Bắc Giang: Mở rộng ồ ạt diện tích cây ăn quả: Nhiều rủi ro

Trước đây, vải thiều được coi là cây “vàng”, người dân nhanh chóng mở rộng diện tích, làm phá vỡ quy hoạch. Phát triển “nóng” kéo theo tình trạng cây giống không bảo đảm, có nơi đất trồng không phù hợp, khó kiểm soát chất lượng trái cây, đầu ra thiếu ổn định, phải mất thời gian dài để cải tạo... Những năm gần đây, diện tích cây có múi lại mở rộng ồ ạt, nguy cơ rơi vào “vết xe đổ” của vải thiều.

Vườn cam của gia đình ông Hoàng Văn Thu, thôn 3, xã Hương Lạc (Lạng Giang) nhiều năm chưa cho thu quả.

Theo ông Vũ Đình Phượng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT, nguyên nhân dẫn tới cây có múi mở rộng diện tích ồ ạt thời gian qua là do hiệu quả kinh tế mang lại. Nếu mỗi ha đất trồng lúa và rau màu mỗi năm cho thu nhập từ 300-500 triệu đồng thì trồng cam mang lại gấp 1,5-2 lần, trong đó nhiều hộ thu tiền tỷ. Điều này khiến phong trào trồng cam, bưởi, quýt phát triển rộng khắp từ các xã vùng trũng đến miền núi, vùng cao. Cam vốn ưa đất vườn, đồi thấp, nay đất ruộng, đồi cao cũng được người dân cải tạo đưa vào sản xuất. 4 năm qua, mỗi năm Bắc Giang có thêm khoảng 1 nghìn ha cây có múi, chủ yếu là cam lòng vàng, cam ngọt, bưởi da xanh, bưởi Diễn và quýt. Diện tích các cây trồng này tăng nhanh kéo theo hệ lụy và cảnh báo nhiều rủi ro phía trước.

5 năm trước, thấy nhiều người trong vùng trồng cây ăn quả thay cấy lúa, trồng màu trên đất vườn, vừa nhàn lại có thu nhập cao hơn, gia đình bà Nguyễn Thị M ở tổ dân phố Hai Mươi, thị trấn Đồi Ngô (Lục Nam) chuyển đổi ruộng, vườn với quy mô gần 4 sào đưa cam, bưởi Diễn vào sản xuất. Nhiều năm đầu tư giống, công chăm sóc, bỏ chi phí phân bón, thuốc trừ sâu bệnh cho vườn cây nhưng nhiều cây không cho trái bởi giống không chuẩn, có cây còi cọc, chậm phát triển vì đất thấp, thường úng ngập, hiệu quả từ vườn cây ăn quả không cao. Mới đây, gia đình bà M quyết định phá bỏ vườn cây đã tốn chi phí cả trăm triệu đồng để cấy lúa, gieo rau giống và thâm canh rau màu như trước đây. Bà M chia sẻ, không phải đất nào cũng có thể trồng cây ăn quả và cây ăn quả nào cũng cho trái ngọt.

Còn ở Lục Ngạn, nơi có diện tích cây có múi lớn nhất tỉnh và cũng là địa phương có tốc độ mở rộng các loại cây trồng này nhanh chóng. Đại diện lãnh đạo UBND huyện thừa nhận bên cạnh hiệu quả mang lại, việc phát triển ồ ạt cây có múi cũng bộc lộ những khó khăn. Điều dễ thấy là nông dân một số xã tự ý chuyển đất cấy lúa, đất lâm nghiệp sang trồng cam, bưởi không theo quy hoạch ảnh hưởng tới môi trường, hạ tầng sản xuất, đặc biệt là hệ thống tưới nước, tiêu úng.

Cùng đó, một số hộ sản xuất chủ yếu dựa vào kinh nghiệm trong khi các loại cây có múi yêu cầu khắt khe về quy trình, kỹ thuật, đầu tư thâm canh cao dẫn đến gặp nhiều rủi ro. Cũng do nhu cầu về giống cây có múi tăng cao nên nhiều hộ sản xuất giống tự phát, kém chất lượng hoặc bà con mua cây giống trôi nổi trên thị trường về trồng không những không mang lại hiệu quả mà còn thiệt hại cho sản xuất.

Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch UBND huyện Lục Ngạn cho rằng, hiện việc tiêu thụ trái cây có múi trên địa bàn tương đối thuận lợi. Tuy nhiên nếu diện tích tăng nhanh mà không kiểm soát được dịch bệnh, chất lượng sản phẩm, không quan tâm xây dựng quy trình sản xuất an toàn, thiếu quảng bá thương hiệu, xúc tiến tiêu thụ thì vùng trọng điểm cây ăn quả có múi của tỉnh tiềm ẩn nhiều yếu tố không bền vững.

Vấn đề nêu trên đã được thực tế kiểm chứng. Trong tiêu thụ cam và bưởi, bốn năm trước đây vào dịp Tết Nguyên đán, giá cam ngọt được thương nhân nhiều nơi về tận vườn thu mua với giá 35-60 nghìn đồng/kg, có nơi bưởi được “đặt” 35-40 nghìn đồng/quả. Tuy nhiên qua từng năm, giá giảm dần và dịp Tết Nguyên đán vừa qua phổ biến ở mức 30 nghìn đồng/kg cam, 25 nghìn đồng/quả bưởi.

Nhiều ý kiến cho rằng mức giá như vậy vẫn còn cao so với giá trị thực và dự báo sẽ còn giảm sâu vào những năm tới khi diện tích cây có múi mở rộng nhanh, ngày càng nhiều vườn cây đến tuổi trưởng thành sai quả. Cũng theo ông Vũ Đình Phượng, bệnh vàng lá do vi rút gây ra trên cam, bưởi, chanh (Greening) vẫn chưa có thuốc đặc trị hữu hiệu, phải nhổ bỏ khi cây bị bệnh. Việc phát triển các loại cây có múi ồ ạt hiện nay mà không kiểm soát tốt dịch bệnh dễ phải trả giá đắt. Bệnh vàng lá lây lan nhanh, chưa có thuốc đặc trị.

Cây ăn quả có múi được khuyến khích nhân rộng nhằm đa dạng hóa các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao. Tuy nhiên quy mô diện tích ra sao, cơ cấu từng loại cây trồng cũng như quy trình sản xuất, tiêu thụ sản phẩm thế nào là bài toán chưa lời giải.

Bắc Giang chưa có quy hoạch riêng cho phát triển cây có múi nên cần được quan tâm xây dựng, đồng thời các địa phương nêu cao trách nhiệm trong quản lý đất đai, vận động người dân không tự chuyển đổi sang trồng cam, bưởi, quýt, chanh. Cùng đó, ngành nông nghiệp tích cực làm tốt công tác bình tuyển, chọn tạo bộ giống phù hợp, nhân giống bảo đảm chất lượng đáp ứng nhu cầu của người dân và phối hợp quản lý chặt chẽ thị trường giống cây ăn quả.

Xây dựng quy trình sản xuất phù hợp thổ nhưỡng, khí hậu và môi trường sinh thái vùng cây ăn quả có múi trọng điểm; chú trọng liên kết sản xuất, ứng dụng tiêu chuẩn VietGAP và áp dụng biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) cho loại cây trồng này.

“Chúng ta cần xây dựng chính sách đủ mạnh để khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp tham gia sâu vào quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản, xây dựng thương hiệu và tiêu thụ trái cây có múi của tỉnh. Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong tỉnh và trung ương nhằm tìm hiểu, nắm bắt thông tin thị trường trong, ngoài nước để đẩy mạnh xúc tiến thương mại, quảng bá và tiêu thụ sản phẩm, bảo đảm cho cây có múi có đầu ra ổn định, phát triển bền vững”, ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch UBND huyện Lục Ngạn đề xuất.

Bắc Giang có khoảng 47 nghìn ha cây ăn quả, trong đó nhiều nhất là vải thiều, chiếm 63%. Từ năm 2010 đến nay, diện tích cây có múi, chủ yếu là cam lòng vàng, cam ngọt, bưởi da xanh, bưởi Diễn tăng nhanh, hiện đạt khoảng 5,3 nghìn ha, riêng huyện Lục Ngạn có 3,6 nghìn ha. Sản lượng cây ăn quả có múi gần 23 nghìn tấn/năm mang lại giá trị hàng nghìn tỷ đồng. - Nguồn: Sở Nông nghiệp và PTNT

Tiến sĩ Lê Mai Nhất, Viện Bảo vệ thực vật: Cần quy trình sản xuất thống nhất

Để sản phẩm cây ăn quả có múi ở Bắc Giang có thương hiệu riêng cần xây dựng quy trình sản xuất áp dụng cho vùng. Trên cơ sở các nghiên cứu, áp dụng tại địa phương, cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và hộ dân phải xây dựng một quy trình sản xuất, được Sở Nông nghiệp và PTNT công nhận chuẩn để khuyến cáo, hướng dẫn người dân áp dụng thống nhất, tạo ra sản phẩm mang đặc trưng riêng, dễ phân biệt với cam, bưởi của các tỉnh, TP khác. Tỉnh cũng cần phân tích chất đất, điều kiện khí hậu, chứng minh nguồn gốc sản phẩm để có đầy đủ chỉ dẫn địa lý nhằm bảo vệ thương hiệu.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Dũng, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu rau quả T.Ư: Xây dựng kho bảo quản nông sản

Các huyện sản xuất cây có múi trọng điểm của Bắc Giang nên liên kết, hợp tác với nhau, xây dựng một số kho chuyên bảo quản các loại quả có múi. Thông qua kho bảo quản đúng quy trình, kỹ thuật sẽ giảm tỷ lệ hao hụt, bảo đảm chất lượng quả tươi cung cấp kịp thời cho thị trường. Cách làm này không những giảm chi phí, giữ chất lượng trái cây, giãn được thời kỳ cao điểm khi các loại trái cây chín rộ đồng thời có thể điều tiết được lượng trái cây đưa ra thị trường.

Ông Nguyễn Văn Bái, Chủ tịch: Hội Làm vườn tỉnh Bắc Giang: Đẩy mạnh liên kết trong nông dân

Muốn phát triển cây ăn quả có múi bền vững, cần lựa chọn loại cây phù hợp, có lợi thế, phù hợp trình độ, năng lực đầu tư của nông dân. Nên quan tâm mở rộng diện tích trồng bưởi vì nhu cầu tiêu thụ trong nước, xuất khẩu rất lớn và bưởi Việt Nam có năng lực cạnh tranh cao, dễ bảo quản và ít sâu bệnh hơn cam. Trong sản xuất, cần khuyến khích, tạo điều kiện và nâng cao hiệu quả hoạt động của các chi hội làm vườn, câu lạc bộ trang trại, tổ hợp tác, hợp tác xã… nhằm chia sẻ kinh nghiệm, tăng cường tính cộng đồng, liên kết ngang trong nông dân.

Cao Minh Ngọc - Bảo Khánh (thực hiện)

Các tin mới:

Nhấn vào đây để xem các tin trước