Khánh Sơn (Khánh Hoà): Mùa chuối "đắng"

Nguồn tin: Báo Khánh Hoà, 24/09/2011
Ngày cập nhật: 26/9/2011

Ánh mắt của người trồng chuối đau đáu nhìn rẫy chuối nhà mình mà lòng vô vọng. Nỗi buồn chuối “ế” khiến người trông chuối không còn thiết tha với sản phẩm thu được. Họ chỉ còn biết đổ bỏ cho heo, gà ăn hay để chín rục tự hủy. Sự bấp bênh của thị trường nông sản, trong đó có cây chuối Khánh Sơn (Khánh Hòa) không còn là chuyện khó hiểu một khi nông sản còn quá phụ thuộc vào kênh bao tiêu duy nhất từ thị trường Trung Quốc.

Điêu đứng vì chuối “ế”

Khánh Sơn một ngày cuối tháng 9, Tỉnh lộ (TL) 9 đang thi công toàn tuyến gây trở ngại không nhỏ cho việc vận chuyển nông sản về xuôi. Bám theo một tư thương mua chuối, chúng tôi ghé vào nương rẫy cạnh đỉnh đèo. Bà Bo Bo Thị Thẩm (thôn Dốc Trầu, Ba Cụm Bắc) khệ nệ xách buồng chuối bước ra đường, rầu lòng khi nói về sự ảm đạm của cây chuối: “Những tháng qua, có chuối cũng chỉ biết đổ bỏ cho heo, gà ăn, bán chẳng được. Chuối không chỉ rớt giá mà chẳng có ai hỏi mua…”. Vợ chồng bà Thẩm cũng như bà con người dân tộc thiểu số ở đây, ai cũng làm rẫy. 1ha rẫy chỉ chuyên trồng chuối, cây chuối là cây trồng chính, tạo nguồn lợi nuôi sống gia đình. Chuối không nơi tiêu thụ, làm ra chỉ đổ bỏ nên cuộc sống gia đình bà gặp nhiều khó khăn. Không có thu nhập, vợ chồng bà đành đi làm thuê kiếm sống, “ai kêu gì làm nấy”. Bà cũng chẳng hiểu vì sao thị trường cây chuối lại như vậy.

Mấy tháng trước, người trồng chuối không còn mặn mà với sản phẩm của mình.

Mấy tháng nay, ông Lê Văn Việt (nhà ở Ba Cụm Bắc) cũng lao đao vì chuối không nơi tiêu thụ. Nhà ông có tới 5ha chuối nhưng thời gian gần đây, chuối bắt đầu “đổ bệnh”. Nạn bọ cánh cứng, sâu đục thân, rồi kiến riện phá hoại nên sản lượng giảm rất nhiều. Cộng với đó, thị trường Trung Quốc “dội hàng” khiến cho chuối không bán được, kinh tế gặp khó khăn. Ông Việt chia sẻ: “Cây chuối của mình phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Trung Quốc. Họ không “ăn hàng” xem như hàng hóa “kẹt cứng”. Ai trồng chuối càng nhiều càng khó khăn. Vụ mùa không đủ tiền để trả công, phân thuốc nói gì đến chuyện mua sắm, chi tiêu trong nhà…”. Ông Việt cho biết, giai đoạn Tết Nguyên đán đến tháng 2, 3 âm lịch, thị trường chuối tiêu thụ rất mạnh, xe cộ náo nhiệt, vài ba ngày có xe container lên chở, giá chuối cao nên bà con vui mừng; tuy nhiên, đến tháng 4, 5, 6, 7 âm lịch bỗng nhiên lượng tiêu thụ giảm hẳn. Chuối Khánh Sơn rất nhiều nhưng không tiêu thụ được, bà con làm rẫy, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số gặp nhiều khó khăn. Do kinh tế phụ thuộc hoàn toàn vào nương rẫy nên khi sản phẩm không có “đầu ra”, bà con lại lâm vào cảnh nghèo. Giá chuối rớt thê thảm nhưng cũng chẳng có thương lái tìm mua.

Tiếp chúng tôi, ông Mấu Liệu (Dốc Gạo, Tô Hạp) - người được cho là có rẫy lớn nhất vùng - chua chát kể: “Nhà tôi có 7 ha chuối. Chuối được trồng nhiều đợt, hiện tất cả đều đã cho thu hoạch; tuy nhiên, chuối đang gặp chứng bệnh vàng lá nên chết khá nhiều, chẳng biết chữa chạy thế nào. Lại thêm mấy tháng trước, chuối chín phải bỏ rục tại rẫy cho chim, thú rừng ăn, không thể mang về vì không có ai mua, nếu có mua thì giá cũng quá rẻ, không bù được chi phí chăm sóc, vận chuyển… Không có thu nhập, tôi phải đi làm thuê cho chủ hầm đá gần đây, ngày kiếm vài chục nghìn đồng để đổi gạo…”. Ông Liệu tiếc nuối những ngày mình được cánh tư thương “chiều chuộng” hết mình khi chuối đang có giá: “Hồi đó, có muốn lấy dăm bảy triệu đồng xài dễ như ngửa bàn tay, còn bây giờ, gọi đến các thương lái thì bị cúp máy, một ngày không có nổi vài ngàn đồng uống cà phê…”.

Những ngày gần đây, tín hiệu thị trường đã dần “ấm” lại. Trên TL 9 và ven những tuyến đường vào các thôn, xã của huyện Khánh Sơn đã thấy thương lái “rục rịch” mua hàng trở lại. Bà Mai - tư thương ở Cam Phước Tây (Cam Lâm) cho biết: “Trước đây, nhiều tháng liền, chuối không tiêu thụ được do Trung Quốc không mua. Hiện nay, một số thị trường trong nước như: Tây Ninh, Phú Yên đã bắt đầu nhận hàng phục vụ tiêu thụ nội địa nên chuối lưu thông trở lại; tuy nhiên, giá vẫn còn rất thấp, không như giai đoạn trước. Bây giờ, chuối trái đẹp có giá 1.700 - 2.000 đồng/kg, bán sa cạ chỉ hơn 1.000 đồng/kg…”. Ông Hùng - một người thu mua chuối ở Cam Ranh - thừa nhận: “Mấy tháng trước, thị trường chuối “đóng băng”, không tiêu thụ được; hiện nay bắt đầu tiêu thụ lai rai, chủ yếu là đi TP. Hồ Chí Minh. Chúng tôi tập kết đủ xe là đưa vào TP. Hồ Chí Minh, giá chỉ có 1.800 đồng/kg, không như hồi Trung Quốc tiêu thụ mạnh, giá lên đến 5.000 - 7.000 đồng/kg”.

Đâu là lời đáp?

Chuối đã bắt đầu được thương lái thu gom.

Để tìm hiểu đầu ra của chuối Khánh Sơn, chúng tôi đến nhà bà Nguyễn Thị Kính, một đầu nậu thu mua chuối khá lớn ở Cam Phước Tây (Cam Lâm). Bà Kính kể: “Trước đây, chuối là loại cây trồng “ăn chơi”, chủ yếu tiêu thụ nhỏ lẻ trong vùng. Giờ đây, trái chuối, nhất là chuối mốc đã trở thành hàng hóa, chẳng những tiêu thụ nội địa mà còn được xuất khẩu sang Trung Quốc. Từ rằm tháng Giêng đến khoảng tháng 3 vừa qua, 100% chuối chúng tôi thu mua đều được đưa sang Trung Quốc, những ngày cao điểm, vợ chồng tôi thu mua được 30 - 40 tấn chuối. Khi giá chuối tăng cao, người người tranh nhau mua, nhà nhà gác lại mọi chuyện để lên rẫy chặt chuối về bán”. Trong câu chuyện của bà Kính, chúng tôi phần nào hiểu được sự lận đận của những quầy chuối Khánh Sơn. Theo lời kể của bà Kính, trên địa bàn tỉnh có 3 vựa thu gom chuối lớn, chở trực tiếp đi Trung Quốc. Các vựa chuối này thu gom từ những đầu nậu mua chuối từ hộ trồng chuối khắp nơi trên địa bàn tỉnh. Phía Trung Quốc “ăn” chuối theo mùa nên khi họ không “ăn” nữa thì rất khó tiêu thụ. Hiện nay, với số chuối thu mua được khoảng 10 tấn/tuần, bà Kính chủ yếu bán lẻ cho những quầy trái cây tại các chợ trong tỉnh và bán cho nhà máy chuối sấy tại TP. Hồ Chí Minh và tỉnh Đồng Nai. Các chủ vựa thu mua chuối bán sang Trung Quốc khác đã tạm dừng việc thu mua với số lượng lớn. Một vài chủ vựa đưa chuối vào được nhà máy sấy thì chỉ thu mua với số lượng hạn chế.

Còn nhớ, từ cuối năm 2009 đến khoảng tháng 3-2011 là khoảng thời gian chuối cho “quả ngọt”, chuối được chở đi Trung Quốc rất nhiều nên giá tăng cao đến 7.000 đồng/kg. Điều này khiến không ít người dân khấp khởi vui mừng. Các vựa chuối hoạt động nhộn nhịp hẳn lên. Thương lái lùng sục khắp thôn, bản ở các huyện: Khánh Sơn, Khánh Vĩnh, Diên Khánh và TP. Nha Trang… để lùng mua chuối. Chuối tiêu thụ mạnh nên người dân đã đổ xô trồng chuối. Thậm chí, một số người ở tỉnh Ninh Thuận còn lên tận Khánh Sơn mua chuối con về trồng. Theo lời kể của các chủ vựa, trung bình một ngày, các vựa chuối trên địa bàn huyện Cam Lâm, TP. Cam Ranh thu mua hàng trăm tấn chuối; mỗi ngày có hàng chục xe container chở chuối đi Trung Quốc. Thế nhưng “niềm vui ngắn chẳng tày gang”, khoảng 3 tháng nay, phía Trung Quốc không “ăn” chuối nữa, ngay lập tức nông dân trồng chuối gặp điêu đứng. Do giá chuối quá thấp nên không ai buồn lên rẫy chặt về bán, bởi giá bán một quầy chuối không đủ tiền công gùi từ rẫy về điểm thu mua.

Trong câu chuyện với chúng tôi, ông Lê Bá Sương - Phó Trưởng phòng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Khánh Sơn cho biết: “Khủng hoảng kinh tế khiến cho thị trường tiêu thụ nhiều sản phẩm, trong đó có nông sản gặp khó khăn; sản xuất nông nghiệp tại nước ta hiện nay đang bị thả nổi, nông dân chạy theo những mặt hàng nông sản giá cao để rồi “chặt cây cũ, trồng cây mới”; vòng xoáy “đào - lấp, trồng - chặt” trở thành hệ lụy kinh niên, khó thay đổi. Mặt khác, thời tiết bất thường, mưa nhiều đã khiến cho chuối chín nhanh không thu hoạch kịp nên chuối rụng đầy vườn, không có người mua; TL 9 đi Khánh Sơn đang được sửa chữa, xe lớn không lên được nên phải vận chuyển bằng xe nhỏ, chi phí tăng cao. Đặc biệt, việc xuất khẩu chuối sang Trung Quốc chủ yếu đi theo đường tiểu ngạch; trong khi đó, người trồng chuối phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường này đã khiến cho họ lao đao thời gian qua”.

Không riêng cây chuối Khánh Sơn, các hộ trồng chuối trên địa bàn tỉnh cũng gặp tình trạng tương tự khi cây chuối “bị cuốn” vào thị trường Trung Quốc. Trong nước hiện có khá nhiều nhà máy sản xuất chuối sấy, nhưng “đường đi” của chuối vào các nhà máy ấy xem ra rất khó khăn. Hiện nay, một số thương lái đang thu mua chuối với giá khoảng 1.600 đồng/kg để đưa đi bán tại các chợ khu vực miền Trung; tuy nhiên, số lượng không đáng kể. Thêm một lần nữa, câu chuyện chuối Khánh Sơn lại gióng lên hồi chuông cảnh báo về định hướng cho người dân trong sản xuất nông nghiệp. Bài toán tiêu thụ nông sản xem ra vẫn chưa có lời giải.

Q.V - B.L