp thế giới. Và sau khoảng một năm thực hiện, đến tháng 11-2008, 23,5 héc ta bưởi đầu tiên đã được công nhân đạt tiêu chuẩn.

Năm 2009, Công ty The Fruit Republic tiếp tục tài trợ cho 18 hộ xây dựng tiêu chuẩn Global GAP với tổng diện tích 18 héc ta. Nhưng niềm vui về tiêu chuẩn đạt được kéo dài chẳng bao lâu...

Nông dân nản lòng với Global GAP!

“Trong 26 hộ đạt tiêu chuẩn Global GAP đầu tiên, nay chỉ còn chừng 7 - 8 người hăng hái. Số còn lại nản lắm rồi!”, ông Nguyễn Văn Chẳng, nông dân ở ấp Mỹ Thới 1, thừa nhận. Ông nói, với mảnh vườn chỉ 0,5 héc ta của mình, chỉ riêng việc vệ sinh vườn và lập khu vực riêng để bảo quản phân, thuốc trừ sâu cũng đã thấy ngán. Việc ghi chép sổ theo dõi như quy định, ông còn rán giữ chứ những nông dân chữ nghĩa không bao nhiêu thì chào thua! “Dù sao, nếu áp dụng đúng quy trình kỹ thuật thì bưởi đạt năng suất tốt, cho trái ổn định... nên tui mới kiên trì làm”, ông nói.

Mảnh vườn bưởi 1,5 héc ta của ông Nguyễn Văn Nhị, cũng ở ấp Mỹ Hòa, được công nhận đạt tiêu chuẩn Global GAP đã hơn một năm, nhưng nay thì để cho cỏ mọc xanh um. Ông nói: “Làm theo tiêu chuẩn Global GAP thực ra chẳng tốn kém bao nhiêu. Cái chính là thiếu động lực”. Theo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bình Minh, hiện chỉ còn khoảng 30/44 hộ duy trì mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn Global GAP, với tổng diện tích 30 héc ta.

Trồng bưởi là nghề truyền thống ở xã Mỹ Hòa nên nông dân khó từ bỏ loại cây này. Nhưng vì sao họ lại ngán ngẩm với kỹ thuật mới, vừa giúp sản phẩm tốt hơn, vừa có thể xuất khẩu ra thị trường thế giới? “Bỏ công, bỏ tiền áp dụng tiêu chuẩn, nhưng đầu ra không có, cũng bán mão (bán một lần cả vườn) cho thương lái với giá như bưởi bình thường thì ai chẳng nản”, ông Nhị giải thích.

Theo ông Nhị, thực ra Hợp tác xã Bưởi Năm Roi Mỹ Hòa cũng bao tiêu những trái bưởi đạt tiêu chuẩn Global GAP để cung ứng cho một số doanh nghiệp xuất khẩu tại TPHCM. Chỉ có điều, ông Nhị khẳng định: “Hợp tác xã mua giá rẻ hơn so với thương lái thì làm sao bán được”.

Điều này có vẻ như nghịch lý, bởi thực tế giá mua bưởi của hợp tác xã đề ra luôn cao hơn giá thương lái bên ngoài. Chẳng hạn, lúc giá mua mão mà thương lái đề xuất là 4.500 đồng/ki lô gam thì hợp tác xã mua đến 7.000 đồng/ki lô gam! “Mới đây, tôi cất công vận chuyển bảy giỏ bưởi đến hợp tác xã, nhưng họ chỉ lựa mua có ba giỏ. Số còn lại tui bán cho ai? Tính ra thiệt thòi hơn so với bán mão”, ông Nhị giải thích.

Ông Chẳng cũng cho biết, có lúc thu hoạch 4 - 5 tấn bưởi, nhưng hợp tác xã đánh rớt hạng gần hết, chỉ mua 0,7 - 0,8 tấn. Hợp tác xã cũng mua mão, nhưng nếu thương lái mua 5 triệu đồng/công thì hợp tác xã chỉ mua với giá hơn 4 triệu đồng. Ông Chẳng cho rằng, như vậy thì bán cho hợp tác xã đường nào cũng thiệt. Còn bán cho thương lái thì nông dân chẳng dại gì mất công làm theo tiêu chuẩn Global GAP, bởi giá bưởi nào cũng như nhau.

Theo ông Trần Văn Sang, Chủ nhiệm Hợp tác xã Bưởi Năm Roi Mỹ Hòa, chứng nhận tiêu chuẩn Global GAP sau một năm là phải xác nhận lại, nhưng giờ chẳng biết tìm đâu ra hơn 7.700 đô la Mỹ để trả chi phí cho cơ quan đến kiểm tra, đánh giá, xác nhận. Do vậy, hợp tác xã đành xin gia hạn thêm sáu tháng và nay thời hạn đó đã hết. “Chờ khi nào có tiền rồi tính tiếp”, ông nói.

Giải pháp nào?

Ông Trương Văn Sáu, Phó chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long, nói rằng bưởi Năm Roi đã có tiếng trên thị trường, nên nếu để mất thương hiệu là một thiệt thòi lớn. Vì thế, để “cứu” tiêu chuẩn Global GAP cho trái bưởi Năm Roi, UBND tỉnh sẽ hỗ trợ 50% kinh phí để tái công nhận tiêu chuẩn.

Cuối tháng 5 vừa qua, đoàn chuyên gia Ngân hàng Thế giới (WB) cũng đã trực tiếp đến tìm hiểu, xúc tiến dự án Hỗ trợ nông dân mở rộng diện tích sản xuất bưởi Năm Roi theo tiêu chuẩn Global Gap với nguồn kinh phí dự kiến khoảng 750.000 đô la Mỹ. Theo thông tin ban đầu, mỗi hộ nông dân tham gia dự án sẽ được hỗ trợ kinh phí 2.000 đô la Mỹ. Hợp tác xã cũng sẽ được hỗ trợ kinh phí để tiến hành các thủ tục tái công nhận Global GAP.

Nhưng đó cũng chỉ là giải pháp cấp thời. Bởi để nông dân hăng hái với tiêu chuẩn Global Gap, điều quan trọng là phải tạo được đầu ra ổn định và giá mua cao hơn so với bưởi thường. Khi thấy rõ quyền lợi thì nông dân thậm chí còn sẵn sàng bỏ tiền để sau này tự làm thủ tục tái công nhận tiêu chuẩn.

Ông Sáu nhận định, rắc rối về thị trường tiêu thụ trong thời gian qua có lẽ do cách điều hành của đầu mối mua bưởi là hợp tác xã. Do đó, cần có sự minh bạch về tiêu chuẩn bưởi, cách phân loại... để nông dân tự kiểm chứng. Tuy nhiên, theo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, chi nhánh Cần Thơ, hầu như các loại nông sản đạt tiêu chuẩn Global Gap thời gian qua đều được chỉ định đầu mối mua là các hợp tác xã. Chỉ có điều, hầu hết còn thiếu thông tin, kiến thức về xuất khẩu cũng như trình độ chuyên môn bị giới hạn nên không có khả năng xuất khẩu trực tiếp mà phải thông qua trung gian nên chuyện bị ép giá là không tránh khỏi.

Thực tế cho thấy, xây dựng thương hiệu phải gắn liền với phương án tiêu thụ hợp lý và ổn định mới đảm bảo tính bền vững. Hồi tháng 1-2010, hàng loạt nông dân trồng vú sữa Lò Rèn theo tiêu chuẩn Global Gap cũng đã phải bấm bụng bán cho thương lái với giá như vú sữa thường, bởi chẳng ai mua xuất khẩu như đã hứa hẹn! Lần này, chuyện trái bưởi Năm Roi lại một lần nữa gióng lên hồi chuông báo động về cách xây dựng thương hiệu cho nông sản theo phong trào!

Hồ Hùng